BIG Data: Επιχειρήσεις, Κοινωνία, Ελευθερία

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ: Data Science Consultant και Επιστημονικός Συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Στην εποχή της πληροφορίας, τα Big Data έχουν μετατραπεί σε έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς αλλαγής για επιχειρήσεις, κοινωνία και οικονομία. Πίσω από κάθε μας κίνηση – από τις online αγορές μέχρι τις καθημερινές μας συνήθειες – παράγονται δεδομένα που, όταν αξιοποιηθούν σωστά, μπορούν να προσφέρουν τεράστια οφέλη. Όμως, όπως κάθε ισχυρό εργαλείο, έτσι και τα Big Data απαιτούν υπευθυνότητα, διαφάνεια και μια νέα προσέγγιση στη διαχείρισή τους.

Τι είναι τα Big Data και γιατί μας αφορούν;

Ο όρος ‘Big Data’ αναφέρεται στη συλλογή, επεξεργασία και αξιοποίηση τεράστιων όγκων δεδομένων που ξεπερνούν τις παραδοσιακές δυνατότητες ανάλυσης. Αν και ο όρος είναι ευρέως διαδεδομένος σε επιχειρηματικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, δεν είναι αυστηρά επιστημονικός. Τα Big Data συνδέονται με τα ‘τρία Vs’: Volume (Όγκος), Velocity (Ταχύτητα) και Variety (Ποικιλία), χωρίς όμως να υπάρχουν σαφή όρια για το τι θεωρείται ‘μεγάλο’. Αυτή η ασάφεια υποδηλώνει και την εμπορική διάσταση του όρου: συχνά, όταν ένα έργο χαρακτηρίζεται ως Big Data project, υπονοείται ότι θα παραδώσει ΜΕΓΑΛΑ αποτελέσματα.

Εδώ να αναφέρουμε πως δεν πρόκειται απλώς για μια τεχνολογική τάση, αλλά για μια πραγματικότητα που επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις, λαμβάνονται αποφάσεις και διαμορφώνονται οι αγορές.

Πώς τα Big Data μεταμορφώνουν τις επιχειρήσεις

Η Amazon χρησιμοποιεί Big Data για να προτείνει προϊόντα και να βελτιώνει την εφοδιαστική της αλυσίδα. Η Netflix αναλύει τα δεδομένα θέασης για να προτείνει εξατομικευμένο περιεχόμενο και να αποφασίζει ποιες σειρές ή ταινίες θα παράγει. Η Google αξιοποιεί Big Data για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων αναζήτησης και υπηρεσιών όπως το Google Maps και το YouTube. Η εκπαίδευση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (όπως το ChatGPT) βασίζεται σε τεράστιους όγκους δεδομένων, προσφέροντας πιο ακριβή και χρήσιμη πληροφόρηση στους χρήστες.

Ηγετικές αλυσίδες λιανικής, όπως η Walmart και η Carrefour, αξιοποιούν τα Big Data για να προβλέπουν τη ζήτηση και να προσφέρουν καλύτερες, προσωποποιημένες προσφορές. Τέτοιες αναλύσεις μπορούν να φτάσουν σε εντυπωσιακά επίπεδα ακρίβειας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αλυσίδα Target στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με άρθρο του Forbes, η Target, βασιζόμενη στις αγοραστικές συνήθειες μιας έφηβης, έστειλε στο σπίτι της κουπόνια για βρεφικά είδη. Ο πατέρας της, αρχικά εξοργισμένος, ανακάλυψε αργότερα ότι η κόρη του ήταν πράγματι έγκυος, πριν το γνωρίζει η ίδια, αποκαλύπτοντας έτσι την εκπληκτική δύναμη που προκύπτει από τον συνδυασμό των Big Data με αλγορίθμους πρόβλεψης.

Αν και τέτοια παραδείγματα συχνά υπερπροβάλλονται ή τροποποιούνται προς εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων, δεν απέχουν πολύ από την πραγματικότητα και δείχνουν το τεράστιο πλεονέκτημα που δίνει η χρήση καινοτόμων λύσεων.

Προσθέτουμε πως η μη προσάρτιση των καινοτομιών της εποχής δεν είναι επιλογή. Οι ιστορίες της Kodak, της Nokia και αμέτρητων άλλων κολοσσών που έπαψαν να υπάρχουν χρησιμεύουν ως μια σκληρή υπενθύμιση: παρά τον όποιο προστατευτισμό και ολιγοπώλια, η αποτυχία προσαρμογής στην καινοτομία είναι καταδικαστική. Δεν είναι αν θα συμβεί, αλλά πότε θα επέλθει η καταστροφή.

Η δύναμη των Big Data για όλους

Σήμερα, ακόμα και μια μικρή επιχείρηση μπορεί να εντοπίσει μοτίβα στα δεδομένα της, να μειώσει κινδύνους και να βελτιώσει την εμπειρία των πελατών της. Η τεχνολογία έχει εκδημοκρατικοποιήσει την καινοτομία: με τη σωστή καθοδήγηση, μια μικρή ομάδα μπορεί να πετύχει με μικρό κόστος όσα παλιά απαιτούσαν ολόκληρα τμήματα μεγάλων οργανισμών και τεράστια κόστη.

Στη σύγχρονη εποχή όπου τα Big Data αποτελούν το καύσιμο και η Τεχνητή Νοημοσύνη λειτουργεί ως η μηχανή καύσης, ακόμη και γιγαντιαίοι οργανισμοί—ειδικά στον χώρο της συμβουλευτικής—μπορούν να αντικατασταθούν πλήρως από μικρές, ευέλικτες επιχειρήσεις ή ακόμα και από εταιρείες ενός ατόμου, που αξιοποιούν τα Big Data με υπευθυνότητα, γνώση και δημιουργικότητα.

Από προσωπική εμπειρία αυτό δεν είναι απλώς θεωρητικό: σήμερα, η μικρή μου εταιρεία μπορεί να προσφέρει σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μέσα σε λίγες μόνο ημέρες ή εβδομάδες, υπηρεσίες που μέχρι πριν από δύο χρόνια ήταν αποκλειστικό προνόμιο των μεγάλων πολυεθνικών και απαιτούσαν μήνες εργασίας από ολόκληρες ομάδες ειδικών. Μέχρι πρόσφατα, παρείχα λύσεις που βοηθούσαν τις επιχειρήσεις να μεταμορφωθούν, εντοπίζοντας μοτίβα στα δεδομένα των εξόδων τους και μειώνοντας μια σειρά από κινδύνους, όπως τα ανθρώπινα λάθη και ανενημέρωτες αποφάσεις. Πλέον, με τη συνδρομή των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων και τη στέρεη εμπειρία δεκαετιών στον χώρο της έρευνας και του data science consulting, είναι σαν να έχω αναρίθμητους υπαλλήλους στην ομάδα μου. Αυτό μου επέτρεψε να επεκταθώ σε νέους τομείς, όπως η εστίαση, όπου βοηθώ επιχειρηματίες να αυξήσουν τον τζίρο τους κατά μέσο όρο 10,6% μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες συνεργασίας.

Big Data, εξουσία και ελευθερία

Η ιστορία δείχνει πως η συλλογή και ο έλεγχος των δεδομένων ήταν πάντα στο επίκεντρο της διακυβέρνησης – από το Domesday Book του Μεσαίωνα μέχρι σήμερα. Έτσι, όταν στη λέξη Big Data προσθέσουμε την έννοια της συγκεντρωτικής διακυβέρνησης και εξουσίας, η συζήτηση για την ιδιωτικότητα και τα δικαιώματα γίνεται πιο επίκαιρη και ουσιαστική από ποτέ.

Η πρόκληση είναι να βρούμε τη χρυσή τομή: πώς θα αξιοποιήσουμε τα Big Data για πρόοδο και καινοτομία, χωρίς να θυσιάσουμε την ελευθερία και την ιδιωτικότητά μας;

Οι περισσότερες αναλύσεις και ‘ειδικοί’ προτείνουν περισσότερες νομοθεσίες ως απάντηση στις αρνητικές διαστάσεις των Big Data. Ωστόσο, πριν οι νομοθέτες σπεύσουν να θεσπίσουν νέους νόμους, είναι σημαντικό να εξετάσουμε αν το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη νομοθεσίας ή στην ανεπαρκή εφαρμογή των υπαρχόντων. Επιπλέον, η συμμόρφωση με ένα διαρκώς διογκούμενο ρυθμιστικό πλαίσιο μπορεί να αποδειχθεί πιο δαπανηρή από τα προβλήματα που υποτίθεται ότι επιλύει και στην πράξη, αποτρέπει την είσοδο νέων ανταγωνιστών στην αγορά, εδραιώνοντας ολιγοπώλια.

Τα πιο πάνω ερωτήματα μας οδηγούν σε ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα: Σε ποιο βαθμό πρέπει να παρεμβαίνουν οι θεσμοί και σε ποιο βαθμό οι νέες πραγματικότητες οφείλουν να αναδύονται αυθόρμητα, αντί να αρχιτεκτονούνται άκομψα και χωρίς δεοντολογική συνέπεια από ειδικούς που συχνά καθοδηγούνται και από την εξυπηρέτηση της κλίκας, την ιδιοτέλεια και τον νεποτισμό;

Εναλλακτική ενδυνάμωση του ατόμου και επιχειρήσεων: ελεύθερη αγορά

Αντί να αναζητούμε επιφανειακές λύσεις μέσω νέων ‘νόμων-βιτρίνα’ που υποτιμούν την κρίση μας, ας επενδύσουμε στη διαφάνεια, την ενημέρωση και την υπεύθυνη χρήση των δεδομένων. Ως ιδιοκτήτης μικρής επιχείρησης που δραστηριοποιείται στην ανάλυση δεδομένων, γνωρίζω ότι οι μικρές εταιρείες επιδεικνύουν τη μέγιστη δυνατή προσοχή και αφοσίωση στην προστασία των δεδομένων των πελατών τους. Επειδή η μακροπρόθεσμη επιτυχία τους εξαρτάται από την εμπιστοσύνη των πελατών, η ελεύθερη αγορά ρυθμίζει τη συμπεριφορά τους αποτελεσματικότερα από περίπλοκες νομοθεσίες.

Όταν επιδιώκουμε να διαχειριζόμαστε τα πάντα μέσω νομοθεσιών, συχνά δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν τη διαπλοκή και την υπερβολική εξάρτηση από τους ρυθμιστικούς φορείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι, συχνά, το αίτημα για περισσότερη ρύθμιση και η επίκληση της ηθικής προέρχονται από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες —οι οποίες, έχοντας ήδη επωφεληθεί από το υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο και κρατική στήριξη, αποκτούν επιπρόσθετο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα—καθώς και νομοθέτες που, μέσω της πολυπλοκότητας των κανονισμών, ενισχύουν τη ζήτηση για νομικές υπηρεσίες από νομικά γραφεία με τα οποία συχνά διατηρούν στενές σχέσεις.

Σε μια πραγματικά ελεύθερη αγορά, χωρίς κρατικό παρεμβατισμό, τεχνητά εμπόδια εισόδου και προνομιακές ρυθμίσεις, θα μπορούσαν ποτέ τόσοι πολλοί οργανισμοί να εξελιχθούν σε μεγαθήρια με τόσο μεγάλη επιρροή; Η ελεύθερη αγορά, μέσω της διαρκούς εισόδου νέων παικτών και της καινοτομίας, διασφαλίζει ότι η εξουσία και ο έλεγχος παραμένουν κατανεμημένα και δεν συγκεντρώνονται σε λίγα χέρια. Συνεπώς, αφού το βασικό πρόβλημα των Big Data είναι η υπερσυγκέντρωση ελέγχου, τότε σε ένα πραγματικά ελεύθερο και άρα ανταγωνιστικό περιβάλλον, αυτή η υπερσυγκέντρωση είναι αδύνατη και το πρόβλημα ουσιαστικά παύει να υφίσταται.

Ωστόσο, ακόμη και στο πιο υγιές και ανταγωνιστικό περιβάλλον, η επιτυχία οποιασδήποτε πρωτοβουλίας Big Data εξαρτάται τελικά από την τεχνογνωσία και την ακεραιότητα των συμβούλων και συνεργατών. Ένας αξιόπιστος σύμβουλος θα πρέπει να διαθέτει όχι μόνο τεχνικές δεξιότητες στην ανάλυση και τη μοντελοποίηση δεδομένων, αλλά και ισχυρή ηθική πυξίδα και διαφανείς πρακτικές, όπως η σαφής ενημέρωση των πελατών για τον τρόπο χρήσης των δεδομένων τους. Ο βαθμός αξιοπιστίας του αποτυπώνεται τόσο στη διαφάνεια του λόγου και των μεθόδων του, όσο και στην ικανότητά του να μετατρέπει πολύπλοκα ευρήματα δεδομένων σε σαφείς, κατανοητές συστάσεις που οδηγούν σε ουσιαστική επιχειρηματική αξία.

Εδώ θα ήταν ειλικρινές και ρεαλιστικό να αναφέρουμε ότι παρότι το παρόν άρθρο αναδεικνύει τις δυνατότητες της ελεύθερης αγοράς στην αντιμετώπιση των προκλήσεων των Big Data, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η πραγματικότητα είναι συχνά πολύπλοκη και ότι οι κοινωνίες εξελίσσονται πάνω σε ήδη υπάρχουσες δομές, και όχι εκ του μηδενός. Μια ρεαλιστική προσέγγιση θα ήταν οι νέοι κανονισμοί και νομοθεσίες να εστιάζουν στη διαφάνεια των μεθόδων και την εκπαίδευση των πολιτών, αποφεύγοντας τον υπερβολικό περιορισμό της καινοτομίας ή την επιβολή αυστηρών, οριζόντιων ρυθμίσεων. Έτσι, ο ενημερωμένος καταναλωτής μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των νέων πραγματικοτήτων, διασφαλίζοντας τόσο την ελευθερία όσο και την πρόοδο στην ψηφιακή εποχή.

Τελικές Σκέψεις

Συμπερασματικά, τα Big Data δεν είναι απλώς μια τεχνολογική μόδα, αλλά μια πραγματικότητα που διαμορφώνει τις επιχειρήσεις, την κοινωνία και την καθημερινότητά μας. Η πρόκληση δεν είναι να τα φοβηθούμε ή να τα περιορίσουμε με αυστηρούς κανόνες, αλλά να τα αξιοποιήσουμε με υπευθυνότητα, διαφάνεια και δημιουργικότητα. Η καινοτομία και η ελευθερία μπορούν να συνυπάρξουν, αρκεί να επενδύσουμε στη γνώση, την ενημέρωση και τον υγιή ανταγωνισμό.

Είναι κρίσιμο οι επιχειρηματίες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς και να δουν τα δεδομένα τους ως ευκαιρία για εξέλιξη. Παράλληλα, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των νέων πραγματικοτήτων. Καθώς προχωράμε, ας συνεχίσουμε να σκεφτόμαστε κριτικά, να εξελισσόμαστε διαρκώς και να βάζουμε τον άνθρωπο στο επίκεντρο κάθε τεχνολογικής αλλαγής.

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ