Γράφει ο Ηρακλής Ρεράκης*
Καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων
Η ορθόδοξη Θεολογία θεωρεί τα σεπτά πάθη και τον Σταυρό του Χριστού, ως το αποκορύφωμα της αγάπης του Θεού στον πεπτωκότα άνθρωπο. Τα πάθη και ο Σταυρός του Χριστού προβάλλονται ως διδασκαλία και πρόταση ενός νέου προτύπου ζωής, που δίνει τη δυνατότητα στον εν Χριστώ άνθρωπο να συνδέεται, θυσιαστικά, με τους συνανθρώπους του. Ολόκληρη η θεολογία των ύμνων των Παθών και της Σταύρωσης του Κυρίου περιγράφει τη θυσία του Χριστού ως πρότυπο μιμήσεως της θυσιαστικής αγάπης και της ευσπλαχνίας του Θεού για τον άνθρωπο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, γενικά, υπενθυμίζει πάντοτε σε όλους τους ανθρώπους ότι ο Χριστός σταυρώθηκε και σταυρώνεται, θυσιάστηκε και θυσιάζεται εκούσια, «ίνα σώση τον άνθρωπο». Ότι ταπείνωσε τον εαυτό του, για να τον υψώσει, πτώχευσε Εκείνος, για να τον πλουτίσει με αιωνιότητα και αθανασία, καταδέχτηκε να σταυρωθεί, και να θανατωθεί για να θανατώσει, διά του δικού Του θανάτου, τον θάνατο και να τον ελευθερώσει από τα δεσμά του ανθρωποκτόνου διαβόλου. Ο Εσταυρωμένος υπέρ της του κόσμου ζωής, ένα μόνον ζητά, ως αντάλλαγμα της θυσίας του, το «απαρνησάσθω εαυτόν», το «αράτω τον Σταυρόν» και το «ακολουθήτω μοι»: «Ει τις θέλει οπίσω μου έρχεσθαι, απαρνησάσθω εαυτὸν και αράτω τον σταυρὸν αυτού, καθ’ ημέραν, και ακολουθείτω μοι» (Λουκ. 9, 23). Ο Χριστός, όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Μάρκος, γνώριζε, ως Παντογνώστης Θεός, ότι θα σταυρωθεί, σύμφωνα με όσα ο ίδιος είπε στους μαθητές του πριν το πάθος Του, αλλά, παρά ταύτα, προχώρησε, υπακούοντας στο αγαπητικό σχέδιο του Θεού και Πατέρα Του: «Ιδού, αναβαίνομε στα Ιεροσόλυμα και ο Υιός του ανθρώπου θα παραδοθεί στους αρχιερείς και στους γραμματείς και θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον παραδώσουν στους Ρωμαίους (ειδωλολάτρες) και θα τον εμπαίξουν, θα τον μαστιγώσουν, θα τον φτύσουν, θα τον θανατώσουν και Εκείνος την Τρίτη ημέρα θα αναστηθεί» (Μάρκ. 10, 33-34). Το θέμα είναι πώς απαντούν οι άνθρωποι στην θυσία του Εσταυρωμένου. Ένα Τροπάριο, στην αρχή της Μ. Εβδομάδας (Μ. Δευτέρα) καλεί τους πιστούς να μιμηθούν τον Χριστό στο Θείο Του Πάθος: «Ο Χριστός ανεβαίνει στα Ιεροσόλυμα για να παραδοθεί. Ελάτε λοιπόν και εμείς να καθαρίσουμε τους λογισμούς και τη διάνοιά μας, έτσι ώστε να μπορούμε να συμπορευθούμε, να συσταυρωθούμε και να νεκρωθούμε, ως προς τις ηδονές του βίου, χάριν του Χριστού, για να μπορέσουμε να συζήσουμε μ’ Αυτόν». Η ορθόδοξη Εκκλησία, συνεπώς, μας επισημαίνει ότι τα εκούσια Πάθη του Κυρίου δεν είναι ένα θεατρικό η κινηματογραφικό έργο για να το παρακολουθήσουμε αδιάφοροι, αλλά ένα Μυστήριο για να το βιώσουμε: Το Μυστήριο της εκούσιας πτώχευσης και της έσχατης ταπείνωσης του Χριστού, πάνω στον Σταυρό, που διδάσκει έναν νέο τρόπο ζωής κοντά στον Θεό, διαφορετικό από εκείνον που επέλεξαν οι Πρωτόπλαστοι, που οδηγεί, ασφαλώς, στην αληθινή και αιώνια ζωή. Ο Εσταυρωμένος στέκεται, ως πρότυπο θυσίας, ενώπιον όσων θέλουν να τον ακολουθούν, πρωτεύων στην τήρηση όλων όσων δίδαξε στο Ευαγγέλιό Του. Το πρότυπο της θυσίας, που διδάσκονται οι Χριστιανοί, κάτω από τον Σταυρό, είναι ότι η μακαριότητα βρίσκεται περισσότερο στο να δίνεις και λιγότερο στο να παίρνεις, ότι το να χάνεις εκουσίως, αποτελεί ευλογημένο κέρδος, το να ταπεινώνεσαι, εν Χριστώ, είναι προϋπόθεση ανύψωσης, το να απαρνιέσαι τον εαυτό σου και να σταυρώνεις τα πάθη σου, είναι σημείο πνευματικής τελειώσεως, το να αγαπάς τον πλησίον, να θυσιάζεσαι και να θυσιάζεις, χάριν του Χριστού, αποτελεί δείγμα αποδοχής και βίωσης της αγιοπνευματικής ζωής. Ωστόσο, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει μάθει και έχει εθιστεί, στις κοινωνίες που ζει και αναπτύσσεται, να επιλέγει το πρότυπο του υλιστικού τρόπου ζωής: του εγωισμού, της φιλαυτίας, της ευημερίας, της καλοζωίας του ατομικισμού και όχι το πρότυπο του Σταυρού, της ασκήσεως και της καθάρσεως, που οδηγεί στην Ανάσταση, την Αφθαρσία και την Αθανασία. Στο πλαίσιο αυτό, κυριαρχεί το σύνθημα ότι όποιος πάει με τον Σταυρό στο χέρι, είναι πάντα χαμένος στη ζωή, με αποτέλεσμα να σκέπτεται και να ζει αντισταυρικά, κατά τις κοσμικές επιθυμίες και να θέλει να απολαμβάνει σε αυτόν τον κόσμο προσωρινά αγαθά, δόξες και ηδονές, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι όλα αυτά, στο τέλος, ούτε παραμένουν σ’ αυτόν ούτε τον συνοδεύουν στον άλλο κόσμο. Ωστόσο, ο Εσταυρωμένος συνεχίζει να διδάσκει ακέραιη την αλήθεια για τη σωτηρία του κόσμου: «ος ου λαμβάνει τον σταυρόν αυτού και ακολουθεί οπίσω μου, ουκ έστι μου άξιος» (Ματθ. 10, 37-38).
*Καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων
