Η Διευθύντρια Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Φανή Τσατσάια μιλάει στη SPEAKNEWS
Μπορεί με την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών τα Σκόπια να πήραν το όνομα Βόρεια Μακεδονία, αλλά οι αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας είναι ένα ιστορικό γεγονός. Και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα είναι εδώ, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, για να μαθαίνουμε τους αγώνες και τις αγωνίες του Μακεδονικού λαού, σε ένα κτίριο στολίδι της πόλης μας. Με αφορμή την επέτειο του Μακεδονικού Αγώνα και της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης, μιλήσαμε με την Διευθύντρια του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, κυρία Φανή Τσατσάια, για το ίδιο το μουσείο και τον ρόλο του, την νεότερη ιστορία της Μακεδονίας και τον Παύλο Μελά, που ο θάνατός του τους αφύπνισε όλους.
Κυρία Τσατσάια, μιλήστε μας για την ιστορία του κτιρίου που στεγάζει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.
Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα είναι ένα ιστορικό μουσείο που στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο. Το κτίριο αυτό είναι του 1893, σχεδιάστηκε από τον Έρνστ Τσίλλερ, και διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά του νεοκλασικισμού, και νομίζω ότι αυτό είναι μια σαφής δήλωση, για εκείνη την εποχή, ένωσης με την ελεύθερη Ελλάδα. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του αρχιτεκτονικού ύφους που θα είχε το ελληνικό προξενείο, το οποίο ήταν πάρα πολύ σημαντικό για την ελληνική κοινότητα, γιατί θα είχε κομβικό χαρακτήρα στην εξέλιξη των πραγμάτων, όπως και έγινε. Το 1893 λοιπόν εγκαινιάζεται, και έπαιξε τον ρόλο του ως ελληνικό γενικό προξενείο έως το 1912 με την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Τις επόμενες δεκαετίες το κτίριο είχε πολλαπλό ρόλο, φιλοξενώντας τράπεζες, σχολεία κ.α. Εκείνη την εποχή δεν γνώριζαν πόσο σημαντικό είναι το κτίριο. Με τους σεισμούς του 1978 ανακαλύπτουν ότι το κτίριο αυτό είναι του Τσίλλερ, γίνεται αναστήλωση και ξεκινάει το μουσείο την πορεία του το 1982. Είναι ένα στολίδι της πόλης, δεν έχουμε στην πόλη μας άλλο κτίριο του Τσίλλερ τόσο καλοδιατηρημένο.
Ποια είναι τα εκθέματα, οι συλλογές που φιλοξενεί το Μουσείο.
Υπάρχει η μόνιμη συλλογή, που σχεδιάστηκε αρχικά από τον Ιωάννη Μαζαράκη-Αινιάν, ο οποίος είναι και απόγονος του μακεδονομάχου, όπου έχει αντικείμενα και κειμήλια από το 1820 και μετά. Έχουμε μία αίθουσα αφιερωμένη στα επαναστατικά κινήματα, την μακεδονική κοινωνία, το χωριό και την πόλη, πως ζούσαν οι άνθρωποι στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, και το γραφείο του προξένου. Στη συνέχεια περνάμε στον καθαυτό μακεδονικό αγώνα, με διοράματα που αναπαριστούν τη δράση των μακεδονομάχων, μία αίθουσα αφιερωμένη στο ρόλο της εκκλησίας, καθώς και μία αίθουσα αφιερωμένη στον Παύλο Μελά. Μέσα από αυτά τα εκθέματα φαίνεται πως οι μικρές αυτές ομάδες συγκροτούν μεγαλύτερες, ο σχεδιασμός υλοποιείται και έχει την επιτυχή εξέλιξη και κατάληξη που όλοι γνωρίζουμε.
Κατέχει ο Μακεδονικός Αγώνας τη θέση που του αξίζει στη σύγχρονη εκπαίδευση-ιστοριογραφία-ιστορική έρευνα;
Ιστοριογραφικά, επιστημονικά θα έλεγα ναι. Έχουν γίνει πάρα πολλές μελέτες, εμείς έχουμε κέντρα έρευνας μακεδονικής ιστορίας και τεκμηρίωσης μέσα στο μουσείο, υπάρχει ερευνητής που ασχολείται συστηματικά με τα θέματα αυτά, και πολλοί ερευνητές από διαφορετικά πανεπιστήμια έρχονται και κάνουν έρευνα. Αυτό το οποίο δεν γίνεται και φυσικά μας λυπεί ιδιαίτερα, είναι ότι οι μαθητές δεν διδάσκονται πια τον Μακεδονικό Αγώνα. Για παράδειγμα, επειδή είμαστε και πολύ κοντά στην επέτειο, η επίσημη οδηγία φέτος ήτανε να εορταστεί ο μακεδονικός αγώνας, και όλα τα παιδιά της χώρας την ημέρα εκείνη θα ακούγανε λίγα λόγια για τον Μακεδονικό Αγώνα. Διασταυρωμένα και επιβεβαιωμένα, κάποια σχολεία το έκαναν, κάποια δεν το έκαναν. Άρα λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε ευχαριστημένοι από τον τρόπο που το διαχειρίζονται. Η ιστορία δεν είναι κομματάκι που αφορά τη μία πλευρά ή την άλλη, η ιστορία μας αφορά όλους. Δηλαδή σκεφτείτε ότι 50-100 χρόνια μετά που εμείς δεν θα υπάρχουμε πια, αν τα αφήσουμε εμείς να ερημώσουν, η ιστορία πια δεν θα αφορά κανέναν.
Τι σημαίνει για εσάς η πρόσφατη αναστήλωση της οικίας του Π. Μελά στην Κηφισιά.
Εμείς το βλέπουμε πολύ θετικά και πολύ διευρυμένα. Πριν από την αναστήλωση της οικίας, κάναμε μια μεγάλη συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και το αρχείο της Ναταλίας Ιωαννίδη, της εγγονής δηλαδή του Παύλου Μελά, η οποία έκανε και την δωρεά της οικίας προς το Υπουργείο Εθνικής άμυνας. Και κάναμε μία σπουδαία έκδοση με τίτλο «Έθνους Αφύπνισης-Παύλος Μελάς», με τις συλλυπητήριες επιστολές που στάλθηκαν μετά το θάνατο του Μακεδονομάχου στην οικογένεια Μελά. Η αναστήλωση της οικείας του είναι για εμάς μία πρωτοβουλία, που δείχνει ότι δεν είναι γεγονότα που αφορούν τους μισούς Έλληνες, είναι γεγονότα που μας αφορούν όλους. Γιατί αυτός ο άνθρωπος ξεκίνησε, άφησε τα πάντα, για να απελευθερώσει μια Μακεδονία που δεν είχε δει. Άρα λοιπόν φυσικά και είναι μια πολύ θετική πρωτοβουλία. Είναι μια βαθιά ιστορική κίνηση που θα έπρεπε να είχε γίνει.
Ο Μακεδονικός Αγώνας ταυτίζεται με το πρόσωπο του Παύλου Μελά. Είναι δικαιολογημένη η ταύτιση;
Ο θάνατος του Παύλου Μελά ήταν ένα γεγονός το οποίο είχε μεγάλη εμβέλεια, ουσιαστικά ήταν η στιγμή εκείνη που το μάθανε οι άλλοι, οι μεγάλες δυνάμεις, οι χώρες έξω από εμάς. Ξαφνικά η θεώρηση της κατάστασης στη Μακεδονία, από το «μαλώνουν δύο εθνοτικές ομάδες κάπου» πέρασε στο «Πέθανε ένας από εμάς»! Ξαφνικά οι ευρωπαίοι, αλλά και όλοι οι Έλληνες, οι αστοί, οι άνθρωποι στις πόλεις και τα χωριά, συναισθάνθηκαν ότι τους αφορά ο αγώνας στη Μακεδονία, ότι δεν ήταν κάτι ξένο, πέθανε ένας δικός τους άνθρωπος, ο οποίος δεν ήταν να πεθάνει, δεν ήταν ο προορισμός του αυτός. Στο βιβλίο που σας ανέφερα με τις συλλυπητήριες επιστολές, δεν απευθύνονται στην χήρα, στη Ναταλία Μελά, μόνο σπουδαίοι άνθρωποι, γνωστοί, πρωθυπουργοί, δήμαρχοι κλπ κλπ. Της γράφουν φυλακισμένοι μέσα από τις φυλακές, χαράζουν πάνω σε πέτρες το πρόσωπο του Παύλου μελά και της στέλνουν πέτρες, γράφουν Έλληνες φοιτητές από το Παρίσι, αυτή ήταν η στιγμή όπου γίνεται ο Μελάς, ο ήρωας! Συγκεντρώνει πάνω του όλα τα φώτα, για αυτό και αναπόφευκτα μιλάμε για τον ένοπλο αγώνα, για την χρηματοδότηση της έναρξης του μακεδονικού αγώνα, με το θάνατο του Μελά. Όμως όλα αυτά είχανε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Απλά ο θάνατος του Μελά είναι λες και τους αφύπνισε όλους, τους ξύπνησε όλους.
Τι σχεδιάζει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα για το μέλλον;
Δουλεύουμε ένα πρόγραμμα αυτή τη στιγμή που έχει να κάνει με την αναβίωση του τορπιλισμού του Φετχί Μπουλέντ. Θα ολοκληρωθεί το 2023, και οι επισκέπτες θα μπορούν να έρχονται μέσα στο Μουσείο και θα αναβιώνουν εκείνη τη βραδιά. Με virtual reality, διαδραστικότητα και νέες τεχνολογίες, θα μπορεί κάποιος να βλέπει τον τορπιλισμό και από την πλευρά του ελληνικού τορπιλοβόλου, και από την πλευρά του οθωμανικού πλοίου, θα αναβιώσει δηλαδή όλη εκείνη την ιστορική μέρα. Και φυσικά ο χαρακτήρας του Ναυάρχου Βότση θα αναβιώσει, θα αποκτήσει το χαρακτήρα και την θέση που του αξίζει. Διότι ο Βότσης παίρνει μια απόφαση, η απόφαση του έχει το αποτέλεσμα που έχει, πέφτει το ηθικό φυσικά των Οθωμανών, και το αποτέλεσμα λίγες μέρες μετά ποιο είναι; Η υπογραφή της παράδοσης της πόλης. Που; Στους Έλληνες! Για αυτό λέω ότι η ιστορία δεν είναι κομματάκια. Το ένα φέρνει το άλλο. Για σκεφτείτε να ήταν διαφορετική η έκβαση, και ο Βότσης να μην τα κατάφερνε. Οπότε η ανάγνωση της ιστορίας είναι πάντα με βάση τα γεγονότα.
