Το εντυπωσιακό μεσαιωνικό υδραγωγείο που άλλαξε την αναπτυξιακή πορεία της Καβάλας
Γράφει ο Bill Siscoglou
Οι Καμάρες αποτελούν το πιο αναγνωρίσιμο και φωτογραφημένο μνημείο της Καβάλας. Δεσπόζουν επιβλητικά από το 1530 στην ανατολική πλευρά της πόλης. Είναι ένα αξιοθέατο με πολλούς συμβολισμούς για τους ντόπιους αφού τα παλιότερα χρόνια, πριν την ανάπτυξη και την εξάπλωση της πόλης, τη χώριζε κυριολεκτικά στα δυο.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι Καμάρες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα και χρηστικότερα έργα της οθωμανικής περιόδους αφού κατάφερε να μεταφέρει νερό από το βουνό και να υδροδοτήσει έτσι την χερσόνησο της Παναγίας, την παλιά πόλη της Καβάλας, που μέχρι τότε ήταν ένας άνυδρος τόπος.
Το επιβλητικό τοξωτό υδραγωγείο κατασκευάστηκε για να γεφυρώσει το χαμηλό μέρος που χωρίζει τη χερσόνησο της Παναγίας από τα απέναντι υψώματα. Έτσι το νερό έφτανε στην πόλη, συγκεντρωνόταν σε μεγάλη δεξαμενή και από εκεί διοχετευόταν στις δημόσιες κρήνες, στις δεξαμενές, στα λουτρά και στα ιδρύματα της πόλης.
Οι Καμάρες είναι το τελευταίο τμήμα ενός τεράστιου υδραγωγείου της πρώτης περιόδου της τουρκοκρατίας. Στις αρχές του 16ου αιώνα η άνυδρη χερσόνησος της Παναγίας υδροδοτήθηκε με τα νερά που πηγάζουν από την περιοχή του βορεινού οικισμού της Παλιάς Καβάλας. Το νερό διοχετευόταν στην πόλη μέσω ενός κτιστού επίγειου αγωγού μήκους 6,5 χιλιομέτρων. Ο υδραγωγός ξεκινούσε από πηγή που βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ. και είναι γνωστή ως «μάνα του νερού», κατά τη διαδρομή του ακολουθούσε συνεχώς την κλίση του εδάφους και στις ρεματιές που διέκοπταν την πορεία του περνούσε πάνω από πέντε πέτρινες υδατογέφυρες, που είχαν κτιστεί γι’ αυτό το σκοπό.
Για την εποχή τους οι Καμάρες αποτελούσαν ένα τεχνικό έργο τεραστίων διαστάσεων που άλλαξε ριζικά την αναπτυξιακή προοπτική της Καβάλας και την μεταμόρφωσε. Ένα έργο που ήταν ορατό από κάθε γωνιά της πόλης. Δέσποζε στο αστικό τοπίο και εντυπωσίαζε τον επισκέπτη με τον όγκο του και την κατασκευή του.
Οι Καμάρες, ως κατασκευαστικό έργο αποδίδεται στον Ιμπραήμ πασά, βεζίρη του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Νομοθέτη. Κτίστηκαν μεταξύ 1520-1530, περίοδο κατά την οποία κατασκευάστηκαν στην Καβάλα μεγάλα έργα υποδομής, που αποσκοπούσαν στην ανασυγκρότηση της πόλης, μετά την καταστροφή του 1391 και τη μακρά περίοδο εγκατάλειψης του οικισμού.
Για πολλά χρόνια ωστόσο το μνημειώδες αυτό κτίσμα δεν είχε τύχει της ανάλογης συντήρησης. Παρήγορο είναι το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία τόσο η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας όσο και ο Δήμος Καβάλας υλοποιούν ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη συντήρηση του μνημείου και την ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου.
Το μουσείο προσφυγικού ελληνισμού
Δίπλα στις Καμάρες βρίσκεται σήμερα το μουσείο προσφυγικού ελληνισμού που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος και να θαυμάσει τα πλούσια εκθέματα των ελλήνων τις Μικράς Ασίας που έφεραν μαζί τους όταν αναγκάστηκαν να φύγουν από τις πατρογονικές τους εστίες, αλλά και να ενημερωθεί για τις δυσκολίες του Μικρασιατικού ελληνισμού στην προσπάθεια του να δημιουργήσει νέες πατρίδες στη μητέρα Ελλάδα.
Τα «εντοιχισμένα» σπίτια
Έκπληξη και εντύπωση προκαλούν επίσης τα μικρά τετραγωνισμένα σπίτια που βρίσκονται στη βορειοανατολική μεριά του παλιού υδραγωγείου και μοιάζουν να είναι σχεδόν «εντοιχισμένα» στη βάση των τόξων από τις Καμάρες. Τα παλιά αυτά αυτοσχέδια κτίσματα αποτελούν πολιτισμικά στοιχεία για το πώς ήταν δομημένη η πόλη τον προηγούμενο αιώνα.
Ο μαρμάρινος λέοντας
Μπροστά από τις Καμάρες μέχρι σήμερα ακόμα δεσπόζει ο μαρμάρινος λέοντας που για πάρα πολλά χρόνια αποτελούσε το ηρώο της πόλης και στη βάση του αναγράφονται τα ονόματα των Καβαλιωτών που έχασαν τη ζωή τους στους διαφόρους πολέμους. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής οι βούλγαροι στρατιώτες το ξήλωσαν και το πέταξαν στη θάλασσα. Μετά την απελευθέρωση οι πολίτες το ανέσυραν από το βυθό της θάλασσας, το συντήρησαν εκ νέου και το τοποθέτησαν στη σημερινή του θέση.
