Συνέντευξη στον Περικλή Βλάχο
Μιλήστε μας, σας παρακαλώ, για το Τελλόγλειο Ίδρυμα, και καταρχήν για τους δύο ιδρυτές του τους Αλίκη και Νέστορα Τέλλογλου και την προσφορά τους στην Θεσσαλονίκη.
Οι Τέλλογλου, επιθυμώντας να συμβάλουν στην παιδεία του τόπου και στην καλλιέργεια του καθημερινού ανθρώπου, δώρισαν τη δεκαετία του ’70 τη συλλογή τους, καθώς και ολόκληρη την περιουσία τους στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο πυρήνας της συλλογής του Τελλογλείου Ιδρύματος είναι δικό τους δημιούργημα.
Η συλλογή του Νέστορα και της Αλίκης Τέλλογλου αποτελεί πλούσια συγκομιδή μακροχρόνιας αναζήτησης, που έγινε με πάθος, ένστικτο και, κυρίως, αγάπη για τον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανθρώπινη μορφή κυριαρχεί αριθμητικά στα έργα της συλλογής.
Με τη μοναδική και πλούσια συλλογή του να αποτελεί την καρδιά του Ιδρύματος, το Τελλόγλειο διοργανώνει και παρουσιάζει σε ετήσια βάση πολυάριθμες περιοδικές εκθέσεις τις οποίες πλαισιώνει με πλήθος παράλληλων εκδηλώσεων, όπως συναυλίες, εκπαιδευτικά προγράμματα, θεατρικά δρώμενα, διαλέξεις, ποιητικές βραδιές.
Μέσα από τη δράση του αυτή υλοποιεί το όραμα του ζεύγους Τέλλογλου για τη δημιουργία ενός πολυσυλλεκτικού πολιτιστικού οργανισμού που συνδυάζει την ανάπτυξη, την καλλιέργεια και την προαγωγή των εικαστικών τεχνών με τη διάδοση της γνώσης, την έρευνα και την παιδεία. Ενός «σχολείου για την τέχνη» για παιδιά, νέους και φοιτητές, όπως έλεγε η Αλίκη Τέλλογλου. «Ενός σχολείου που θα μιλάει για τον τρόπο που γίνεται η συνεννόηση ανθρώπου και έργου τέχνης, για τη γνώση της αξίας αυτής της συνεννόησης και για τη χαρά που απορρέει από τη γνώση αυτής της τέχνης», για να θυμίσω μία φράση της αξέχαστης δωρήτριας και ιδρύτριας του Τελλογλείου.
Με έντονο το προσωπικό στοιχείο τους στη συγκρότηση της συλλογής, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα σύνολο που μπορεί να παίξει τον ρόλο εκπαιδευτικού οδηγού στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης αλλά και στις ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στην Ελλάδα, και μάλιστα σε μία περίοδο κρίσιμη για τη διαμόρφωση όχι μόνο του εικαστικού τοπίου αλλά και της ίδιας της κοινωνίας μας. Έργα των Βικάτου, Γουναρόπουλου, Ιακωβίδη, Παρθένη, Μαλέα, Μπουζιάνη, Εγγονόπουλου, Σπυρόπουλου, Γεραλή, Γαλάνη συγκαταλέγονται στους θησαυρούς της συλλογής.
Παράλληλα, η ίδια συλλογή με μικρότερα υποσύνολά της, ενσωματώνει στοιχεία που εκτείνονται πέρα από την νεοελληνική και την ευρωπαϊκή τέχνη, στον κόσμο της αρχαιότητας και της Ανατολής: Περσικές μινιατούρες, κινέζικα κεραμικά, γλυπτά, τυπώματα, δένουν με θραύσματα ελληνιστικής κεραμικής, πιάτα του Iσνίκ, του Βαλσαμάκη, χειρόγραφα, παλιά βιβλία, ακόμη και με μια ασυνήθιστη σειρά δειγμάτων υφαντικής.
Τον μεγάλο αρχικό πυρήνα της συλλογής Τέλλογλου, μετά τη σύσταση του Ιδρύματος το 1972, συνέχισαν να εμπλουτίζουν και συμπληρώνουν συστηματικές αγορές του ΑΠΘ με την φροντίδα καταρχήν της Αλίκης Τέλλογλου, αλλά και σημαντικών πανεπιστημιακών δασκάλων που πέρασαν από το Δ.Σ. στο μεγάλο διάστημα που χρειάστηκε για να χτιστεί το κτίριο: Χρύσανθος Χρήστου, Μανόλης Ανδρόνικος, Γιώργος Μουρέλος, Νίκος Σαχίνης για να αναφέρω κάποιους από αυτούς.
Ακόμη, η δωρεά της συλλογής έργων τέχνης του Τώνη Σπητέρη έφερε στο Τελλόγλειο σημαντικά έργα σύγχρονης ζωγραφικής, κυρίως Ελλήνων καλλιτεχνών των δεκαετιών του 1970 και 1980, ενώ η δωρεά της συλλογής του Δημητρίου Τσάμη, με σημαντικά έργα νεοελληνικής ζωγραφικής, γλυπτικής του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, έφερε στο Ίδρυμα ένα μοναδικό για την Ελλάδα σύνολο χαρακτικών (σύνολα Γαλάνη, Κογεβίνα, Παπαδημητρίου κ.ά.).
Το Τελλόγλειο Ίδρυμα θα συμπληρώσει σύντομα μισό αιώνα ύπαρξης (1971 ίδρυση) και 20 χρόνια λειτουργίας (1999-2000). Ποιοι ήταν οι σταθμοί της μέχρι σήμερα πορείας του;
Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ένας από τους πιο δραστήριους και δυναμικούς μουσειακούς οργανισμούς της Ελλάδας, συνεχίζει επί δύο δεκαετίες τη διαδρομή που χάραξε με τόλμη, καινοτόμο πνεύμα και αγάπη το ζεύγος των ιδρυτών του, Νέστορα και Αλίκης Τέλλογλου.
Μετά την ίδρυση και την ολοκλήρωση του κτιρίου, υπάρχει μια πρώτη περίοδος με την παρουσία της Αλίκης ενεργή έως το τέλος της (2008) και μία δεύτερη από τότε ώς σήμερα. Στην πρώτη φάση λειτουργίας φαίνονται οι βασικές αρχές στόχων, στο περιεχόμενο (τέχνη σημαίνει πολιτισμός σε διάφορα επίπεδα και κατηγορίες, περιλαμβάνει μουσική, λογοτεχνία, θέατρο, αρχιτεκτονική και διάφορες ερευνητικές περιοχές, που συνδέονται με το ΑΠΘ, ιατρική, τεχνολογία κ.ά.), όπου εκτός από την παρουσίαση τμηματικά των συλλογών του, επιλέγονται θέματα πολιτισμού, όπως το Γεύμα, μεγάλες δωρεές (Τσάμη), Σχολή Μονάχου (ζωγραφική) κ.ά. Στη δεύτερη αρχίζουν οι μεγάλες διεθνείς συνεργασίες (Picasso, Miro, Lautrec, Goya, Louvre, Στρατιά Ανατολής, αφιερώματα σε ποιητές μέσω εικαστικών, Ελύτης, Σεφέρης, κ.ά.) και πιο τολμηρά ανοίγματα στη θεματολογία σε διάφορους τομείς.
Ποιες είναι οι βασικές εκθέσεις που φιλοξενεί το Ίδρυμα;
Στα 20 χρόνια λειτουργίας του το Τελλόγλειο διοργάνωσε έναν εντυπωσιακό αριθμό περιοδικών εκθέσεων αναδεικνύοντας όχι μόνο τμήματα των συλλογών του, αλλά παράλληλα προτείνοντας στον επισκέπτη μία ευρύτατη γκάμα θεμάτων, που να καλύπτει διάφορες μορφές τέχνης ή δημιουργίας και να προσελκύει διάφορες ομάδες επισκεπτών: κατ’ αυτόν τον τρόπο επιδιώκει την επικοινωνία με ένα ευρύτερο κοινό με ποικίλα ενδιαφέροντα. Οι εκθέσεις Picasso: Suite 347, Ο Miro της Μαγιόρκα και Toulouse Lautrec που γνώρισαν στο κοινό της Ελλάδας το έργο μεγάλων δημιουργών του 20ού αιώνα, καθώς και οι πιο πρόσφατες εκθέσεις Ντελακρουά – Φιλιποτό, «Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη», Πάρι και Μερόπης Πρέκα, Σωτήρη Σόρογκα, Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη, συνδέονται με αυτήν ακριβώς την επιδίωξη.
Το Τελλόγλειο αναμφισβήτητα εκπληρώνει παράλληλα και έναν εκπαιδευτικό ρόλο, τόσο με τη λειτουργία του στο πλαίσιο του ΑΠΘ, όσο και μέσα από τις επισκέψεις σχολείων, αλλά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρει. Μιλήστε μας για αυτό…
Η εκπαίδευση των νέων είχε πάντα την απόλυτη προτεραιότητα στους στόχους του. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα με την έναρξη της λειτουργίας του σχεδιάζονταν πρώτα και έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της έκθεσης. Όμως παιδεία σημαίνει να δημιουργείς παράδειγμα, προϋποθέσεις και συνθήκες για ποιότητα ζωής, σεβασμό στον άνθρωπο κάτι που επιδιώκεται να «διδάσκεται» σε όλες τις ενέργειες, δράσεις και επίπεδα λειτουργίας του.
Πιο συγκεκριμένα, η πολιτιστική παιδεία είναι πάντα ο κύριος στόχος του Ιδρύματος: η συστηματική γνωριμία του κοινού με την Τέχνη, η συλλογή, καταγραφή και μελέτη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, η δημιουργία συνθηκών συνεργασίας καλλιτεχνών και μελετητών της Τέχνης, καθώς και η ουσιαστική επαφή των παιδιών και των νέων με τα έργα τέχνης μέσω των ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα εκπαιδευτικά προγράμματα για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση που καταρτίζονται σε κάθε εκθεσιακή περίοδο από το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Τελλογλείου. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν το πρώτο πεδίο εισόδου και επαφής των μικρών ηλικιών με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας. Στην ανάλογη κατεύθυνση υλοποιούνται και τα εργαστήρια δημιουργικής έκφρασης για παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας: σε αυτά τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τις περιοδικές εκθέσεις του Τελλογλείου, γνωρίζουν σημαντικούς καλλιτέχνες, κινήματα και ρεύματα της Τέχνης και αποκτούν τα ερεθίσματα για να καλλιεργήσουν την προσωπική τους έκφραση, ξεδιπλώνοντας το ταλέντο, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.
Από την ίδρυσή του, το Τελλόγλειο Ίδρυμα ανέπτυξε και διατηρεί ως σήμερα ιδιαίτερα στενούς, πολυδιάστατους και αναπόσπαστους δεσμούς με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μία σχέση αμφίδρομη και ουσιαστική, που εδραιώνεται και καλλιεργείται με την πάροδο του χρόνου. Μεταφέροντας τη λειτουργία και τις δράσεις του στο επίπεδο του εφικτού στα ψηφιακά μέσα, κρατώντας επαφή με νέους, δημιουργούς και φίλους.
Και η λειτουργία της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος; Πόσο σημαντική είναι για την πανεπιστημιακή και εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και για το φιλότεχνο κοινό;
Πέρα από τις Συλλογές, η Βιβλιοθήκη του Τελλογλείου και το περίφημο αρχείο του Σπητέρη είναι σημαντικά εργαλεία για την ακαδημαϊκή έρευνα με αντικείμενο τη νεοελληνική και την ευρωπαϊκή τέχνη. Σε αυτό προστέθηκαν το Αρχείο Γεωργίου Μουρέλου, το Αρχείο Τσάμη και η Βιβλιοθήκη του Μαρίνου Καλλιγά, πολύτιμα όλα για τους ενδιαφερόμενους μελετητές. Η βιβλιοθήκη είναι προσβάσιμη στην έρευνα με συνεννόηση (για ερευνητές και φοιτητές) και ψηφιακά.
Όλοι οι χώροι πολιτισμού υποφέρουν αυτό τον καιρό λόγω της πανδημίας. Πώς πιστεύετε ότι θα καταφέρει το Τελλόγλειο να ξεπεράσει τις δυσκολίες της εποχής;
Μεταφέροντας τη λειτουργία και τις δράσεις του στο επίπεδο του εφικτού στα ψηφιακά μέσα, κρατώντας επαφή με νέους, δημιουργούς και φίλους.
Σημαντική είναι πάντα η σχέση του με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης να συμβάλει στην πολιτιστική αναβάθμιση της πόλης και γενικότερα της χώρας μας, διαχέοντας την τέχνη και τη γνώση γύρω από αυτή. Με το ίδιο μέσο εδραιώνεται και εμπλουτίζεται ο διάλογος ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και το κοινό της Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού ρόλου του, το Τελλόγλειο διασφαλίζει και επιδιώκει την πρόσβαση και χρήση των συλλογών του από το μεγαλύτερο δυνατό εύρος χρηστών: εκπαιδευτικούς, σπουδαστές της τριτοβάθμιας και ειδικούς ερευνητές. Γίνεται έτσι ένας ζωντανός χώρος όπου επιστήμονες και ερευνητές μελετούν την τέχνη διαχρονικά.
Σήμερα που η διεπιστημονική συνεργασία επιβάλλεται ολοένα και περισσότερο ως μεθοδολογική προσέγγιση, το Τελλόγλειο Ίδρυμα αναλαμβάνει να κάνει πράξη τη σύνδεση της τέχνης και των ανθρωπιστικών επιστημών με τη σύγχρονη τεχνολογία και τη μετάδοση των επιτευγμάτων τους στο ευρύ κοινό.
Είναι λοιπόν προφανής η προστιθέμενη αξία από τη συνεργασία ανάμεσα στο εξωστρεφές Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Τελλόγλειο. Η συνεργασία αυτή, μάλιστα, δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά διατρέχει αντικείμενα σχεδόν από όλες τις σχολές και τα τμήματα του Πανεπιστημίου. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα το Τελλόγλειο έχει αναπτύξει δράσεις σε συνεργασίας με τη Σχολή Καλών Τεχνών, τη Φιλοσοφική, την Ιατρική, το Πολυτεχνείο, το τμήμα θεάτρου, το τμήμα Μουσικών Σπουδών και πολλές άλλες σχολές και τμήματα του Πανεπιστημίου μας.
Υπάρχει τρόπος να επισκεφτεί κάποιος το Ίδρυμα και τα εκθέματά του ηλεκτρονικά;
Μέσω της ιστοσελίδας (www.teloglion.gr) και των social media (@teloglion) το Τελλόγλειο προβάλει την εικόνα, τις αξίες και το έργο του στον κόσμο του Διαδικτύου ως μέσο πλέον επικοινωνίας με το παγκόσμιο ακροατήριο. Με περιήγηση στις εκθέσεις (http://www.teloglion.gr/el/teloglion/virtual-exhibitions) δίνεται η δυνατότητα επίσκεψης στο εικονικό περιβάλλον του Μουσείου. Τον Ιούνιο του 2020, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων, εγκαινιάστηκαν οι νέες πύλες ψηφιακής πρόσβασης στις Συλλογές του Ιδρύματος (https://collections.teloglion.gr/ords/f?p=200:1::::::). Κοινό και ερευνητές έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν εικονικά και να χρησιμοποιήσουν τη φιλική πλατφόρμα αναζήτησης και προβολής των δεδομένων των τριών σημαντικών αποθετηρίων. Σε αυτά διασώζεται πλούσιο σε αξία τεκμηριωμένο πολιτιστικό περιεχόμενο σε τομείς της Ιστορίας της Τέχνης, του Πολιτισμού και της Μουσικής.
Facebook: Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.,
Instagram: teloglion_foundation_of_arts
Twitter: Τελλόγλειο Ίδρυμα (@teloglion),
Youtube: Teloglion Foundation of Arts A.U.Th.,
Soundcloud: Teloglion Foundation,
LinkedIn: Teloglion Foundation of Art A.U.Th.
Συχνά γίνεται λόγος για το επίπεδο του πολιτισμού στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Η ύπαρξη του Τελλογλείου σίγουρα ανεβάζει τον πήχυ. Ποια είναι, όμως, πραγματικά η σχέση των κατοίκων της πόλης μας με το Ίδρυμα;
Το κοινό της Θεσσαλονίκης αποδεικνύει καθημερινά το αυξανόμενο ενδιαφέρον του για τις δραστηριότητες του Ιδρύματος. Στην έκθεση Φινότι είχαμε φθάσει στον μεγαλύτερο βαθμό επισκεψιμότητας όχι μόνον στα σχολεία, αλλά και σε επισκέπτες από την πόλη και από αλλού, τώρα μετρούμε ψηφιακές επισκέψεις.
Ποια είναι τα προσεχή σχέδια του Ιδρύματος;
Μεγάλες εκθέσεις με θέματα ουσιαστικά που προσφέρουν στη γνώση, εκθέσεις που να προωθούν νέους δημιουργούς και ιδέες, προσοχή ιδιαίτερα στην ποιότητα σε όλα τα επίπεδα.
Πιο συγκεκριμένα: Τα τελευταία χρόνια η εικόνα του μουσειακού τοπίου αλλάζει ριζικά, όπως και τα ερωτήματα για τον χαρακτήρα του μουσείου που θέλουμε σήμερα. Η νέα μουσειακή πολιτική δίνει έμφαση σε στόχους και δράσεις που αξιοποιούν την εμπειρία και την επιστήμη με στόχο τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Το μουσείο καλείται να γίνει εργαλείο που θα ενισχύει την ποιότητα ζωής.
Λέξεις-κλειδιά της νέας μουσειακής πολιτικής του Τελλογλείου είναι η προσβασιμότητα, η ποικιλομορφία, το άνοιγμα σε κοινότητες, η συμμετοχή, η υποστήριξη της καινοτομίας, η τόνωση της δημιουργικότητας, η έμφαση στην κοινωνική αποστολή της τέχνης, η συμβολή σε μία κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς.
Η διατήρηση και ενίσχυση του νήματος που συνδέει το Τελλόγλειο με το ΑΠΘ ενισχύει τον επικοινωνιακό, παιδαγωγικό και επιμορφωτικό ρόλο του Ιδρύματος και το αναδεικνύει σε ζωντανό χώρο παιδείας, προβληματισμού και αισθητικής καλλιέργειας.
Παράλληλα, με τα πωλητήρια και το καφέ- εστιατόριό του, το Τελλόγλειο μεταβάλλεται σε ψυχαγωγικό πόλο έλξης και τόπο συνάντησης της ακαδημαϊκής και της φοιτητικής κοινότητας.
Η επιθυμία και το όραμα του ζεύγους Τέλλογλου ήταν να μπορούν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, και ιδίως τα παιδιά και οι νέοι, να απολαμβάνουν τους θησαυρούς της τέχνης που συνέλεξαν με αγάπη και προσήλωση οι ίδιοι κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το Τελλόγλειο παραμένει πιστό στην παρακαταθήκη αυτή απαντώντας στα νέα αιτήματα και ερωτήματα της εποχής με απώτερο στόχο να παραμείνει επίκαιρο, προσιτό και ουσιώδες.
