Δρ. ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΝΟΓΛΟΥ
Συνέντευξη στον Ανδρέα Γερμανό
Πώς κρίνετε την κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας το τελευταίο διάστημα;
Η πρόσφατη μεγάλη όξυνση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, με απόλυτη ευθύνη της Άγκυρας, έρχεται να συνεχίσει, αλλά και να επιβαρύνει σημαντικά, την λεγόμενη «ελεγχόμενη ένταση» ή την «ένοπλη ειρήνη», που με εξάρσεις (1976, 1987, 1996) ίσχυσε στις σχέσεις μας με τον «πονηρό και πλεονέκτη» γείτονα!
Η εισβολή των αμάχων στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, και η επιχειρηθείσα πραγματική εισβολή μεταναστών στα σύνορα του Έβρου, ήταν ενορχηστρωμένες και καθοδηγούμενες από το Τουρκικό Κράτος! Το Τουρκολιβυκό Σύμφωνο που παραβιάζει κάθε έννοια και αρχή του Δικαίου της Θάλασσας σε βάρος της Ελλάδος και οι εξαγγελθείσες έρευνες και γεωτρήσεις νοτίως και ανατολικώς της γραμμής Ρόδου – Ανατολικής Κρήτης, που με βάση απίστευτα αυθαίρετες συντεταγμένες που κατατέθηκαν από την Τουρκία στα Ηνωμένη Έθνη, έρχονται να συμπληρώσουν τις διεξαγόμενες γεωτρήσεις και έρευνες σε νόμιμες περιοχές της Κυπριακής ΑΟΖ!
Καθώς λοιπόν είναι προφανές ότι η Τουρκική επιθετικότητα έχει ανέλθει επίπεδο έντασης και επικινδυνότητας, με ορατή την προοπτική τουρκικών ενεργειών για δημιουργία τετελεσμένων στο Αιγαίο ή την Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα πρέπει εσπευσμένα να λάβει στρατιωτικά και νομικά μέτρα.
Τι πρέπει να κάνουν η Ελλάδα και η Κύπρος για να αντιμετωπίσουν την τουρική επιθετικότητα;
Ο νέο-σουλτάνος έχει αναφέρει μανιχαϊστικά «η Τουρκία ή θα κερδίσει, ή θα χάσει εδάφη»!Μια απαράδεκτη κατά το διεθνές δίκαιο δήλωση. Υπονοεί βέβαια τον έλεγχο ή και την κατάληψη και ενσωμάτωση στην Τουρκία περιοχών όπως της Βόρειας Συρίας, του Βορείου Ιράκ και εν συνεχεία ο εποικισμός τους, όπως και της κατεχόμενης Βόρειας Κύπρου και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δυτικής Θράκης.
Ταυτόχρονα, προέβαλε και την θεωρία της “Γαλάζιας Πατρίδας”, δηλαδή τις μαξιμαλιστικές θαλάσσιες και υποθαλάσσιες διεκδικήσεις της Τουρκίας κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο, αλλά και μέχρι νοτίως της Κρήτης! Αυτές αντίκεινται κραυγαλέα στο Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας, καθώς παραβιάζουν δικαιώματα αιγιαλίτιδων ζωνών, Υφαλοκρηπίδων, όπως και των ΑΟΖ Ελλάδος και Κύπρου. Πρόκειται λοιπόν αναμφίβολα για μια πολιτική «ζωτικού χώρου» (lebensraum), παρόμοια με την ομώνυμη πολιτική του Χίτλερ που οδήγησε στο Β’ ΠΠ!
Σ’ αυτήν την πολιτική η Ελλάδα, η Κύπρος και όλες οι απειλούμενες χώρες, πρέπει να αντιδράσουν και να ενισχύσουν την άμυνά τους. Αυτό ήδη γίνεται στο πολιτικό κυρίως επίπεδο με τις τριμερείς πρωτοβουλίες Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ, Ελλάδος-Κύπρου-Αιγύπτου. Ταυτόχρονα η Τουρκία προβαίνει σε γιγάντιες προμήθειες εξοπλιστικών συστημάτων, που βεβαίως δεν είναι αναγκαία για την άμυνά της, αλλά για την επιβολή των επεκτατικών και παράνομων επιδιώξεών της στην περίμετρο των συνόρων της.
Η τουρκική στρατηγική έμεινε αναπάντητη από την Ελλάδα, η οποία παρέμεινε χωρίς στρατηγικό όραμα και δόγμα και με “άνευρη” εξωτερική πολιτική. Μία εξωτερική πολιτική, χωρίς ανάληψη σοβαρών πρωτοβουλιών, μόνο με ανεπαρκείς και αναποτελεσματικές αντανακλαστικές κινήσεις απέναντι στην διευρυνόμενη και έμπρακτη πλέον τουρκική απειλή σε όλα τα επίπεδα.
Στρατηγική έναντι του τουρκικού επεκτατισμού
Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα επεξεργασμένο στρατηγικό δόγμα του οποίου τα κύρια στοιχεία να είναι τα εξής: Πρώτον, το Αιγαίο ως αρχιπέλαγος και μέχρι το Καστελόριζο αλλά και η Κύπρος, είναι τμήματα του εδάφους και της θάλασσας του ελληνισμού που πρέπει να διασυνδέονται με κάθε τρόπο. Είναι ο ζωτικός χώρος μας! Πάντοτε βέβαια με σεβασμό των νόμιμων δικαιωμάτων των γειτονικών χωρών, καθώς και των διεθνών ελευθεριών στις ζώνες της ανοικτής θάλασσας και το υπέδαφος τους.
Η παραβίαση αυτού του ζωτικού χώρου εφόσον γίνεται επαναληπτικά και με χρήση στρατιωτικών ή άλλων εξαναγκαστικών μέσων αποτελεί casus belli για την Ελλάδα με επίκληση του Άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή της νόμιμης άμυνας που δικαιούται η Ελλάδα. Δεύτερον, θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα η ολοκλήρωση των θαλάσσιων δικαιωμάτων της χώρας μας με την θέσπιση και αξιοποίηση όλων των θαλάσσιων ζωνών.
Δηλαδή να κηρύξει Αιγιαλίτιδα Ζώνη 12 ναυτικών μιλίων, συνορεύουσα ζώνη 24 ναυτικών μιλίων και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) 200 ναυτικών μιλίων). Επίσης να ζητηθεί από τα γειτονικά μας κράτη, είτε η αποδοχή της μέσης γραμμής ως θαλασσίου συνόρου, είτε άμεση δικαστική διευθέτηση εφόσον διαφωνούν με τα όρια τα οποία υποστηρίζει η Ελλάδα. Τρίτον, επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με δίκαιο και αποδεκτό τρόπο για μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τέταρτον, δραστική αμυντική και εξοπλιστική αναβάθμιση της χώρας μας και αξιοποίηση του στρατιωτικού δυναμικού μας, όπου απαιτείται, με πειστική προβολή δύναμης, για ανάσχεση της κλιμακούμενης στρατιωτικής απειλής κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας. Πέμπτον, άμεση ανάσχεση του μεταναστευτικού και προσφυγικού κύματος.
Πρέπει να συμμετάσχει η Ελλάδα σε «διερευνητικές» συνομιλίες με την Τουρκία και με ποιες προϋποθέσεις;
Με πρόσφατο άρθρο μου παρουσίασα και αξιολόγησα τις διερευνητικές συνομιλίες Ελλάδος-Τουρκίας του παρελθόντος. Συμπέρανα, λοιπόν, ότι αποτέλεσαν έναν αυτοσκοπό, που δεν προώθησε κάποια σύγκλιση θέσεων, επί 14 χρόνια και 60 γύρους συναντήσεων. Επιπλέον, πάγωσε την αξιοποίηση από την Ελλάδα του νομικού οπλοστασίου που της παρέχει το Δίκαιο της Θάλασσας και ταυτόχρονα έδωσε στην Τουρκία την πρωτοβουλία κινήσεων που οδήγησε στη θεωρία της Γαλάζιας Πατρίδας, στην διεκδίκηση πληθώρας ελληνικών νήσων και στο τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Σήμερα θα αναφερθώ στους λόγους της αποδοχής της Ελλάδος για τις διερευνητικές και στην πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα μας ενόψει του 61ου γύρου των νέων διερευνητικών συνομιλιών που επίκειται. Δύο ήταν προφανώς οι λόγοι που ώθησαν την ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί την νέα αυτή διαδικασία:
Πρώτον, το ότι, μετά την επίδειξη ισχύος και από τις δύο πλευρές, η λεγόμενη “αποκλιμάκωση” επήλθε μετά από έντονη και υψηλού επιπέδου διπλωματική δραστηριότητα, τόσο της ΕE (και ιδίως της προεδρεύουσας Γερμανίας και της πυρηνικής δύναμης-μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, Γαλλίας), όσο και των ΗΠΑ.
Άσχετα από την απόλυτη υπαιτιότητα της Τουρκίας για την κρίση, και των μηδενικών ή ισχνών προοπτικών ευόδωσης της διαδικασίας, η ελληνική κυβέρνηση θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αρνηθεί έναν διάλογο, διερευνητικό μάλιστα (αν και πρόκειται για ευφημισμό). Η κριτική θα ήταν άμεση εναντίον μας για ακαμψία και έλλειψη ευελιξίας! Ιδίως δε, επειδή εμείς ζητήσαμε την διπλωματική στήριξη.
Δεύτερον, ο ουσιαστικότερος όμως, κατ’ εμέ, λόγος ήταν η εξασφάλιση χρόνου για την Ελλάδα, ώστε να επιταχύνει και να ολοκληρώσει τη στρατιωτική της ετοιμασία και κυρίως την προμήθεια εξελιγμένων οπλικών συστημάτων, κυρίως των ναυτικών και αεροπορικών μας δυνάμεων αλλά και του πυραυλικού οπλοστασίου μας. Και αυτό γιατί η πιθανότητα εξεύρεσης κοινού εδάφους στις συνομιλίες είναι εντελώς θεωρητική.
Η Τουρκία πιθανότατα θα αρνηθεί κοινή προσφυγή στη Χάγη ή θα το πράξει με πακέτο θεμάτων που οφείλει να απορρίψει η Ελλάδα, και επειδή η πρόσφατη κρίση μάλλον ήταν η τελευταία “γενική πρόβα” των Τούρκων, πριν υλοποιήσουν τα μεγαλομανή σχέδιά τους, για στρατιωτικό εξαναγκασμό της Ελλάδος σε απαράδεκτες παραχωρήσεις στα θέματα θαλασσίων ζωνών, αλλά και στους τομείς των “γκρίζων ζωνών” (διεκδικούμενα νησιά) και του αφοπλισμού των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.
Γιατί επιμένουν οι σύμμαχοι
Γιατί όμως επιμένουν οι σύμμαχοι και εταίροι μας στην επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών; Θέλουν να επιτύχουν την διαχείριση του προβλήματος, μέσα στο χρόνο, παρά την υψηλότατη πιθανότητα (βεβαιότητα μάλλον) της μη επίτευξης προόδου και λύσης. Έτσι όμως κατέληξε η Ελλάδα να είναι η τελευταία (149η) χώρα παγκοσμίως σε θαλάσσια δικαιώματα!
Θέλοντας να αποφύγουν την σύγκρουση δύο νατοϊκών συμμάχων και επιδιώκοντας να κρατήσουν την Τουρκία στο ΝΑΤΟ, παρά τη στενή συνεργασία της με την Ρωσία (ίσως με την μετα-Ερντογάν εποχή), αποφεύγουν να καταδικάσουν τις πολιτικές της ή να επιβάλουν ισχυρές οικονομικές κυρώσεις. Έτσι εξισώνουν τον θύτη με το θύμα και εξαγριώνουν το “θηρίο”! Είναι αυτό που υπονοεί το λαϊκό γνωμικό: «φύγε κακό απ’ τα μάτια μου» ή το επίσης εύστοχο: «γέλα με να σε γελώ, να περνάμε τον καιρό»!
Με αυτή την τακτική όμως δεν λύνεται το πρόβλημα, αλλά παραπέμπεται στις “καλένδες” και για ακόμη περισσότερα χρόνια. Με δική μας κυρίως ζημία! Οι σύμμαχοι και οι εταίροι μας γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν θα δεχθεί ούτε θα ερμηνεύσει καλόπιστα το Διεθνές Δίκαιο, αφού είναι ορατό ότι το προσαρμόζει στα μέτρα της και το διαστρέφει! Άρα, σιωπηρά (αν όχι συνειδητά) προωθούν υποχωρήσεις της Ελλάδος!
Αγεφύρωτη διαφορά θέσεων
Πιο συγκεκριμένα, τα θέματα των Θαλάσσιων Ζωνών μεταξύ Ελλάδος-Τουρκίας συζητήθηκαν είτε σε άμεσες διαπραγματεύσεις (1976-1981), είτε σε επίπεδο κορυφής (1975, 1987-1988, 1999, 2017), είτε σε επίπεδο “διερευνητικών” συνομιλιών (2002-2016), αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις σε διεθνείς διπλωματικές συναντήσεις. Ωστόσο, δεν υπήρξε πρόοδος “χειροπιαστή” ώστε να ανακοινωθεί σύγκλιση σε ορισμένους έστω τομείς.
Αντίθετα, πιστοποιήθηκε η αγεφύρωτη διαφορά θέσεων και ερμηνείας του Δικαίου της Θάλασσας: Από τη μία η Τουρκία να αρνείται τις Θαλάσσιες Ζώνες των νησιών -πλην των 6 ναυτικών μιλίων της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Από την άλλη, η Ελλάδα επιμένει στο γράμμα και πνεύμα της Σύμβασης του 1982, δηλαδή το άρθρο 121 για το καθεστώς των νησιών, αλλά και του εθιμικού Διεθνούς Δικαίου, για την μέση γραμμή/ίση απόσταση, τον επικουρικό (infra legem) χαρακτήρα της ευθυδικίας (επιείκεια-δίκαιο αποτέλεσμα). Όταν δε όταν οι διαπραγματεύσεις ή συνομιλίες δεν μπορούν να παραγάγουν αποτέλεσμα κοινά αποδεκτό η Ελλάδα επιμένει στη δικαστική επίλυση, με νομικά και όχι πολιτικά κριτήρια, των σχετικών ζητημάτων.
Ποιες είναι οι απαραίτητες κινήσεις της Ελλάδος για να αντιμετωπίσει τη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας;
Η Ελλάδα άργησε δραματικά να αξιοποιήσει τα δικαιώματά που της παρέχει το σύγχρονο Δίκαιο της Θάλασσας. Έτσι, η χώρα μας κατήντησε να είναι η τελευταία (149η) παράκτια χώρα σε θαλάσσιες ζώνες στην Διεθνή Κοινότητα, μολονότι το μήκος των ακτών της (πάνω από 15.000 χιλιόμετρα) της παρέχουν περί τα 494.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή 3,7 φορές την χερσαία έκτασή της (ως άθροισμα της Αιγιαλίτιδας Ζώνης της και της ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα της).
Τα πιθανότερα αίτια είναι: α) το φοβικό σύνδρομο προς την Τουρκία, λόγω της απειλής πολέμου (casus belli) και των άλλων αυθαιρεσιών της που ξεκίνησαν από το 1973-1974 και κλιμακώθηκαν δραματικά πρόσφατα, β) η γενικότερη αδιαφορία για την δημόσια περιουσία, γ) άλλες προτεραιότητες κατά καιρούς, δ) ελλιπής κατανόηση της σημασίας των νέων εξελίξεων του Δικαίου της Θάλασσας.
Έτσι, η ελληνική ολιγωρία και η τουρκική επιθετικότητα, έδωσαν στην γείτονα μία συνεχή πρωτοβουλία κινήσεων, που έφθασε σήμερα στο τραγελαφικό Τουρκο-Λιβυκό Σύμφωνο, στις παράνομες διεκδικήσεις σε απόλυτα ελληνικές θαλάσσιες ζώνες, στην πλήρη άρνηση των θαλάσσιων δικαιωμάτων των νησιών (σε κραυγαλέα αντίθεση με το άρθρο 121 της Σύμβασης του 1982 για το ΔτΘ), σε παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ και σε αμφισβήτηση της εδαφικής μας ακεραιότητας σε πλήθος κατοικημένων ή μη νησιών ή βραχονησίδων του Αιγαίου.
Η Τουρκία έτσι διαιώνισε επί 46 χρόνια τις πυκνές καθημερινές παραβιάσεις και παραβάσεις του εναέριου χώρου στο Αιγαίο, και όχι μόνο. Όσα ακριβώς χρόνια συνεχίζεται η κατοχή της Βόρειας Κύπρου από τον Αττίλα! Με την ουσιαστική απάθεια η αναποτελεσματική παρέμβαση του “διεθνούς παράγοντα”.
Συλλογική πατριωτική υποχρέωση
Αυτό βεβαίως αποθράσυνε την τουρκική βουλιμία, παγίωσε και διεύρυνε “τετελεσμένα” σε όλο το φάσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, κι έδωσε την ευκαιρία για γιγάντωση των τουρκικών εξοπλισμών, με επιθετική και όχι αμυντική λογική. Έτσι επιτεύχθηκε μία ποσοτική και ποιοτική ανισορροπία στο στρατιωτικό ισοζύγιο των δύο χωρών, που, παρά την ποιότητα του έμψυχου δυναμικού των Ενόπλων μας Δυνάμεων και το ικανοποιητικό επίπεδο (ακόμη) των εξοπλιστικών μας μέσων, δίνει στην Τουρκία τον “αέρα” και την ευκαιρία να εκβιάζει με χρήση βίας.
Κατ’ αυτόν τρόπο θέλει να επιτύχει την εθελούσια υποχώρησή και αποδοχή από την Ελλάδα, αμαχητί μάλιστα (για να αποφύγουμε θερμά επεισόδια ή γενική σύρραξη), την ανατροπή του Διεθνούς Δικαίου και την εκχώρηση βεβαιωμένων κυριαρχικών δικαιωμάτων και κυριαρχία της Πατρίδας μας στην θάλασσα, στο βυθό και το υπέδαφός του, στον εναέριο χώρο, στους φυσικούς πόρους (υδρογονάνθρακες, αλιεία και όχι μόνο), αλλά και σε χερσαίες νησιωτικές περιοχές που μας ανήκουν ως ελληνική κυριαρχία από το 1912 αλλά και ως ιστορική περιοχή εγκατάστασης Ελλήνων, εδώ και 3-4 χιλιάδες χρόνια.
Συνεπώς, μία είναι η συλλογική πατριωτική υποχρέωση όλων των Ελλήνων: Να αποκρούσουμε τις απειλές, τους εκβιασμού και τις προφανώς παράνομες διεκδικήσεις και να προετοιμάσουμε το ταχύτερο (χθες!) την ισχυρή αμυντική μας ικανότητα, με κάθε απαραίτητη δαπάνη σε προτεραιότητα, ώστε αυτή η πανεθνική ετοιμότητα και πανστρατιά (από την Ελλάδα, την ομογένεια και ως την Κύπρο), να αποθαρρύνει τα επιθετικά σχέδια των Τούρκων (που από την Συρία, το Ιράκ, την Κύπρο και μέχρι τη Λιβύη και τη Σομαλία, έχουν καταστεί οι ταραξίες της ευρύτερης περιφέρειας).
(*) Διεθνολόγος, Λέκτορας Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.(1980-2020).
Πρόεδρος Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας.
Σύντομο Βιογραφικό
Ο Βενιαμίν Καρακωστάνογλου είναι διεθνολόγος, μόνιμος λέκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διδάσκει Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Διεθνείς Σχέσεις και Ελληνική Εξωτερική Πολιτική. Μεταξύ άλλων βιβλίων έχει συγγράψει τη μοναδική στην Ελλάδα επιστημονική μονογραφία για την ΑΟΖ 600 σελίδων. Διδάσκει, επίσης, στην Ανωτάτη Διακλαδική Σχολή Πολέμου και στην Σχολή Μετεκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Βορείου Ελλάδος της Ελληνικής Αστυνομίας. Διετέλεσε Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Κοζάνης (1977-2010). Ήταν δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης (2007-2014) και Αντιδήμαρχος. Διετέλεσε υποψ. Βουλευτής –Ευρωβουλευτής. Σήμερα είναι Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Διετέλεσε επικεφαλής (2004-2008) του Διεθνούς Οργανισμού (Stability Pact for Southeastern Europe) για την ανασυγκρότηση των Βαλκανίων, υπό την αιγίδα της ΕΕ (εναλλακτική Έδρα Θεσσαλονίκης). Υπήρξε μέλος και Διευθυντής αποστολών μακράς διαρκείας Διεθνών Οργανισμών στο Κοσσυφοπέδιο (ΔΑΣΕ), στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (ΟΑΣΕ) και την ΠΓΔΜ (Council of Europe & Eurostat).
