Σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς της πανδημίας και του εγκλεισμού φτάνουν τα Χριστούγεννα που όπως έγραψε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντη στις 25 Δεκεμβρίου του 1887 είναι «η συγκινητικότατη εορτή του Χριστιανισμού»
Και φέτος η συγκίνηση των ημερών θα είναι φορτισμένη από τις συνέπειες της πανδημίας και θα περιορίσει τη χαρά των γιορταστικών ημερών μια και θα μας λείψει ο συνηθισμένος εορτασμός με τη βόλτα στην αγορά, τα στολισμένα μαγαζιά, τα ψώνια, τα δώρα, τα γλέντια, αλλά και το πλησίασμα των ανθρώπων, φίλων και συγγενών στις γιορταστικές συναντήσεις.
Το αίσθημα όμως της αισιοδοξίας που δίνουν οι Χριστουγεννιάτικες ευχές και ο νέος χρόνος δεν θα πρέπει να το αφήσουμε σε κατάσταση εγκλεισμού. Θα πρέπει να το ενισχύσουμε ο καθένας με το δικό του τρόπο.
Ας δούμε λοιπόν με αισιόδοξη ματιά τα Χριστούγεννα μέσα από τη ποίηση και ας αναζητήσουμε μέσα στους στίχους της γέννησης ελπίδα και αισιοδοξία.
Γράφει, μεταξύ άλλων, ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημα «Ένας Θεός»
Φέρτε μου Μάγοι —θεία βουλή το γράφει—
τη σμύρνα της ελπίδας, το λιβάνι
της πίστης, της αγάπης το χρυσάφι
Μυστήρια τέτοια ανθρώπου νους δε βάνει!
Και σεις, Θρόνοι πανάχραντοι, αγγελούδια,
στην καρδιά μου —στην κούνια του— σκυμμένα,
με της αθανασίας τα τραγούδια
υμνολογείτε εσείς τη θεία τη γέννα.
Μέσα μου λάμπουν ξάστεροι ουρανοί,
και το κορμί μου, φάτνη ταπεινή,
βλέπω κι αλλάζει, γίνεται ναός·
ω! μέσα μου γεννιέται ένας Θεός!
Και ο Τάκης Παπατσώνης στο ποίημα «Κατά την γέννησιν του Κυρίου»
μιλώντας για το Φως της γέννησης γράφει:
δεν περιμένω να ορθωθεί το Εωθινό Φεγγάρι,
ούτε του τάδε, ούτε του δείνα Αστερισμού το αχνάρι.
Δεν περιμένω την οσμή καμίας σπανίας βοτάνης,
αλλά το Υπερουράνιο, που, θεέ μου, θα με ράνεις,
και θα φανώ ποιμενικόν θαύμα, θα φανώ φάσμα,
που φέρνει το Αρχαγγελικό της νύχτας τούτης άσμα.
Παρ’ όλα τα τρισκόταδα, λαμπρά το παν διακρίνω,
ώστε και θέλοντας, και μη, κάτι να μεγαλύνω.
Ο Γεώργιος Δροσίνης με αισιόδοξη ματιά γράφει στο ποίημα «Νύχτα Χριστουγεννιάτικη»
Την άγια νύχτα τη Χριστουγεννιάτικη
ποιος δεν το ξέρει
των μάγων κάθε χρόνο τα μεσάνυχτα
λάμπει το αστέρι.
Κι όποιος το βρει μες στ΄ άλλα αστέρια ανάμεσα
και δεν το χάσει,
σε μια άλλη Βηθλεέμ ακολουθώντας το
μπορεί να φτάσει.
Στους δύσκολους καιρούς οι ποιητές δεν μένουν ασυγκίνητοι. Γράφει ο Μίλτος Σαχτούρης στο ποίημα «Χριστούγενα 1948»
Σημαία
ακόμη
τα δίκανα στημένα στους δρόμους
τα μαγικά σύρματα
τα σταυρωτά
και τα σπίρτα καμένα
και πέφτει η οβίδα στη φάτνη
του μικρού Χριστού
το αίμα το αίμα το αίμα
εφιαλτικές γυναίκες
με τρυφερά κέρινα
χέρια
απεγνωσμένα
βόσκουν
στην παγωνιά
καταραμένα πρόβατα
με το σταυρό
στα χέρια
και το τουφέκι της πρωτοχρονιάς
το τόπι
ο σιδηρόδρομος της λησμονιάς
το τόπι του θανάτου
Και σε ένα άλλο ποίημα του ο ίδιος ποιητής μιλά για «Τα λυπημένα Χριστούγεννα των ποιητών»
Α! ναι είναι πάρα πολλά.
Πόσα δυστυχισμένα Χριστούγεννα πέρασε
ο Διονύσιος Σολωμός
πόσα δυστυχισμένα Χριστούγεννα πέρασε
ο Νίκος Εγγονόπουλος
πόσα δυστυχισμένα Χριστούγεννα πέρασε
ο Μπουζιάνης
πόσα ο Σκλάβος
πόσα ο Καρυωτάκης
πόσα δυστυχισμένα Χριστούγεννα
πέρασε ο Σκαλκώτας
πόσα
πόσα
Δυστυχισμένα Χριστούγεννα Ποιητών.
Κι ο Τάκης Βαρβιτσιώτης στο ίδιο πνεύμα γράφει στο ποίημα «Χριστούγεννα»
Χριστούγεννα άφωνα και παγωμένα
Έθαψαν το μαντήλι της μητέρας
Που σκούπιζε τα μάτια τους κάθε πρωί
Το μαντήλι το λεκιασμένο απ’ το αίμα
Το σπίτι έρημο αγρυπνεί
Τ’ αδέρφια παίζουνε κρυφτούλι
Η νύχτα φθάνει επίβουλη κρυφή
Οι ίσκιοι κατεβαίνουνε πάνω στους τοίχους
Όλο και κατεβαίνουν
Και τ’ αδέρφια τους μετρούνε
Τους μετρούν και κλαίνε
Ο Τάσος Λειβαδίτης στο ποίημα «Παραμονή Χριστουγέννων» που έγραψε το 1950 στη Μακρόνησο όπου περιγράφει στιγμές στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως τελειώνει το ποίημα λέγοντας:
Κοιτάμε με την άκρη του ματιού το σκοπό που μπαίνει
μ’ ένα φύσημα παγωμένου αέρα. Το σαγώνι του
θα τρέμει πίσω απ’ το χακί κασκόλ.
Σηκώνεις το γιακά της χλαίνης σου. Χιονίζει.
Μια πλάκα φωνογράφου στο Διοικητήριο. Πιο μακριά
η σιωπή. Καλή νύχτα, καλά Χριστούγεννα.
Συλλογιέσαι τ’ άστρα πίσω απ’ την καταχνιά
σκέφτεσαι πως αύριο μπορεί να σε σκοτώσουν.
Μα απόψε αυτή η φωνή είναι μια τσέπη μάλλινη
χώσε τα χέρια σου.
– Καληνύχτα, Θωμά, καλά Χριστούγεννα.
Κ’ η καρδιά σου φωτίζεται σαν χριστουγεννιάτικο τζάμι.
Ο Τόλης Νικηφόρου, στο ποίημα «λάμπουν σαν δάκρυα τα Χριστούγεννα»
που όπως αναφέρει ο ίδιος είναι μέσα από τις παιδικές του μνήμες γράφει:
ένας μικρός χριστός γεννιέται πάλι αύριο,
μόνος στον κόσμο.
ένας μικρός χριστός που ζωγραφίζει θαμπά
στο τζάμι δέντρα για τα παιδιά,
καράβια για τα όνειρα,
ένα παραμύθι της αγάπης για τους απελπισμένους.
παραμονή και τα χιλιάδες φώτα της πλατείας
στα μάτια του λάμπουν σαν δάκρυα
Ο Κώστας Μόντης στο ποίημα «Χριστουγεννιάτικες κάρτες» από τη συλλογή του 1974 «Και τότ᾽ εν ειναλίη Κύπρω» γράφει για τα πρώτα Χριστούγεννα της προσφυγιάς.
Και πάλι λες δεν είναι δυνατό
όλες αυτές οι ευχές να ψεύδονται
και πάλι λες δεν είναι δυνατή
τέτοια πανταχόθεν σύμπτωση,
δεν είναι δυνατή τέτοια πανταχόθεν συμπαιγνία.
Και η Αγγέλα Καϊμακλιώτη, γράφει για τη κατεχόμενη Κύπρο και το πόνο των εγκλωβισμένων:
ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ
Στον Άγιο Θέρισσο της Αιγιαλούσας
περπάτησαν ως κάτω στο γιαλό
για τον αγιασμό των υδάτων
εξόριστοι σαράντα χρόνους
αμίλητοι, αγέλαστοι, αλύτρωτοι
και το βλέμμα περιστέρι νεκρό
σε κατεχόμενους ουρανούς
εβεβαίου του πόνου το ασφαλές
Τα Χριστούγεννα, χαρούμενα ή κάποιες φορές στενόχωρα και λυπημένα, δύσκολα ή εύκολα μας αφήνουν πάντα λαμπερή, όπως το αστέρι της Βηθλεέμ, και την ελπίδα και την αισιοδοξία. Και όπως μας λέει «Το παιδί με τη σάλπιγγα» στο ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου
Αν μπορούσες να ακουστείς
θα σου έδινα την ψυχή μου
να την πας ως την άκρη του κόσμου.
να την κάνεις περιπατητικό αστέρι ή ξύλα
αναμμένα για τα Χριστούγεννα – στο τζάκι του Νέγρου
ή του Έλληνα χωρικού. Να την κάνεις ανθισμένη μηλιά
στα παράθυρα των φυλακισμένων. Εγώ
μπορεί να μην υπάρχω ως αύριο.
Αν μπορούσες να ακουστείς
θα σου έδινα την ψυχή μου
να την κάνεις τις νύχτες
ορατές νότες, έγχρωμες,
στον αέρα του κόσμου.
Να την κάνεις αγάπη.
Ανδρέας Καρακόκκινος
