Γράφει ο Δρ. ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΝΟΓΛΟΥ(*)
Την ώρα που η Τουρκική προκλητικότητα έχει φτάσει στο ζενίθ, αποτελώντας μία άμεση και μη αποκρυπτόμενη εχθρική και επεκτατική απειλή κατά της Ελλάδος, και ενώ ξεκίνησαν με ισχνές προοπτικές οι διερευνητικές επαφές, είναι απαραίτητο να δώσουμε μερικές σύντομες και σαφείς απαντήσεις στους ανυπόστατους και νόμω αβάσιμους τουρκικούς ισχυρισμούς.
1. Το δικαίωμα των νησιών να έχουν τις ισότιμες Ζώνες Θαλάσσιας δικαιοδοσίας (Αιγιαλίτιδα, Συνορεύουσα, Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) είναι απόλυτα κατοχυρωμένο στη Διεθνή Σύμβαση του 1982 για το νέο Δίκαιο της Θάλασσας (άρθρο 121), αλλά και στο εθιμικό Διεθνές Δίκιο που δεσμεύει απόλυτα και τα ελάχιστα κράτη που δεν υπέγραψαν ή δεν επικύρωσαν τη Σύμβαση αυτή, που αποτελεί το ισχύον Διεθνές Δίκαιο με καθολική αποδοχή (πάνω από 160 κρατών). Μόνο βράχοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση η δική τους οικονομική ζωή δεν θα έχουν ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα. Δηλαδή, θα έχουν πλήρη Αιγιαλίτιδα (ως 12 ν.μ.) και Συνορεύουσα Ζώνη (ως 24 ν.μ.). Στους βράχους αυτούς δεν ανήκει το σύμπλεγμα του Καστελόριζου ούτε τα γνωστά κατοικημένα νησιά και νησίδες του Αιγαίου.
2. Υπό τις συνθήκες του Αιγαιακού Αρχιπελάγους το Διεθνές Δίκαιο επιβάλλει διασφάλιση της συνοχής του νησιωτικού συμπλέγματος με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα, ακόμη και για μικτές αρχιπελαγικές χώρες όπως η Ελλάδα (με νομολογιακό προηγούμενο).
3. Υπάρχουν π.χ. γαλλικά νησιά που δικαιώθηκαν δικαιωμάτων ΑΟΖ 200 ν.μ., ενώ βρίσκονται δύο χιλιάδες διακόσια (2.200) ναυτικά μίλια μακριά από τη Γαλλία και «εναγκαλίζονται» από έναν Καναδικό κόλπο. Το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου βρίσκεται 62 ναυτικά μίλια από τη Ρόδο και συγκεκριμένα από τη νησίδα Ρω και όχι 500 χιλιόμετρα που ανερυθρίαστα και προπαγανδιστικά υποστηρίζουν οι Τούρκοι επίσημοι!
4. Η εδαφική μάζα (η έκταση δηλαδή) ενός κράτους δεν λαμβάνεται διόλου υπ’ όψιν για την κατανομή θαλάσσιων δικαιωμάτων.
Η Ελλάδα έχει συνολικά 15.200 χιλιόμετρα ακτών (ηπειρωτικών και νησιωτικών). Η Τουρκία, έχει περίπου 8.200 χιλιόμετρα ακτογραμμής από τις τρεις θαλάσσιες πλευρές της!
Στο Αιγαίο η αναλογία αυτή είναι συντριπτική υπέρ της Ελλάδας (4 προς 1 τουλάχιστον) αλλά και στα νοτιοανατολικά, από τη Ρόδο, την Κάρπαθο, την Κάσο και την Ανατολική Κρήτη μέχρι το Καστελλόριζο, η Ελλάδα έχει ικανό μήκος ακτών για να θεμελιώσει δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες.
5. Η Τουρκία, όπως όλα τα παράκτια κράτη, δεν έχει δικαίωμα να εμποδίζει την τοποθέτηση ή συντήρηση υποβρυχίων καλωδίων και αγωγών στην Υφαλοκρηπίδα της ή στην ΑΟΖ της.
Συνεπώς, ακόμη και στις παράνομα διεκδικούμενες περιοχές ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας από την Τουρκία (ακόμη και αν υποθετικά συνέβαινε να τις κερδίσει από μία διεθνή δικαστική απόφαση), η Τουρκία δεν δικαιούται να εμποδίσει, π.χ. τον EastMed, να διέλθει (άρθρο 79.2 της Σύμβασης). Μπορεί, μόνο, αν το αιτιολογήσει βέβαια, να ερωτηθεί για την ακριβή χάραξη της πορείας ενός αγωγού, όχι όμως ενός καλωδίου.
Προφανώς θα πρόκειται για μικρές μόνο μετατοπίσεις της πορείας ενός σωληναγωγού, ώστε να μη συμπίπτει η εμπλέκεται με υπάρχοντες άλλους αγωγούς, τεχνητά νησιά ή άλλες εγκαταστάσεις της στην Υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Και βεβαίως, η όποια κακόβουλη και καταχρηστική τέτοια απαίτηση θα μπορεί να ελεγχθεί με προσφυγή του θιγομένου κράτους (π.χ. Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ), στα Διεθνή Δικαστήρια και με αίτηση λήψης ασφαλιστικών μέτρων!
Άρα δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν κοινά θαλάσσια σύνορα της κυπριακής με την ελληνική Υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ για να μπορούν να περάσουν υποθαλάσσιοι αγωγοί ή καλώδια από Κύπρο-Ισραήλ (ή Αίγυπτο κ.λπ.), προς την ελληνική Υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ.
Βεβαίως και θα είναι προτιμότερο και επωφελές να υπάρξει κοινό θαλάσσιο σύνορο! Αλλά και αν δεν επιτευχθεί δεν θα επιφέρει ανήκεστο βλάβη στα ελληνικά συμφέροντα! Απλώς θα δώσει στην Τουρκία προσωρινή δυνατότητα κωλυσιεργίας…
6. Πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε κάτι σημαντικό: Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) δεν εξισώνεται με την Αιγιαλίτιδα Ζώνη από άποψη εξουσιών και νομικού χαρακτήρα. Για το θέμα αυτό έχει χυθεί πολύ μελάνι και δόθηκαν πολλές διπλωματικές μάχες στην 3η Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ (1973-1982) για το (Νέο) Δίκαιο της Θάλασσας.
Η ΑΟΖ, ταυτόχρονα, είναι μία Zώνη που δεν ανήκει ούτε στα Διεθνή Ύδατα (ανοιχτή θάλασσα). Έχει δικό της ιδιότυπο, ενδιάμεσο καθεστώς (sui generis-υβριδικό), που είναι διακριτό τόσο από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη (Ζώνη πλήρους κυριαρχίας με εξαίρεση μόνο το δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης) όσο και από την ανοιχτή θάλασσα που είναι κοινόχρηστη περιοχή ισότιμη για όλα τα κράτη. Στην ΑΟΖ, ωστόσο, κυρίαρχα είναι τα αποκλειστικά οικονομικά δικαιώματα (οικονομική κυριαρχία) του παράκτιου κράτους και για αυτό οι ελευθερίες της ανοικτής θάλασσας δεν πρέπει να συγκρούονται ή να εμποδίζουν κάποιο απ’ αυτά τα οικονομικά δικαιώματα και έτσι η ΑΟΖ ανήκει στις Ζώνες Εθνικής Δικαιοδοσίας. Πάντως, συνυπάρχουν στην ΑΟΖ και ορισμένες ελευθερίες όλων των κρατών: για ναυσιπλοΐα (πλοία), υπέρπτηση (αεροσκάφη) και τοποθέτηση αγωγών και καλωδίων, για τις Διεθνείς Επικοινωνίες (δηλαδή μεταφορά υγρών, αερίων, ηλεκτρισμού, ηλεκτρομαγνητικού σήματος και οπτικών ινών). Η αλιεία, η περιβαλλοντική αρμοδιότητα (αποφυγή της ρύπανσης), η θαλάσσια επιστημονική έρευνα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η εγκατάσταση τεχνητών νησιών και άλλων εγκαταστάσεων ανήκουν στα αποκλειστικά, κυριαρχικά δικαιώματα ή την αποκλειστική δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους στο οποίο ανήκει η συγκεκριμένη ΑΟΖ.
7. Στο Αιγαίο δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» (δηλαδή βράχοι απροσδιόριστης κυριαρχίας), πολύ περισσότερο νησίδες κατοικημένες που, δήθεν, δεν ανήκουν στην Ελλάδα.
Τόσο η Συνθήκη της Λωζάνης (1923) όσο και η Συνθήκη των Παρισίων (1947), ορίζουν σαφέστατα ότι, μαζί με τα μεγάλα κατοικημένα και κατονομαζόμενα νησιά, παραχωρούνται στην Ελλάδα και όλες οι γειτονικές ή παρακείμενες νησίδες και βράχοι.
Άλλωστε και όσοι βράχοι δεν θεωρούνται γειτονικοί εντάσσονται στο άρθρο 16 της Συνθήκης της Λωζάνης που προβλέπει ότι η Τουρκία αποποιείται κάθε εδαφικού δικαιώματος πέραν των τριών ναυτικών μιλίων από τις ακτές της.
Η Ελλάδα με διάφορους τρόπους ασκεί «διακατοχικές πράξεις» επί των περισσοτέρων βραχονησίδων-νησίδων που είτε κατοικημένες, είτε ακατοίκητες, δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ μέχρι το 1996 (Ίμια), από την περίοδο απελευθέρωσης του συνόλου του νησιωτικού συμπλέγματος του Αιγαίου από τον ελληνικό στόλο το 1912 και μετά, και ως το 1947. Έτσι κατοχυρώθηκε η μακρά άσκηση κυριαρχίας στο ιστορικό μας αρχιπέλαγος υπέρ της Ελλάδος. Άλλωστε η λογική της Συνθήκης της Λωζάνης ήταν προφανής: Η Τουρκία διατηρεί τη, Μικρά Ασία και Ανατολική Θράκη και η Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου με εξαίρεση την Ίμβρο, Τένεδο και Λαγούσες για την προστασία των Δαρδανελίων.
8. Πλην της υπαρκτής διαφοράς οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ (από τότε που θα θεσπιστεί) μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, όλες οι άλλες διεκδικήσεις και αιτιάσεις της Τουρκίας είναι αβάσιμες και δεν επιδέχονται υποβολής σε Διεθνές Δικαστήριο και μάλιστα υπό μορφή «Συμφωνίας Πακέτου», όπως επιδιώκει η Τουρκία. Αποτελούν φαντασιώσεις της Τουρκίας, με παρωχημένη ή ανύπαρκτη νομική βάση!
(*) Διεθνολόγος, Μόνιμος Λέκτορας Νομικής Α.Π.Θ., Πρόεδρος Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας
