Συνέντευξη στον Περικλή Βλάχο
«Το θέατρο μη το φοβάστε. Έχει επιβιώσει αιώνες τώρα από πανδημίες, απαγορεύσεις, λογοκρισία, και πάντα βρίσκει το δρόμο του»
Η γνωστή θεσσαλονικιά σκηνοθέτης του θεάτρου, Χριστίνα Χατζηβασιλείου, μιλάει στη SPEAKNEWS και τον Περικλή Βλάχο για την δύσκολη περίοδο που διανύει το ελληνικό θέατρο, με το lockdown αλλά και τις καταγγελίες για ανάρμοστες συμπεριφορές στα παρασκήνιά του, το μέλλον του θεάτρου μετά την πανδημία, την θεατρική εκπαίδευση και τον πολιτισμό στη Θεσσαλονίκη.
Κυρία Χατζηβασιλείου, ο πολιτισμός γενικότερα και το θέατρο ειδικότερα, έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από την πανδημία. Πως βιώνετε ως καλλιτέχνης τον τελευταίο χρόνο και πως σχολιάζετε την στάση του Υπουργείου πολιτισμού;
Συμπληρώνεται, ήδη, ένας χρόνος τώρα εγκλεισμού και κοινωνικής απομόνωσης, και τα ζωντανά θεάματα πλήττονται ανεπανόρθωτα. Δεν αποτελώ εξαίρεση σε σχέση με τις/τους υπόλοιπους συναδέλφους, αλλά και τους υπόλοιπους ανθρώπους για να μην είμαστε βυθισμένοι μόνο στο μικρόκοσμό μας. Δυστυχώς, όλοι μας βρεθήκαμε με δουλειές που έχουν αναβληθεί επ΄ αόριστον. Οι κινήσεις του ΥΠΠΟ είναι φειδωλές, και συχνά απαξιωτικές, αλλά αυτό δεν αποτελεί είδηση-ο πολιτισμός και η παιδεία ποτέ δεν αποτελούσαν προτεραιότητα. Ωστόσο, μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα της πανδημίας, δεν θα τολμούσα να συγκρίνω την αναγκαιότητα της δικής μου δουλειάς με την αντίστοιχη ενός νοσοκομειακού γιατρού ή μιας νοσηλεύτριας που εργάζεται σε δημόσιο νοσοκομείο στις συνθήκες που όλοι γνωρίζουμε…
Το τελευταίο διάστημα υπάρχει βροχή καταγγελιών για παραβατικές συμπεριφορές στο χώρο του θεάτρου. Πιστεύετε ότι το θέατρο θα κερδίσει από αυτές τις αποκαλύψεις, ή ότι πλήττεται ανεπανόρθωτα, όπως διατύπωσαν ήδη κάποιοι άνθρωποι του χώρου;
Νιώθω εξοργισμένη. Το θέατρο δεν πλήττεται. Αντιθέτως, αναπνέει. Θα ζημιωθούν (επιτέλους/ ευτυχώς/), μόνο όσοι πίστεψαν για χρόνια πως θα μπορούσαν να εργάζονται με την ίδια αυτή παραβατική (πολύ ήπια, αλήθεια αυτή η λέξη) συμπεριφορά, εκμεταλλευόμενοι τη θέση ισχύος τους. Ο αθλητισμός και η κα. Σοφία Μπεκατώρου άνοιξε τους Ασκούς, οι αγέρηδες όμως φυσούν προς κάθε εργασιακή κατεύθυνση. Τα παιχνίδια εξουσίας, η σεξουαλική εκμετάλλευση, οι omerta συμφωνίες, τα αλισβερίσια, δεν είναι νέα. Η συσπείρωση , όμως , γύρω από τα θύματα- γυναίκες και άντρες -που συντελείται αυτόν τον καιρό με σκοπό την αμέριστη συμπαράσταση και την εξάλειψη του φόβου, είναι μεγαλειώδης. Αυτό μου δίνει ελπίδα.
Πως βλέπετε το μέλλον του θεάτρου, μόλις λήξει η πανδημία; Θα υπάρξει επιστροφή στις μεγάλες παραστάσεις και το πoλυπληθές κοινό, ή θα πρέπει να εφευρεθεί μία νέα θεατρική σύμβαση; Ποια είναι η γνώμη σας για το streaming παραστάσεων;
Το θέατρο μη το φοβάστε. Έχει επιβιώσει αιώνες τώρα από πανδημίες, απαγορεύσεις, λογοκρισία, αυτοανακηρυσσόμενους πρεσβευτές του, και πάντα βρίσκει το δρόμο του. Είναι η δουλειά του να αναγεννάται και να αναπροσαρμόζεται. Τόσο το δραματικό κείμενο, όσο και η παράσταση-η σκηνοθεσία μιας παράστασης- αποτελούν δίαυλο ανάμεσα στα κοινωνικά συμφραζόμενα κάθε εποχής και το κοινό. Όσο για το streaming, αποτελεί αυτό που λέτε ήδη, μια τρέχουσα σύμβαση δηλαδή ώστε να έχουμε έστω μια ψευδαίσθηση συμμετοχής ως θεατές, αλλά και ως δημιουργοί την συνέχιση της τέχνη μας. Το θέατρο, όμως, όπως και μια συναυλία, είναι η αναντικατάστατη σχέση μεταξύ όχι μόνο σκηνής και θεατών, αλλά και των θεατών μεταξύ τους που μοιράζονται δημόσια και σε πραγματικό χρόνο μύχια συναισθήματα και αναπνοές σε μια σιωπηλή συνομιλία που ορίζει κάθε παράσταση μοναδική παρά την επαναληπτικότητά της.
Έχετε διδάξει σε διάφορες σχολές θεάτρου. Πως λειτουργεί η θεατρική εκπαίδευση σε καιρό πανδημίας;
Έχω τη χαρά να διδάσκω εδώ και πολλά χρόνια στο Τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ, αλλά και στην Ανώτατη Δραματική Σχολή «ΑΝΔΡΕΑΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ». Εδώ και ένα χρόνο, όπως γνωρίζετε, όλα τα διδασκόμενα αντικείμενα πραγματοποιούνται ψηφιακά μέσω πλατφόρμας. Θα σας πω αυτό που λέω πολύ συχνά στις φοιτήτριες και στους φοιτητές μου, πως δηλαδή όσο και αν εν πρώτοις φαντάζει ουτοπικό να διδάσκει κάποιος Υποκριτική και Σκηνοθεσία και να κάνει πρόβα μέσω μιας οθόνης, τόσο τελικά πραγματοποιήσιμο είναι -σαν ασκήσεις προσαρμοστικότητας μπρος στο αναπάντεχο. Είμαι ευγνώμων στον 21ο αιώνα που μπορώ και έχω την δυνατότητα αυτή, ακόμα και όταν κολλάει ο ήχος ή η εικόνα και τα μικρά παραθυράκια αρχίζουν να χοροπηδούν από την κούραση, γιατί ακόμα και αυτή η δυστοπική πραγματικότητα μας επιτρέπει να «ανταμώνουμε» ως μικρές κοινότητες. Τίποτα, όμως, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επαφή σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Η αγωνία εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων είναι ίδια παντού.
Η Θεσσαλονίκη έχει μετρημένες θεατρικές σκηνές, ιδίως σε σύγκριση με τις εκατοντάδες της Αθήνας. Μπορεί ένας σκηνοθέτης όπως εσείς να παραμείνει δημιουργικός όταν οι επιλογές είναι περιορισμένες; Υπάρχει δυναμικό στη Θεσσαλονίκη, και αν ναι, αυτό προβάλλεται και βρίσκει ανταπόκριση;
Η Θεσσαλονίκη που ήταν κάποτε πρωτοπόρος και φύσει δημιουργικά άναρχη πόλη έχει μεταμορφωθεί σε μια βαθιά συντηρητική, μικροαστική πόλη στα όρια του γραφικού. Οι σκηνές έκλεισαν η μία μετά την άλλη και η οικονομική κρίση βρήκε την Θεσσαλονίκη με μοναδικό θεατρικό φορέα το ΚΘΒΕ, κυρίως μετά και το κλείσιμο της ιστορικής Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης». Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχει εδραιωθεί με πολύ σημαντικές δουλειές το Θέατρο «Τ» , και πρόσφατα ελάχιστες ανεξάρτητες μικρότερες σκηνές. Η έλλειψη σκηνών και επιχορηγούμενων θιάσων λειτουργεί δυσανάλογα με το πλήθος επαγγελματιών δημιουργών που συνεχίζει να παράγει αυτή η πόλη, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων μετακομίζουν στην Αθήνα στην οποία οι κόποι τους συνήθως ανταμείβονται.
Η δημιουργικότητα δεν περιορίζεται αν με ρωτάτε. Συνεχίζω να δουλεύω επάνω στα project που είτε ανακόπηκαν, είτε σε καινούργια που μου έρχονται ως προτάσεις. Ελαχιστοποιούνται, όμως, οι δυνατότητες της ευρείας προβολής μιας δουλειάς εφόσον δεν υπάρχουν πολλές και μεγάλες σκηνές -και όταν λέω μεγάλες εννοώ μεγαλύτερες των 100 θεατών…Η Θεσσαλονίκη χρειάζεται ενίσχυση είτε σε επίπεδο χρηματοδότησης ή έστω παροχής σκηνών και τεχνικού εξοπλισμού ώστε να μάθει και το ευρύτερο θεατρόφιλο κοινό όλες τις νέες σε ηλικία και ιδέες δυνάμεις της πόλης, ενισχύοντάς τις.
Βιογραφικό Σημείωμα
Η σκηνοθέτρια Χριστίνα Χατζηβασιλείου, είναι διδάκτορας του Τμήματος Θεάτρου ΑΠΘ όπου και διδάσκει, ενώ ανήκει στη Διεπιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή (Interdisciplinary Advisory Committee) του Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος Πανεπιστήμιου του Harvard (ΚΕΣ). Ως σκηνοθέτριαέχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε ευρωπαϊκές θεατρικές οργανώσεις (Union des Théâtres de l’ Europe, 2016, 50th Berlin Theatertreffen, 2013), ενώ έχεισυνεργαστεί με κρατικές και ιδιωτικές σκηνές σε παραστάσεις κλασικού και ξένου ρεπερτορίου. Οι τελευταίες της σκηνοθετικές δουλειές περιλαμβάνουν τις παραστάσεις: Η Επανένωση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα, Κοριολανός, Σωτηρία με Λένε, Η βασίλισσα της ομορφιάς, Ο βυσσινόκηπος κα. Η διδακτορική της διατριβή με τίτλο: «Σύγχρονη βρετανική δραματουργία:Το θέατρο Στα Μούτρα (in -yer-face theatre) ως κοινωνική τοπογραφία του 1990», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ(2020).
