Συνέντευξη Ανδρέας Καρακόκκινος
Η Αλεξάνδρα Ζαμπά, υπεύθυνη για τη «Διεθνή Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία» στον ιταλικό εκδοτικό οίκο Vita Activa, μιλάει στη SPEAKNEWS και τον Ανδρέα Καρακόκκινο για το ξεχωριστό εγχείρημά της να εκδώσει στην Ιταλία το βιβλίο «Ιστορίες με σειρήνες και γοργόνες», με διηγήματα από 18 Έλληνες συγγραφείς, τα οποία παρουσιάζονται και στις δύο γλώσσες.Η ίδια γράφει και ασχολείται με την ποίηση, τη μετάφραση και το θέατρο. Άρθρα, μελέτες και ποιήματά της δημοσιεύθηκαν σε συλλογικά βιβλία, στο διαδίκτυο, σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά στην Ιταλία και στην Κύπρο.
Ποια ήταν η έμπνευση πίσω από την έκδοση του βιβλίου «Ιστορίες με σειρήνες και γοργόνες»;
Γνωρίζουμε ότι ο χώρος μέσα στον οποίο ζούμε παρουσιάζει διασταυρώσεις κινούμενων οντοτήτων που παρασύρουν μαζί τους πολλές συγκυρίες έμπνευσης. Νομίζω πως κάθε ιδέα εκκολάπτεται εν αγνοία μας για πολύ καιρό μέχρι να γίνει αντιληπτή η παρουσία της. Στην αρχή παρουσιάζεται σαν κόκκος άμμου, μετά γίνεται πετραδάκι και όταν γίνει βράχος, πέφτει πάνω μας και μας παρασύρει. Όσον αφορά εμένα, δεν κάνω τίποτα για ν’ αντισταθώ. Συνήθως σε έναν μακρύ μοναχικό περίπατό μου, η ιδέα παίρνει φόρμα και σχηματίζεται. Ενώ κοιτάζω γύρω μου τα μνημεία, τους ανθρώπους και οτιδήποτε συμβαίνει στον δρόμο μου, αρχίζει η εμφάνιση της ιδέας. Συνήθως, η μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης για εμένα είναι η ελληνική μυθολογία, μια αινιγματική αντίληψη που πλησιάζει τη ζωή με τα αρχέγονα κύτταρα του ομφάλιου λώρου. Αυτό συνέβη και με την ιδέα του δίγλωσσου εικονογραφημένου βιβλίου «Ιστορίες με σειρήνες και γοργόνες». Στην αρχή ήταν μια ιδέα γύρω από τη μεταμόρφωση, κατάλληλη για παιδιά που βλέπουν τον εαυτό τους να αλλάζει και ταυτόχρονα ανακαλύπτουν τη σημασία της διαφορετικότητας. Σκέφτηκα ότι τα υβριδικά πλας.﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽ωνιλο,ορφαna θασπάσματα της ελληνικής μυθολογίας μπορούν να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν καλύτερα την ποικιλομορφία της κοινωνίας. Σε μια δεύτερη επαναπροσέγγιση του θέματος με επισκευές και μεταποιήσεις, η αρχική ιδέα έφερε μαζί της τις Γοργόνες και τελικά τις προσκλήσεις να γράψουν στο βιβλίο δεκαοκτώ συγγραφείς, άνδρες και γυναίκες, από την Ελλάδα και την Κύπρο. Βέβαια στο υπόβαθρο της σκέψης βρίσκεται η κυρίαρχη ιδέα που πλανάται πάνω από όλα τα προγράμματά μου: η προώθηση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στην Ιταλία.
Πόσο εύκολο ήταν να εκδοθεί ένα βιβλίο σε δύο γλώσσες, και μάλιστα στα ελληνικά;
Η έκδοση κάθε βιβλίου είναι ομαδική εργασία σκέψης και πράξης. Στη διάρκεια της διαδρομής μέχρι την έκδοσή του αντιμετωπίζονται σταδιακά διάφορες δυσκολίες. «Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά», έλεγε ο Καζαντζάκης. Έτσι λοιπόν πρέπει να ποθείται πολγλωσσο ς και οκεκικ η εικονογρύ το δίγλωσσο βιβλίο για να αντέξει τον ανήφορο του δρόμου! Στην αρχή η συζήτηση γύρω από την έκδοση του δίγλωσσου βιβλίου ήταν αρκετά προβληματική, διότι ο εκδοτικός οίκος αναφερόταν στις δύσκολες συγκυρίες, το υψηλό κόστος, την ακατάλληλη στιγμή (ποτέ δεν είναι κατάλληλη η στιγμή!). Χρειάζεται τόλμη, υπομονή και επιμονή. Δεν υπάρχει τίποτα που αποκτάται αυτόματα. Προσωπικά, αγωνίζομαι με σθένος, υπερασπίζομαι την ιδέα μου σ’ έναν βαθύ διάλογο με τους άλλους συντελεστές του οίκου. Στην περίπτωση του αναφερόμενου βιβλίου υπήρξε και η δυσκολία του διαφορετικού τρόπου γραφής δεκαοκτώ συγγραφέων, η διαφορετική τέχνη των κειμένων, η αναζήτηση σωστής μετάθεσης από τις ελληνικές στις ιταλικές συνθήκες. Μετά την επιλογή, εξάλλου, των συγγραφέων έπρεπε να ξεπεραστούν και άλλες δυσκολίες, να γίνει ο συγχρονισμός των κειμένων και η εικονογράφηση των ιστοριών.
Επίσης, η ελληνική γλώσσα, άγνωστη ως γραφή και φωνητικό σύστημα στα παιδιά και τους νέους της Ιταλίας δημιούργησε άλλα προβλήματα. Βέβαια, δεν ζητείται με την έκδοση του δίγλωσσου βιβλίου η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, αλλά απλά η αναγνώρισή της μέσα στις διαφορετικές γραφές της πολυπολιτισμικής κοινωνίας που ζούμε.
Είστε διευθύντρια του τμήματος Διεθνούς Παιδικής και Νεανικής Λογοτεχνίας. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι το αντικείμενο στην εποχή των κινητών και των τάμπλετ;
Ζούμε σε μια κοινωνία πολύπλοκη στην οποία υπάρχουν ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο ομάδες ανθρώπων με διαφορετική κοσμοαντίληψη για τη ζωή, για τον θάνατο, για τη θρησκεία, κ.α. Αντιλήψεις που συχνά συγκρούονται μεταξύ τους. Στον προγραμματισμό του βιβλίου τίθενται ερωτήματα. Ένα από τα πρώτα είναι «Γιατί και για ποιον γράφουμε»; Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός χώρος είναι πλέον πειραματικό πλαίσιο, όπου η μετάδοση των πληροφοριών και των ιδεών γίνεται με τους πιο σύγχρονους τρόπους. Τα κινητά τηλέφωνα και τα τάμπλετ είναι στη λίστα των απαραίτητων αγαθών. Οι μετανάστες που μεταφέρονται μέσα σε παραφορτωμένα πλοιάρια που βρίσκονται στο έλεος των κυμάτων της Μεσογείου, έχουν την έγνοια στο κινητό τους τηλέφωνο, ως μόνο μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο που άφησαν. Όταν εκδίδουμε ένα περιοδικό έντυπο ή ένα ψηφιακό βιβλίο, έχουμε υπόψη μας το κινητό τηλέφωνο, διότι οι περισσότεροι νέοι και νέες διαβάζουν τα βιβλία διά μέσου του τάμπλετ ή του κινητού τηλεφώνου. Στον ίδιο χώρο συνυπάρχουν όλα τα συστήματα απόκτησης γνώσεως και επικοινωνίας. Στο βιβλίο οι ιδέες έχουν τη λογική τους και βοηθούν τα παιδιά σε ορθολογικούς συλλογισμούς, διευκολύνοντας την αντικειμενική χρήση του νου όσο κανένα άλλο μοντέρνο μέσο. Γι’ αυτό δεν συγκρίνεται το βιβλίο με άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης.
Υπάρχει ενδιαφέρον για την ελληνική λογοτεχνία στην Ιταλία και ιδιαίτερα για τους σύγχρονους έλληνες και ελληνίδες λογοτέχνες;
Στην Ιταλία πολλοί ελληνιστές, εκπαιδευτικοί, μεταφραστές, κάνουν μεγάλες προσπάθειες διάδοσης της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στην ιταλική κοινωνία. Υπάρχει μια επίμονη προσπάθεια, και από εμένα την ίδια, αποκάλυψης στους Ιταλούς του γλωσσικού, λογοτεχνικού αισθητηρίου των νεοελλήνων. Θυμίζω ότι, σε σύγκριση με το παρελθόν, τα τελευταία δέκα χρόνια μεταφράστηκαν και κυκλοφορούν στην Ιταλία τα περισσότερα λογοτεχνικά βιβλία νεοελλήνων. Το 2020 ο εκδότης και μεταφραστής Nicola Crocetti, μετά από επτά χρόνια μελέτης, μετέφρασε στα ιταλικά την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη, έργο αποτελούμενο από 33.333 στίχους! Βέβαια, οι Ιταλοί αγαπούν την Ελλάδα και τους Έλληνες, μολονότι οι περισσότεροι διανοούμενοι αναζητούν τα πνευματικά δημιουργήματα της αρχαίας Ελλάδας και διστάζουν να έρθουν σε επαφή με τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες των νεοελλήνων.
Έχετε σχέδια για παρόμοιες εκδόσεις που να αφορούν έλληνες λογοτέχνες και ελληνίδες λογοτέχνιδες;
Έχω πολλά σχέδια τα οποία προσπαθώ να βάλω σε σειρά προτεραιότητας. Η υπέρβαση του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων, η κοινωνική δεξιότητα συνεργασίας και ο δημοκρατικός διάλογος είναι οι προϋποθέσεις του προγραμματισμού νέων εκδόσεων του ιταλικού εκδοτικού οίκου Vita Activa. Με τις δίγλωσσες εκδόσεις μας προσπαθούμε να πλησιάσουμε τους Ιταλούς και τους Έλληνες αναγνώστες και αναγνώστριες προς αμοιβαία γνωριμία με νέες αναγνωστικές εμπειρίες.
