Της Πολυξένης Τζιομάκη*
Η Ευανθία Καΐρη παραμένει δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, μια παραγνωρισμένη μορφή των ελληνικών γραμμάτων. Συνιστά ωστόσο μια εμβληματική περίπτωση Ελληνίδας γυναίκας και διανοούμενης των αρχών του 19ου αιώνα. Η Καΐρη είναι μία από τις πρώτες εγγράμματες Ελληνίδες, μαζί με τις Φαναριώτισσες και άλλες γυναίκες που προέρχονταν από εύπορα και μορφωμένα κοινωνικά στρώματα της εποχής. Οι λόγιες γυναίκες, θα πρέπει να το τονίζουμε αυτό, συνέβαλαν και αυτές από την πλευρά τους στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, πριν και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Η Ευανθία Καΐρη όμως είναι η πρώτη που παρεμβαίνει ευθέως στα δημόσια πράγματα της εποχής, ακριβώς ως Ελληνίδα, δηλαδή ως γυναίκα.
Γεννήθηκε στη Χώρα της Άνδρου, πιθανότητα γύρω στα 1799, και πεθαίνει στο ίδιο νησί το 1866. Αδελφή του αγωνιστή της Επανάστασης και Διαφωτιστή Θεόφιλου Καΐρη, απέκτησε εξαίρετη μόρφωση για την εποχή της και ανέπτυξε πλούσιο μεταφραστικό και συγγραφικό έργο. Πέρα από τις μεταφράσεις της (όπως το Περί νεανίδων αγωγής του François Fénelon, το Εγκώμιον Μάρκου Αυρηλίου του Anointe-Leonard Thomas κ.ά.), που ως στόχο είχαν τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο, τα πρωτότυπα δημιουργήματά της κατά κύριο λόγο στόχευαν στην ενδυνάμωση και αφύπνιση του Γένους, και την πνευματική στήριξη της ελληνικής Επανάστασης.
Στις 17 Απριλίου 1825, ένα έτος κρίσιμο για την Επανάσταση, η Καΐρη γράφει την Επιστολή Ελληνίδων τινών προς τας Φιλελληνίδας, εγκαινιάζοντας έτσι μια σειρά δημοσίων παρεμβάσεών της στα πράγματα του τόπου. Η επιστολή απευθύνεται προς τις φιλελληνίδες της Ευρώπης και της Αμερικής, και μαζί με την Ευανθία υπογράφουν και άλλες 31 Ελληνίδες, οι περισσότερες από τις οποίες ανήκαν στον συγγενικό κύκλο αγωνιστών και πολιτικών. Η Ευανθία Καΐρη, μέσω αυτής της επιστολής-έκκλησης και αντιπροσωπεύοντας τις Ελληνίδες γυναίκες, καταδικάζει από τη μια την ουδέτερη στάση των ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στο δίκαιο αγώνα των Ελλήνων, και από την άλλη εξαίρει τη στάση των φιλελλήνων, αλλά και φιλελληνίδων, που ως φλογεροί εραστές της ελευθερίας στέκουν δίπλα στο επαναστατημένο Γένος. Το επιστολικό εγχείρημα αυτό της Ευανθίας, όπως προκύπτει από τις πηγές της εποχής, φαίνεται να άγγιξε και να κινητοποίησε τους φιλελληνικούς κύκλους, κυρίως γένους θηλυκού, στους οποίους απευθυνόταν.
Ένα χρόνο μετά την επιστολή, η Ανδριώτισσα λογία συγγράφει το πατριωτικό δράμα Νικήρατος. Το έργο φέρει τον τίτλο Νικήρατος, δράμα εις τρεις πράξεις, υπό Ελληνίδος τινός συντεθέν και είναι αφιερωμένο στην «ιερά κόνι των υπέρ της Ελλάδος θυσιασθεισών Ελληνίδων». Γράφεται το έτος 1826, και τυπώνεται αμέσως στο Ναύπλιο από την Τυπογραφία της Διοικήσεως. Γραμμένο συγχρονικά με τα γεγονότα που περιγράφει, αποτελεί στην ουσία το πρώτο θεατρικό έργο με θέμα την ελληνική Επανάσταση. Η Ευανθία στο έργο αυτό επεξεργάζεται μυθοπλαστικά την πολιορκία του Μεσολογγίου και, ειδικότερα, την ηρωική θυσία του πρόκριτου Χρήστου Καψάλη, που στο έργο ακριβώς φέρει το όνομα του Νικήρατου. Η Ευανθία κατακρίνει και εδώ, όπως και προηγούμενα στην επιστολή της προς τις φιλελληνίδες, την εχθρική συμπεριφορά των ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στο ελληνικό ζήτημα, επαινεί τη γενναιοδωρία του φιλελληνισμού, μα και στηλιτεύει ιδιαίτερα τις ενδοελληνικές έριδες. Το έργο συγκίνησε το κοινό και γνώρισε μεγάλη θεατρική επιτυχία, χαρίζοντας στην Καΐρη διθυραμβικά σχόλια για τη δραματική της τέχνη. Παραστάσεις αναφέρονται στη Σύρο, στην Αθήνα, στο Μεσολόγγι και στην Άνδρο.
Η Ευανθία Καΐρη, όπως βλέπουμε, αποτελεί μια γυναίκα που με όπλο τη γραφή της βγήκε μπροστά στην ελληνική Επανάσταση. Αξίζει πιστεύουμε να μνημονεύεται ισάξια στο συγκείμενο αυτό, πλάι σε άλλες αγωνίστριες της εποχής, όπως η Μπουμπουλίνα ή η Μαντώ Μαυρογένους. Με το ευρύτερο της ωστόσο έργο και πνευματικό στίγμα, αποτελεί μία σημαίνουσα μορφή στο πάνθεον εκείνων των Ελληνίδων γυναικών, που κατέκτησαν σιγά-σιγά και μετέδωσαν τη μόρφωση, βγήκαν επώνυμα στη δημόσια σφαίρα και ενέπνευσαν άλλες γυναίκες να κάνουν το ίδιο.
*Φιλόλογος, Μεταπτυχιακό στη Νεοελληνική Φιλολογία
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
