Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου: Ημέρα Εθνικής Μνήμης και περισυλλογής η 19η Μαΐου

Της Δρ. Άννας Κωνσταντινίδου

Στις 24 Φεβρουαρίου 1994, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19^ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο» και το Δεκέμβριο του 2007, η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars, πιο γνωστή ως IAGS) αναγνώρισε επίσημα τη Γενοκτονία των Ελλήνων (από τον Πόντο και την ευρύτερη, γεωγραφική περιοχή της Μικράς Ασίας) από τα κεμαλικά στίφη και τη νεοτουρκική ελίτ. Στο παρόν κείμενο, καθώς υφίσταται ογκώδης εργογραφία για το Ποντιακό Ζήτημα, θα σταθούμε σε τρεις παραμέτρους: α. με τον όρο Γενοκτονία ποιο είναι το ποινικό αδίκημα που προσδιορίζει το Διεθνές Δίκαιο; β. ποιος ο διαχωρισμός και γιατί πρέπει να υφίσταται αυτός ο διαχωρισμός των στρατευμάτων του Κεμάλ από τη νεοτουρκική ελίτ, δύο κοινωνιολογικές/ κοινωνικές συνιστώσες που επέδρασαν καταλυτικά στον αφανισμό και το διωγμό της πλειονότητας των Ελλήνων (καθώς παρενθετικά οφείλουμε να τονίσουμε ότι σήμερα στη γη του Πόντου ζούνε πολυάριθμοι Κρυπτοχριστιανοί ελληνικής και ορθόδοξης, χριστιανικής συνείδησης), γ. τι σημαίνει ιστορική μνήμη για τους Πόντιους απανταχού της γης.

Οφείλουμε να καταθέσουμε αυτό, το οποίο γίνεται αντιληπτό μέσα από τα αρχεία ιστορικών πηγών και δημοσίων φορέων (πχ. η τότε Κοινωνία των Εθνών, τα βρετανικά έγγραφα του Foreign Office, οι μαρτυρίες ξένων επιτετραμμένων και συμμαχικών, στρατιωτικών αποστολών, τα διαβήματα διεθνών και ελληνικών οργανώσεων τής τότε εποχής) ότι στον Πόντο συντελέστηκε Γενοκτονία και όχι Εθνοκάθαρση των κατοίκων ελληνικής καταγωγής. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη του ΟΗΕ, της 9^ης Δεκεμβρίου 1948, η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά ποινικά αδικήματα που αντίκεινται πλήρως στην υπόσταση του Ανθρώπου και του Ανθρωπισμού έγκειται, ότι Γενοκτονία καλείται ο πλήρης αφανισμός με συστηματικό τρόπο και συστηματικές μεθόδους μίας εθνοφυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας από μία περιοχή. Και καθώς χρησιμοποιούνται στοχευμένοι τρόποι εξόντωσης του πληθυσμού αυτού, οπότε ο θύτης, γνωρίζοντας τις συνέπειες των ενεργειών του, αποδεικνύεται ότι θέλει και επιδιώκει να διαπράξει το έγκλημα της Γενοκτονίας.

Αντίθετα, Εθνοκάθαρση είναι ο διωγμός μίας εθνοφυλετικής και θρησκευτικής ομάδας από ένα γεωγραφικό χώρο με βίαια μέσα, προκειμένου τον εκφοβισμό της. Άλλωστε, από τον ίδιο τον ΟΗΕ είναι προσδιορισμένες οι ενέργειες που συνιστούν το έγκλημα της Γενοκτονίας. Επίσης δε, κάθε άλλο παρά μπορεί να παραβλεφθεί, ότι ο ίδιος ο Χίτλερ για τις θηριωδίες του εναντίον των Εβραίων είχε πρότυπο τις εγκληματικές πράξεις του Κεμάλ εναντίον των Ελλήνων του Πόντου. Ενδεικτικά αναφέρονται οι σφαγές όχι μόνο ενηλίκων, αλλά κυρίως ανηλίκων και μάλιστα βρεφικής ηλικίας, το παιδομάζωμα και οι εκτοπίσεις παιδιών κάτω από άθλιες, καιρικές συνθήκες, προκειμένου να μην αντέξουν, οι εμπρησμοί των κρησφύγετων, όπου έβρισκαν καταφύγιο γυναικόπαιδα, στο δρόμο δε,  για τα λεγόμενα Αμελέ Ταμπουρού (Τάγματα Εργασίας) οι περισσότεροι άνδρες και τα νεαρά αγόρια πέθαιναν μη αντέχοντας τις άθλιες συνθήκες, ενώ ακόμη χειρότερες ήσαν οι κακουχίες που βίωναν κατά τη διάρκεια της καταναγκαστικής εργασίας. Όλα τα παραπάνω αποτελούν παρά μόνο ελάχιστα από το μέγεθος της θηριωδίας των κεμαλικών στρατευμάτων εναντίον των ελληνικών πληθυσμών στον Πόντο.

Συγχρόνως δε, είναι αναγκαίο να σημειωθεί όπως πληροφορούμαστε από το αρχειακό υλικό που μας έχουν αφήσει οι Επιτροπές Έρευνας που είχαν οργανωθεί από τις συμμαχικές αποστολές της Ανταντ με σκοπό να καταγράψουν το μέγεθος της ελληνικής τραγωδίας, οι ίδιοι οι θύτες, γνωρίζοντας τον αποτροπιασμό που προκαλούσαν οι πράξεις τους, εμπόδιζαν τα στελέχη των ξένων αντιπροσωπειών να κάνουν με ενάργεια την καταγραφή. Οι προπηλακισμοί των μελών των Επιτροπών Έρευνας, η απαγόρευση επίσκεψης σε πόλεις και χωριά που είχαν ολοκληρωτικά εξανδραποδιστεί και αφανιστεί και η μη παραχώρηση αναλυτικών και ακριβέστατων στοιχείων για τους πληθυσμούς που διαβιούσαν σε μία περιοχή ήταν μερικά από τα εμπόδια που αντιμετώπιζαν οι ξένοι αξιωματούχοι από τους κεμαλικούς και προγενέστερα χρονικά από τους αυτοαποκαλούμενους Νεότουρκους, προκειμένου να μην υπάρξει πλήρης καταγραφή τού μεγέθους της ελληνοποντιακής τραγωδίας. Άλλωστε, οι ίδιοι οι Οθωμανοί  μουσουλμάνοι που πρόσκεινταν πολιτικά στο Σουλτάνο είχαν πρώτοι «μιλήσει» μέσω εγγράφων που διακινούνταν από την επίσημη, τουρκική, διοικητική αλληλογραφία (μέρος του συγκεκριμένου αρχειακού υλικού υφίσταται σε βιβλιοθήκες ρωσικές και ευρωπαϊκών κρατών) για τα εγκλήματα που διαπράττονταν από τα στίφη των Τσετών και των πρωτοπαλίκαρων του Κεμάλ (λχ. Τοπάλ Οσμάν) εναντίον των Ελλήνων του Πόντου.

Η 19^η Μαΐου, ημέρα μνήμης για όλο τον Ποντιακό Ελληνισμό, αλλά και κάθε Έλληνα που σέβεται την Εθνική Ιστορία μας, αποτελεί ένα χρονικό ορόσημο για τον προσδιορισμό του εγκλήματος της Γενοκτονίας σε διεθνές, νομικό και ιστορικό πλαίσιο. Τη 19^η Μαΐου 1919 έγινε η απόβαση των στρατευμάτων του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα, μία ημερομηνία και μία χρονιά που ο μουσουλμάνος στρατιωτικός, γεννημένος στη Θεσσαλονίκη (αγνώστων πατρογονικών στοιχείων), έθεσε το σχέδιό του για τον πλήρη αφανισμό του ελληνικού, ποντιακού πληθυσμού σε πιο στοχευμένες βάσεις. Και αυτό διότι, ο ξεκληρισμός των Ελλήνων του Πόντου είχε ξεκινήσει πολύ πιο μπροστά χρονικά και πιο συγκεκριμένα, όταν άρχισε να οργανώνεται η εθνικιστική δράση των νέο- Οθωμανών στα τέλη του 19^ου αι., με χρονικό ορόσημο τη δημιουργία του εθνικιστικού κόμματος «Ένωση και Προόδος», πιο γνωστό ως κόμμα των Νεότουρκων, το 1908.

Μέλη του Κινήματος ήσαν μουσουλμάνοι πολιτικοί και διανοούμενοι του Οθωμανικού Κράτους που ζούσαν στα ευρωπαϊκά εδάφη τής υπό κατάρρευσης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι οποίοι αντιστρατεύονταν την πολιτική του Σουλτάνου. Στόχο είχαν τη διαμόρφωση μίας νέας, κρατικής οντότητας, η οποία θα στηριζόταν σε στοιχεία ακραιφνώς θρησκευτικά, μια και ως γνωστόν, αυτό που ονομάζεται τουρκική, εθνική ταυτότητα, κάθε άλλο παρά φέρει εθνοτικά χαρακτηριστικά, αλλά αποτελεί συμπίλημα πολυφυλετισμού. Οπότε αποδεικνύεται, ότι κάθε άλλο παρά η εξόντωση των ελληνικών πληθυσμών ήταν επιγέννημα του Κεμάλ, απλά ο Κεμάλ οργάνωσε με πιο μεθοδευμένο τρόπο την πλήρη εξόντωσή τους, η αρχή της οποίας σχεδιάστηκε από τους Νεότουρκους διανοουμένους και πολιτικούς, στο Κίνημα των οποίων εντάχθηκε ο ηγέτης του νέου τουρκικού κράτους, όταν υπηρετούσε ως στρατιωτικός στη Θεσσαλονίκη.

Οπότε στη βάση των ανωτέρω καταρρίπτεται ένα από τα επιχειρήματα που κατά καιρούς προβάλλουν οι Τούρκοι πολιτικοί και ιστορικοί, ότι οι δηώσεις ήταν μέσα στα πλαίσια της ένοπλης σύγκρουσης. Ο αφανισμός των Ελλήνων της μικρασιατικής γης και εν προκειμένω των Ελλήνων του Πόντου ήταν μία μεθοδευμένη ήδη από τα τέλη του 19^ου ενέργεια, που οι θηριωδίες –στον υπέρτατο βαθμό- εκτελέστηκαν από άτακτα στίφη, αφού είχαν σχεδιαστεί και υλοποιούνταν με σταδιακό τρόπο από την εθνικιστική ελίτ του οθωμανικού κράτους, δηλαδή τους Νεότουρκους. Η 19^η Μαΐου 1919 είναι μόνο το ορόσημο της τελικής και πιο στοχευμένης πράξης του ελληνικού δράματος, καθώς χρησιμοποιήθηκε η μαζικότητα στις θηριωδίες για τον πλήρη αφανισμό ως έθνος και φυλή από τον Ελληνικό Πόντο.

Και φτάνουμε στο τελευταίο ερώτημα που τέθηκε στην εισαγωγή του συγκεκριμένου άρθρου. Τι σημαίνει ιστορική μνήμη για τους Πόντιους; Ιστορική μνήμη είναι, όταν οι Μιλήσιοι από τον 8^ο αι. π.Χ και μέχρι τον 6^ο αι. π.Χ (Β’ ελληνικός αποικισμός) ίδρυσαν τις ελληνικές πόλεις του Πόντου, όπως ο Ξενοφώντας με τα ονόματά τους τις αναφέρει μία προς μία στην Κύρου Ανάβασις, δηλαδή τη Σινώπη, την Τραπεζούντα, τα Κοτύωρα, την Κερασούντα και την Αμισό. Ένας δεύτερος, ολόκληρος, ελληνικός πολιτισμός είχε δημιουργηθεί στα εδάφη του Πόντου και μία ολόκληρη Αυτοκρατορία επί βυζαντινών χρόνων, αυτής της Τραπεζούντας, που άφησε τα πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά χνάρια της στον τότε γνωστό Κόσμο.

Ο Πόντος, ο Ελληνικός Πόντος ήκμασε, παράκμασε, αλλά ποτέ δεν «πέθανε», ακόμα κι αν οι Έλληνες εκδιώχθηκαν με τον πιο βίαιο τρόπο από τα πατρογονικά εδάφη τους, με τελική πράξη του δράματος το 1922. Και ο Ελληνικός Πόντος δεν έχει «πεθάνει» παρά τα 353.000 θύματα της Γενοκτονίας, γιατί αυτήν την στιγμή στην Πατρίδα, όπως όλοι εμείς οι Πόντιοι αποκαλούμε τον Πόντο, ζούνε οι λεγόμενοι Κρυπτοχριστιανοί. Ελληνικοί συνειδησιακά πληθυσμοί που φαινομενικά και μόνο εκτουρκίστηκαν. Όλοι αυτοί οι Έλληνες θα είναι το μόνιμο αγκάθι της Τουρκίας και η ελπίδα όλων των Ελλήνων Ποντίων απανταχού της γης για τα εδάφη που αφήσαμε, μα ποτέ δεν ξεχνούμε. Και πάντα θα έχουμε στραμμένο το βλέμμα μας εκεί, όπως το σύμβολό μας, ο αετός της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, μια και ζει εκεί ένα υπαρκτό κομμάτι μας.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Κωνσταντίνος Φωτιάδης, (2004), Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Αντωνίου Ι. Γαβριηλίδη,  (2002), Η μαύρη εθνική συμφορά του Πόντου (1914-1922), Αθήνα: ελεύθερη σκέψις.

Περικλής Ροδάκης, (2004), Η Ιστορία του Πόντου, τ. Α’, Β’, Αθήνα: Γόρδιος.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός – Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα ΑΠΘ (Νομικής Σχολής και Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ), Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και της Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ