Στο “Sofia Economic Forum III” συμμετείχε σήμερα 21/6 ως κεντρικός ομιλητής στη θεματική ενότητα “The world – Post war in Ukraine: Mapping the Νew global & Regional Security Order”, ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Νικόλαος Χαρδαλιάς.
Ως ομιλητής συμμετείχε επίσς και ο Υφυπουργός Άμυνας της Βουλγαρίας κ. Γιορντάν Μποζίλοφ (Yordan Bozhilov).
Στο περιθώριο των εργασιών του Φόρουμ, ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας συναντήθηκε με τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό αρμόδιο για τα Ευρωπαϊκά Κονδύλια και Υπουργό Οικονομικών της Βουλγαρίας κ. Άσσεν Βασίλεφ (Assen Vassilev), ο οποίος πραγματοποίησε και την εναρκτήρια ομιλία της εκδήλωσης.
Ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, στην ομιλία του, ανέφερε τα ακόλουθα:
«Καλημέρα σας. Είναι τιμή για εμένα να εκπροσωπώ την Ελληνική Δημοκρατία σε μια τόσο σημαντική εκδήλωση, με τόσους διαπρεπείς καλεσμένους και επιφανείς ομιλητές. Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους ευγενικούς οικοδεσπότες μας για τη φιλοξενία τους. Αγαπητέ Γιoρντάν, σε ευχαριστώ για την υποδοχή σου χθες στο Υπουργείο Άμυνας. Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας δεν ήταν ποτέ καλύτερες, και οι προοπτικές τους για περαιτέρω ανάπτυξη είναι εξαιρετικές.
Μέσα στα επόμενα λεπτά, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες σκέψεις σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, η οποία προετοιμάζεται για την επαύριον του πολέμου στην Ουκρανία.
Κυρίες και κύριοι, ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέτρεψε τα δεδομένα στη διεθνή σκηνή. Αυτή η βάναυση, απρόκλητη και, ειλικρινά, εξοργιστική εισβολή που ενορχηστρώθηκε από τον Πρόεδρο Πούτιν, μας αναγκάζει να επαναξιολογήσουμε την αρχιτεκτονική ασφαλείας της μεταψυχροπολεμικής Ευρώπης, αλλά και ορισμένες βασικές φιλελεύθερες αρχές που αφορούν τις σχέσεις μας με αυταρχικά καθεστώτα στον πλανήτη. Και παρότι δεν έχουμε δυστυχώς καμία ένδειξη ότι η επιθετικότητα της Ρωσίας θα σταματήσει σύντομα, δεν πρέπει να απόσχουμε από τη συζήτηση για την επόμενη ημέρα μετά τον πόλεμο, οποτεδήποτε έρθει. Είναι πρόωρη μια τέτοια συζήτηση; Δεν το νομίζω. Διότι η ειρήνη, αν πρόκειται να σημαίνει κάτι περισσότερο από την απλή απουσία ενεργών εχθροπραξιών, πρέπει να κερδηθεί μέσα από την επιδέξια διαχείριση των συνεπειών του πολέμου.
Συνεπώς, αναδύεται ένα ουσιαστικό ερώτημα: που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή και προς τα που οδεύουμε; Η κατάσταση ασφαλείας στην ήπειρό μας φαίνεται να έχει διαγράψει έναν πλήρη κύκλο. Αν το 1989 αποκλήθηκε από ορισμένους ειδικούς επί των διεθνών σχέσεων ως «Annus Mirabilis», σαν η χρονιά που άλλαξε το πρόσωπο της Ευρώπης εν μια νυκτί εξαιτίας της πτώσης του «Σιδηρού Παραπετάσματος», το 2022 θα μπορούσε άνετα να αποκληθεί «Annus Horribilis». Πράγματι, κατά τους προηγούμενους μήνες τα θεμέλια πολλών σημαντικών, μακροχρόνιων παραδοχών σχετικά με την ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφαλείας, κλονίστηκαν σοβαρά.
Βεβαίως, δεν ισχυρίζομαι ότι οι δυτικοί υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής είχαν την ψευδαίσθηση ότι ο πόλεμος και άλλες σοβαρές προκλήσεις προς τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη εξαφανίστηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Θα έπρεπε να είναι κανείς αφελής και τυφλός στην ίδια την ανθρώπινη φύση για να πιστέψει κάτι τέτοιο. Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι επικράτησε σταδιακά ένας εφησυχασμός, βασισμένος στην εσφαλμένη αντίληψη ότι μια γενικευμένη ένοπλη σύρραξη μεταξύ κυρίαρχων κρατών ήταν αδιανόητη, ότι ήταν μια έννοια που η ήπειρός μας είχε αφήσει πίσω της, στα σκοτεινότερα χρονικά της Ιστορίας.
Φυσικά, οι Ένοπλες Δυνάμεις μας μπορεί να μάχονταν με ριζοσπαστικά διασυνοριακά δίκτυα σε μακρινούς τόπους για να προστατεύσουν τις αξίες και την κοινή μας ασφάλεια, και τρομοκρατικοί πυρήνες μπορεί να έπλητταν τις πόλεις μας και να δολοφονούσαν αθώους πολίτες. Παράλληλα, κάποιοι από εμάς ήμασταν αναγκασμένοι να βρισκόμαστε σε μια κατάσταση μόνιμης επιφυλακής, προκειμένου να αποτρέψουμε τις παράνομες αξιώσεις απρόβλεπτων γειτόνων. Αλλά δεν μπορεί κανείς να συγκρίνει τέτοιες καταστάσεις με αυτά που συνέβησαν, για παράδειγμα, στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου το 1914 ή στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, σωστά; Ούτε καν τα «μικρά πράσινα ανθρωπάκια» του Προέδρου Πούτιν, που κατέλαβαν παράνομα την Κριμαία το 2014, ή οι υβριδικές ενέργειες και ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία που ακολούθησαν, παρότι ήταν αιματηρές και παράνομες πράξεις, δεν μπορούν να συγκριθούν με τους «βιομηχανοποιημένους» πολέμους των προηγούμενων αιώνων, που «καταβρόχθιζαν» μαζικά ανθρώπους και αντικείμενα. Οι μεγάλης κλίμακας εχθροπραξίες, που περιλάμβαναν εκατοντάδες χιλιάδες στρατεύματα, αεροπορικούς βομβαρδισμούς και βομβαρδισμούς πυροβολικού κατά αστικών κέντρων και αδιανόητο πόνο για εκατομμύρια αθώων αμάχων, θεωρούνταν εικόνες θαμμένες στο παρελθόν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι ευρωπαίοι πολιτικοί, μαζί με τους συμμάχους μας από τις ΗΠΑ, ωθούμενοι από τις προσδοκίες ενός ειρηνικού μέλλοντος ως, επιτρέψτε μου την έκφραση, «πασίδηλου πεπρωμένου» για την ήπειρό μας, δημιούργησαν τον σκελετό του μεταψυχροπολεμικού οικοδομήματος της Ευρώπης, περιλαμβανομένης της στρατηγικής ενεργειακής ασφάλειάς της. Βάσισαν την προσέγγισή τους σε μια αισιόδοξη ερμηνεία της φύσης των διεθνών σχέσεων. Δεν πρέπει να τους κατηγορήσουμε για αυτό, παρότι οι κακοί οιωνοί για το μεταψυχροπολεμικό status quo ήταν φανεροί στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Εξάλλου, η ειρήνη και η σταθερότητα στην Ευρώπη, μαζί με τους ανεκτίμητους υπερατλαντικούς δεσμούς, έφεραν στους Ευρωπαίους ένα επίπεδο ευημερίας άνευ προηγουμένου και θεράπευσαν πολλά τραύματα που είχαν κακοφορμίσει δια μέσου των αιώνων. Πάρτε για παράδειγμα τις εγκάρδιες σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. Οι προκάτοχοί μας πριν λιγότερο από σαράντα χρόνια θα έμεναν κατάπληκτοι αν μπορούσαν να αντικρύσουν τις σημερινές σχέσεις των χωρών μας.
Αλλά στις 24 Φεβρουαρίου, οι ψευδαισθήσεις διαλύθηκαν: Ο γενικευμένος διακρατικός πόλεμος επέστρεψε στην Ευρώπη και έριξε μια μακριά σκιά που θα μας συνοδεύει για το προσεχές μέλλον. Είναι ένα είδος πολέμου που δεν έχουμε ξαναδεί. Η επιστημονική πρόοδος και το έμφυτο ταλέντο της ανθρωπότητας για καινοτομία, αλλά και για καταστροφή, έχουν φέρει στο πεδίο της μάχης υπερσύγχρονη τεχνολογία που καθιστά τον πόλεμο πιο περίπλοκο και θανατηφόρο παρά ποτέ. Άλλες απειλές, όπως η πανδημία του COVID-19, μια ευάλωτη παγκόσμια οικονομία και, ιδιαιτέρως, η κλιματική κρίση, περιπλέκουν περισσότερο την κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη. Στο μεταξύ, η πάντοτε παρούσα απειλή των πυρηνικών όπλων επικρέμαται σαν Δαμόκλειος Σπάθη πάνω από ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Παρά ταύτα, είναι αναγκαίο να διευρύνουμε ακόμα περισσότερο τη συζήτηση για τη μεταπολεμική διεθνή τάξη πραγμάτων. Πλέον, έχει καταστεί ξεκάθαρο ότι αυταρχικά καθεστώτα σε πολλά σημεία του πλανήτη –ακόμα και στο κατώφλι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης- επιθυμούν να αμφισβητήσουν τις βασικές αρχές της διεθνούς έννομης τάξης, περιλαμβανομένων κεντρικών διατάξεων του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Η κοσμοθεωρία αυτών των διεθνών ταραχοποιών δεν βασίζεται στην προοπτική του κοινού ή έστω μοιρασμένου οφέλους. Αντίθετα, αντιλαμβάνονται τις διεθνείς σχέσεις ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Για να επιτύχουν τους στόχους τους, βαίνουν πέραν της συνήθους εκτόξευσης απειλών και αξιοποιούν υβριδικές ενέργειες, όπως η μετανάστευση ως όπλο, ο κυβερνοπόλεμος, η χειραγώγηση μειονοτήτων και η χρήση του «lawfare», ως εναλλακτικές ή προάγγελους της ανοιχτής στρατιωτικής δράσης. Χρησιμοποιούν «διπλωματία των κανονιοφόρων», περιφρονούν το Δίκαιο της Θάλασσας, αμφισβητούν το απαραβίαστο των συνόρων, δεν σέβονται τα κυριαρχικά δικαιώματα των γειτόνων τους, παρεμβαίνουν σε εκλογές τρίτων κρατών, προωθούν τον αλυτρωτισμό.
Ο επιθυμητός τελικός τους στόχος είναι, φυσικά, πάντοτε ο ίδιος: να ανατρέψουν νομικά δεσμευτικά διεθνή καθεστώτα και να προωθήσουν τις αναθεωρητικές τους ατζέντες. Δικτάτορες και απολυταρχικοί ηγέτες από όλο τον κόσμο μας έχουν «πετάξει το γάντι», άμεσα ή μέσω των υποχειρίων τους. Πιστεύουν ότι μπορούν να κερδίσουν το παιχνίδι διαρκείας ενάντια στη δημοκρατία και να διαμορφώσουν τον κόσμο, ή τουλάχιστον το εγγύς εξωτερικό τους, σύμφωνα με τη δική τους όψη. Ο αυταρχισμός προελαύνει, και μια νέα «μακρά διαμάχη υπό το λυκόφως» υφίσταται μεταξύ των ανελεύθερων, αναθεωρητικών δυνάμεων και όσων ανήκουν στην πλευρά της ειρήνης και του Διεθνούς Δικαίου.
Πώς μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτή την πρόκληση; Πώς μπορούμε να υπερασπίσουμε την ασφάλεια, την εδαφική ακεραιότητα και την πολιτική μας ανεξαρτησία, χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τις βασικές μας αξίες και τις δημοκρατικές μας αρχές; Αυτό είναι το πραγματικά δύσκολο ερώτημα της επόμενης μέρας μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά έχουμε ήδη την απάντηση στη διάθεσή μας! Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ευρύτερη ενότητα μεταξύ όλων των διεθνών δρώντων που επιθυμούν να διαβιούν και να ευημερούν υπό το κράτος δικαίου.
Οι τελευταίοι περιλαμβάνουν ιδίως την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον προμαχώνα της δημοκρατίας σε αυτή την πλευρά του Ατλαντικού. Οι Ευρωπαίοι χρειαζόμαστε επειγόντως περισσότερο συντονισμό στην εξωτερική μας πολιτική, στην προσέγγισή μας στην ασφάλεια –περιλαμβανομένης της ενεργειακής ασφάλειας και της κυβερνοασφάλειας-, στα εξοπλιστικά μας προγράμματα. Πρέπει να δείξουμε στους στρατηγικούς μας ανταγωνιστές –όλους τους στρατηγικούς μας ανταγωνιστές, περιλαμβανομένων και ορισμένων «επιτήδειων ουδέτερων»- ότι υφίσταται βαρύ τίμημα για την απειλή και την παραβίαση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Κρατών Μελών της ΕΕ. Πρέπει να κατανοήσουν, χωρίς περιθώριο παρερμηνείας, ότι είμαστε έτοιμοι και πρόθυμοι να τους υποχρεώσουμε να καταβάλουν αυτό το τίμημα, αν παραστεί ανάγκη.
Επιπλέον, πρέπει να αποτινάξουμε μια βασική, εσφαλμένη αντίληψη που υπογραμμίζει –ή, πιο σωστά, κατατρέχει;- τη δυτική στρατηγική σκέψη για τα τελευταία τριάντα περίπου έτη: Ότι δηλαδή ο αυταρχισμός βρίσκεται σε μια πορεία εξαφάνισης χωρίς επιστροφή και ότι το τέλος του θα έρθει αγνοώντας ή κατευνάζοντας τους εκπροσώπους του, ενώ παράλληλα τους ενσωματώνουμε στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, πριν τους αναγκάσουμε να αποκηρύξουν την πολεμοχαρή τους συμπεριφορά και την καιροσκοπική εξωτερική τους πολιτική.
Αυτή η εποχή της «στρατηγικής υπομονής» πρέπει να τελειώσει. Είναι καιρός οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες, και ολόκληρος ο δυτικός κόσμος, να συσπειρωθούν και να απωθήσουν τους αυταρχικούς ηγέτες, οποτεδήποτε και οπουδήποτε εκδηλώνουν την επιθετικότητα και την περιφρόνησή τους για το Διεθνές Δίκαιο: από τη Βαλτική Θάλασσα και τα σύνορα Πολωνίας και Λευκορωσίας, έως το εμπόλεμο Ντονμπάς, και από τον ποταμό Έβρο έως το Καστελόριζο και την Κύπρο. Υπό αυτή την έννοια, η εμψυχωτική αντίσταση της Ουκρανίας λειτουργεί ως φάρος ελπίδας για τις δημοκρατίες και ως ξεκάθαρη προειδοποίηση για τον επιθετικό αυταρχισμό.
Ιδού λοιπόν η προσέγγισή μας για το μεταπολεμικό μέλλον της Ευρώπης: μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας, βασισμένη στις αρχές της στρατηγικής αυτονομίας, της κοινής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, των συμμαχιών με ομοφρονούντες διεθνείς δρώντες, της ενεργητικής αποτροπής στρατηγικών αντιπάλων και επιτιθέμενων, και της ενεργειακής μετάβασης. Η Ελλάδα, ως το τελευταίο φυλάκιο της Δύσης στην Ανατολή, θα παραμείνει στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας για «περισσότερη Ευρώπη», όχι μόνο επειδή αυτό επιτάσσουν η γεωγραφία, η Ιστορία και τα συμφέροντά της, αλλά και λόγω μακραίωνων αξιών.
Κυρίες και κύριοι, πάντοτε πίστευα ότι δεν πρέπει να αποφεύγουμε δύσκολες συζητήσεις και αλήθειες, ιδίως σε περιστάσεις όπως αυτή. Εξάλλου, όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αυτός ο διαπρεπής πρωτοπόρος της ευρωπαϊκής ενότητας, η αρετή της δημοκρατίας είναι η αλήθεια. Και η αλήθεια είναι ότι η στιγμή να λάβουμε θαρραλέες αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης έχει φτάσει. Η Ιστορία θα μας κρίνει αυστηρά, αν αποτύχουμε να αδράξουμε την ευκαιρία για να προωθήσουμε το πρότζεκτ μας για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ιδίως στους ζωτικούς τομείς της άμυνας και της ασφάλειας.
Με αυτές τις σκέψεις, εύχομαι σε όλους σας μια παραγωγική συζήτηση. Σας ευχαριστώ πολύ».
Με το πέρας των συνεδριών του Φόρουμ, ο κ. Χαρδαλιάς θα παρακαθίσει στο επίσημο γεύμα που θα παραθέσει ο Πρόεδρος της Βουλγαρίας κ. Ρούμεν Ράντεφ (Rumen Radev) προς τιμήν των συμμετεχόντων.
Τέλος, ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, πραγματοποίησε, χθες, συνάντηση με μέλη της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας και της ομογένειας στη Βουλγαρία, σε δείπνο εργασίας που παρέθεσε το Ελληνικό Επιχειρηματικό Συμβούλιο Βουλγαρίας (Hellenic Business Council in Bulgaria). Τον κ. Χαρδαλιά υποδέχτηκαν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου κ. Μετζελόπουλος Γεώργιος και η Γραμματέας κ. Γεωργιάδου Νίκη.
Τον Υφυπουργό Εθνικής Άμυνας συνοδεύει καθ’ όλη τη διάρκεια της διήμερης επίσκεψής του στη Σόφια ο Πρέσβης της Ελλάδος στη Βουλγαρία, κ. Δημήτριος Χρονόπουλος.
