γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Ο αγαπητός συνάδελφος Μάριος Πούλλαδος με δύο συνεχόμενα άρθρα του στη «Σημερινή» «Πώς η τουρκική διπλωματία προετοίμασε τον Αττίλα» 29 Νοεμβρίου και 4 Δεκεμβρίου 2022 μας ενημέρωσε για ένα άρθρο/μελέτη που δημοσιεύτηκε αυτό το μήνα στο «Journal of Balkan and Near Eastern Studies», του Χουσεΐν Σερτ. Ο Μ. Πούλλαδος κάλυψε άψογα τα κυριότερα σημεία αυτής της ενδιαφέρουσας μελέτης και μας έδωσε την ευκαιρία να την γνωρίσουμε ενωρίς.
Θα επεκταθώ στις αδυναμίες της και σ΄αυτά που δεν περιέλαβε ο συγγραφέας.
Ξεκινώντας ο Τούρκος συγγραφέας γράφει «Ο Necmettin Sadak και ο Fuad Köprülü, δύο Υπουργοί Εξωτερικών δήλωναν ότι «για την Τουρκία δεν υφίστατο Κυπριακό» και ότι τα πράγματα άλλαξαν μόλις προέκυψε ως πιθανότητα η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σε έναν από τους διαλόγους του με τον Πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές, ο Φατίν Ζορλού, στη συνέχεια μόνιμος εκπρόσωπος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, υπογράμμισε τη σημασία της περαιτέρω εμπλοκής της Άγκυρας …»
Καταρχήν ο Φατίν Ζορλού όταν έλαβε μέρος στην Τριμερή του Λονδίνου τον Αύγουστο του 1955, ασκούσε καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών και το 1957 διορίστηκε ως Υπ. Εξωτερικών.
΄Όμως, εκείνο που προβάλει ως μεγάλη, σοβαρή και περίεργη παράληψη, στην μελέτη του Χ. Σερτ. είναι η οποιαδήποτε αναφορά στο ρόλο και τις εκθέσεις του Δρ. Νιχάτ Ερίμ, « για επανάκτηση της Κύπρου» την πρώτη εκ των οποίων ο Δρ. Ερίμ παρέδωσε στον Α.Μεντερές το Νοέμβριο του 1956.
Σίγουρα, τόσο η βρετανική δολιότητα του Σερ ΄Ιβον Κιρκπάτρικ στο Φόρειν ΄Οφις να σκηνοθετήσει την Τριμερή (παραβιάζοντας την Συνθήκη της Λοζάνης) για να επαναφέρει τη Τουρκία ως ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό τον Αύγουστο του 1955, όσο και το τουρκικό ενδιαφέρον που αναπτύχθηκε με προτροπή της Βρετανίας, ήταν η αποτροπή της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα.
Όμως, ο Δρ. Νιχάτ Ερίμ ήταν ο άνθρωπος στον οποίο ο Α. Μεντερές είχε αναθέσει αμέσως μετά, την εκπόνηση σχεδίου με το οποίο η Τουρκία θα επανακτούσε την Κύπρο. Και ήταν βάση του σχεδιασμού Δρ. Νιχάτ Ερίμ, που η τουρκική κυβέρνηση τροχοδρόμησε τις απαιτήσεις της για την Κύπρο και συνεννοήθηκε με μυστικές συμφωνίες με τη βρετανική κυβέρνηση, να προχωρήσει η τελευταία, σε απαράδεκτες για μας, παραχωρήσεις προς αυτήν. Ξεκινώντας από την δήλωση του τότε Υπ. Αποικιών στη Βουλή των Κοινοτήτων Άλαν Λένοξ-Μπόυτ στις 19 Δεκεμβρίου 1956 ότι η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση σε μια μειονότητα του 18% δεν θα αποκλείεται σε τελική λύση του Κυπριακού.
Επομένως η σοβαρή αυτή έλλειψη αναφοράς στο Δρ. Ν. Ερίμ, και η προσπάθεια να προβάλει ότι οι… Τούρκοι διπλωμάτες ήταν εκείνοι που προέτρεψαν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, ως απλά ατεκμηρίωτη. Όταν μια τουρκική εισβολή ήταν στους σχεδιασμούς από ενωρίς την δεκαετία του 1960…Εξού και το σχέδιο Σερ Κρίσπιν Τίκελ (Φόρειν ΄Οφις) Ιανουάριος 1964 σε βοηθητική προετοιμασία 10 χρόνια μπροστά…Και η προετοιμασία των Βρετανών από το Σεπτέμβριο 1964 για υποδοχή προσφύγων στις βάσεις που αναθεωρήθηκαν το 1968 και εκτελέστηκαν το 1974…
Όταν μάλιστα, σε ακαδημαϊκό του άρθρο ο Τούρκος Καθηγητής Ιστορίας, Hikmet Zeki Kapci, το οποίο δημοσιεύθηκε το 2014 στο Journal of Modern Turkish History Studies (Περιοδικό Μελετών της Μοντέρνας Τουρκικής Ιστορίας) με θέμα τις εκθέσεις του Δρ. Νιχάτ Ερίμ για την Κύπρο, ο συγγραφέας επιβεβαίωσε ότι η πολιτική Ερίμ για την Κύπρο ακολουθείται κατά γράμμα από όλες τις διαδοχικές κυβερνήσεις μέχρι σήμερα.
Οι Βρετανοί στα αρχεία τους βρίσκουμε ότι χαρακτήρισαν τον Δρ. Ερίμ ως τον αρχιτέκτονα των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Ήταν και ο εμπνευστής των χωριστώ δήμων…
Σε άλλο σημείο της μελέτης Χ. Σερτ, όπως έγραψε και ο συνάδελφος Μ.Π:
«…Μόλις έξι μήνες αργότερα, ο Πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού κήρυξε την 6ην Ιουνίου 1964 ως ημερομηνία στρατιωτικής επιχείρησης της Τουρκίας στην Κύπρο. Σε αυτό το σημείο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον προέτρεψε έντονα την Τουρκία να μην επιχειρήσει ανεξάρτητα για μια στρατιωτική δράση στην περίφημη «Επιστολή Τζόνσον»…».
Και εδώ ο Χ.Σερτ δεν κάνει καμία αναφορά στον Δρ. Νιχάτ Ερίμ και την άμεση ανάμιξή του με τον Ισμέτ Ινονού. Παραθέτω απόσπασμα των δηλώσεών του σε συνέντευξή του στο τουρκικό «Foreign Policy» που βρήκαμε αναρτημένη στις 26 Νοεμβρίου 2016 « Αναμνήσεις για την Κύπρο – του Νιχάτ Ερίμ»
Αφού εξήγησε πως ξεκίνησε η ανάμιξή του στο Κυπριακό το 1956 με το κάλεσμα του τότε Τούρκου Πρωθυπουργού Ατνάν Μεντερές να συντάξει τις εκθέσεις του αναφέρεται και στις διαπραγματεύσεις ΄Ατσεσον. Η ανάμιξή του, είχε σταματήσει με την ολοκλήρωση του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, (ήταν επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας στην προετοιμασία του). Επανήλθε το 1964. Είπε:
« Για το ταξίδι του στην Ουάσιγκτον ο Πρωθυπουργός Ινονού μου ζήτησε να ταξιδεύσουμε μαζί ως κοινοβουλευτικός του σύμβουλος και δέχθηκα. ΄Όπως είναι γνωστό στις αρχές του 1964 ο Πρόεδρος Τζόνσον (Αμερικανός Λίντον Τζόνσον) απέτρεψε τουρκική απόβαση στη Κύπρο μέσω μιας μάλλον παράξενης , δριμύτατης και απειλητικής επιστολής η οποία δημιούργησε μεγάλη δυσαρέσκεια στη Τουρκία… Για να ανατρέψει το αποτέλεσμα της επιστολής ο Πρόεδρος Τζόνσον προέβη σε μια προσπάθεια προσκαλώντας τους Πρωθυπουργούς Τουρκίας και Ελλάδας στην Ουάσιγκτον και είπε ότι ήθελε να διευθετήσει το πρόβλημα με ένα τρόπο που να ικανοποιεί τους Τούρκους…»
Ο Δρ. Ερίμ εξήγησε με κάθε λεπτομέρεια την ανάμιξή του πλάι στον Ινονού και την επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, και στη συνέχεια τι έγινε στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη με τον Ντίν Άτσεσον. Σημειώνω ότι τους πρώτους που είδε εκεί ο Αμερικανός Άτσεσον και άκουσε τι ήθελαν ήταν τον Δρ. Νιχάτ Ερίμ και τον Τούρκο Στρατηγό Τ. Σουνάλπ…Ενδιαφέρον ότι ο Δρ. Ερίμ ανέφερε ότι στη Γενεύη είχαν φθάσει να δεχθούν την αρχή ενός γεωγραφικού διαχωρισμού…
‘Εγραψε επίσης ο Χ.Σ: «Όταν ο Ραούφ Ντενκτάς ενημέρωσε την κοινότητά του ότι το πραξικόπημα ήταν μια εσωτερική σύγκρουση της ελληνοκυπριακής κοινότητας, το τουρκικό ΥΠΕΞ εξέδωσε ένα επείγον τηλεγράφημα, σημειώνοντας ότι «οι εξελίξεις δεν μπορούσαν να θεωρηθούν ως εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, αλλά ως εξωτερική. Η παρέμβαση απαιτεί μια δεσμευμένη αντίδραση της Τουρκίας».
Μέχρι και ο Ραούφ Ντενκτάς συμφωνούσε, δηλαδή, ότι το πραξικόπημα δεν ενόχλησε την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ας το ακούσουν αυτό κάποιοι δικοί μας και ας θυμηθούν τι επικαλέστηκε ο Αρχ. Μακάριος στις 19 Ιουλίου 74 στην ομιλία του στον ΟΗΕ…
Ο συγγραφέας καλύπτει τις θέσεις υπέρ και κατά μιας τουρκικής εισβολής στην συνεδρία του υπουργικού στην Άγκυρα στις 16 Ιουλίου και την απόφαση μετάβασης στο Λονδίνο για συνεννόηση με τους Βρετανούς θέτοντας σε ισχύ τον μηχανισμό που προέβλεπε (κατά την γνώμη τους) η Συνθήκη Εγγυήσεων. Σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα οι Τούρκοι ζήτησαν συνάντηση με τον πρωθυπουργό Χάρολτ Γουίλσον την ίδια μέρα και κατέφθασαν την επομένη, συναντήθηκαν το βράδυ της ίδια ημέρας (17 Ιουλίου) μετά δείπνου που κράτησε πέρα από τα μεσάνυχτα. «Οι Βρετανοί απέρριψαν χωρίς έκπληξη την τουρκική πρόταση», έγραψε ο Χ.Σ. Λάθος.
Οι Βρετανοί, εκείνο που «απέρριψαν» ήταν την τουρκική εισήγηση να εισβάλουν μαζί!! Αλλά υποσχέθηκαν στον Ετσεβίτ να βοηθήσουν εμποδίζοντας ελληνική βοήθεια να φθάσει στο νησί για να διδόταν καιρός στην τουρκική εισβολή να εξασφαλίσει το ζητούμενο… νοουμένου δεν θα ενοχλούσαν τις βρετανικές βάσεις. Ο Ετσεβίτ τους εξήγησε μάλιστα μέχρι που θα έφθανε η γραμμή Αττίλα…
Σχέδια και λεπτομέρειες δε επικείμενης τουρκικής εισβολής, ο αινιγματικός Βρετανός Στρατιωτικός Ακόλουθος στην Λευκωσία Συνταγματάρχης G. Stocker, έδωσε στο ΓΕΕΦ (Λευκωσία) από το 1973, εξασφαλίζοντάς τα από συνάδελφό του στην Άγκυρα…
(Πηγές – βιβλίο γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019).
*Ερευνήτρια Δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 11/12/2022
