Αντώνης Χαριστός “Ο πεζογράφος ή ποιητής οφείλει να υιοθετεί στρατευμένη άποψη και θέση γύρω από το έργο του”

Συνέντευξη: Ανδρέας Καρακόκκινος

Ο συγγραφέας Αντώνης Χαριστός μιλάει στο SPEAKNEWS και τον Ανδρέα Καρακόκκινο για το τελευταίο του μυθιστόρημα “Αγία Οικογένεια”, και για την πολυσχιδή δραστηριότητά του γύρω από την λογοτεχνία, που περιλαμβάνει εκτός από τη συγγραφή, την λογοτεχνική επιμέλεια,  και την μελέτη της λογοτεχνίας και της ιστορίας της μέσα από τις δράσεις και τις εκδόσεις του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης.

Το τελευταίο μυθιστόρημα σας «Αγία Οικογένεια» περιστρέφεται γύρω από την πράξη της παιδεραστίας. Τι θα διαβάσει ο αναγνώστης;

Σε μία πρώτη ανάγνωση, καθαρά επιφανειακή, ο παιδίατρος Alfred Johansson, διακεκριμένος στην ιατρική κοινότητα και βραβευμένος από τον βασιλικό οίκο για την προσφορά του, αποδέχεται την πρόσκληση της καθολικής εκκλησίας όπως στρατευθεί στον δημόσιο λόγο υπέρ της αυστηροποίησης των μέτρων ελέγχου και ποινικής ευθύνης έναντι των γυναικών στο ζήτημα των αμβλώσεων.

Είναι η αποφασιστική προσπάθεια καθολικής εκκλησίας και πολιτικού-οικονομικού-φαρμακευτικού συμπλέγματος να θέσει εξ ολοκλήρου υπό τον έλεγχό του το γυναικείο σώμα. Σε αυτό το πλαίσιο ο πρωταγωνιστής βρίσκεται αντιμέτωπος με έντονα υπαρξιακά ερωτήματα. Αναζητά απαντήσεις, αλλά διαρκώς βρίσκεται ενώπιον ενός ομοιόμορφου αδιεξόδου. Από αυτό το σημείο περνάμε στα βαθύτερα νοήματα του έργου.

Το άγχος του θανάτου, η ατομικότητα ως προέκταση της ιστορικής μνήμης, οι ευθύνες της αστικής ηθικής στην διαπαιδαγώγηση του υποκειμένου, ο ρόλος της οικογένειας, το σώμα του παιδιού ως πεδίο καθυπόταξης και επιβολής των προσωπικών βιωμάτων σε πειραματικό στάδιο εξιλέωσης για το τραυματικό παρελθόν και στο τέλος της διαδρομής ο θρησκευτικός μανδύας του εγκεφαλικού ελέγχου μέσα από το ζήτημα της ενοχής. Όλα συμπλέκονται μεταξύ τους σε ένα μοτίβο πολλαπλών μεταβολών και αλληλοσυσχετίσεων. Η παιδεραστία είναι το αποτέλεσμα μίας συλλογικής παθολογίας και όχι η αρρωστημένη και εγκληματική φύση ενός ατόμου.

Έχει προηγηθεί η κατασκευή του εγκλήματος και απλώς το συγκεκριμένο άτομο υιοθετεί το ρόλο του εγκληματία.

Το εν λόγω έργο αποτελεί την κορύφωση της προσωπικής μου έρευνας και μελέτης γύρω από το ζήτημα της ατομικής και συλλογικής ηθικής, καθώς και των δομών που την συγκροτούν και ορίζουν το περιεχόμενό της. Δεν είναι το αποτέλεσμα που προέκυψε από το ενδιαφέρον αποκλειστικά και μόνο της κακοποίησης ανηλίκων, αλλά εντάσσεται ευρύτερα σε ένα πλέγμα σχέσεων εξουσίας που διαπερνά κάθε πτυχή, δημόσια ή/και ιδιωτική, της καθημερινότητας στο σώμα τής κοινωνίας.

Από πού ξεκίνησε η έμπνευση για να γράψετε το βιβλίο;

Εκκινώντας από τη νουβέλα «μποστάνι Δημοκρατίας» μέχρι το μυθιστόρημα «Οι μαστοί των Αθηνών», κεντρικός άξονας και μέλημα της σκέψης μου αποτέλεσε το ζήτημα της κατασκευής τού δημόσιου και ιδιωτικού Λόγου, καθώς και τού ρόλου τού ατόμου σε αυτόν. Και στα τρία βιβλία, προσθέτοντας την «Αγία Οικογένεια» σε όσα αναφέρθηκαν, η ιδιοκτησία ως έννοια και ως ηθική αρχή προσδιορισμού των ανθρωπίνων σχέσεων είναι πανταχού παρούσα.

Όχι απλά ως νομική έκφραση της εξωτερικής πραγματικότητας οριοθέτησης των εξουσιαστικών δομών, αλλά ως ολικού ετεροπροσδιορισμού των κοινωνικών ρόλων και ιδιοτήτων. Το άτομο εισέρχεται σε αυτό το στάδιο ολικού ελέγχου και ασυνείδητα (κατεχόμενο από την ψευδαίσθηση της ελευθερίας βούλησης) συμμετέχει στην αναπαραγωγή ενός συστήματος υπονόμευσης. Επομένως, η στόχευσή μου ήταν η αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών που οδηγούν σε μία πράξη, στην εκάστοτε πράξη εντός τού κοινωνικού συνόλου.

Η δραστηριότητα σας απλώνεται σε πολλά λογοτεχνικά πεδία. Ποια είναι αυτά και ποιο έχει για σας περισσότερο ενδιαφέρον;

Πράγματι, λειτουργώ στο πεδίο της πεζογραφίας, της φιλολογικής επιμέλειας, τής ποίησης και της επιστημονικής μελέτης κι έρευνας. Καταρχάς, ας προχωρήσουμε στη διάκριση ανάμεσα στη συγγραφική εργασία και αυτήν της επιμέλειας. Ο πεζογράφος ή ποιητής οφείλει να υιοθετεί στρατευμένη άποψη και θέση γύρω από το έργο του, αποστασιοποιημένος και ψυχρά εκτελεστικός ως προς τις στοχεύσεις και τις επιδιώξεις του.

Εάν οδηγηθεί στην αυτοψυχανάλυση, μέσα από τη μορφοποίηση του μυθοπλαστικού λόγου ή της ποιητικής μεγέθυνσης, εάν με άλλα λόγια μεταθέσει εαυτόν στην ανάλυση εντός τμημάτων τού έργου, απλώς γράφει για τον εαυτό του και μόνο. Επομένως, για να μην οδηγηθούμε η λογοτεχνία να αποτελέσει καφενειακού τύπου ανάγνωσμα, με φιλικές εκμυστηρεύσεις και συμβουλές αλλήλων, όπως συμβαίνει ειδικότερα από τη δεκαετία του 1990 έως τις μέρες μας, οφείλει ο πεζογράφος να λαμβάνει αποστάσεις και να ορίζει εκ των προτέρων θεματικές αναφορές με σαφή τα όρια προσδιορισμού των αιτιακών σχέσεων και αναφορών. Ανήκω σε αυτήν την κατηγορία· την κατηγορία της έρευνας και της μελέτης ζητημάτων λογοτεχνίας.

Είναι μία εργασία κοπιαστική, καθημερινή, δίχως διακοπές και υποχωρήσεις, το αποτέλεσμα της οποίας δικαιώνει τον δημιουργό. Τη θεωρώ ως την ύψιστη διαδικασία φιλολογικής ενασχόλησης με τον χρόνο και τον χώρο τής ιστορικής πρακτικής, από την οποία προκύπτει η λογοτεχνία και η ταυτότητά της. Από την άλλη πλευρά, η επιμέλεια ενέχει στοιχεία ευθύνης ως προς το κείμενο το οποίο διαμορφώνεται σε τελικό στάδιο προ της έκδοσης και κυκλοφορίας. Είναι μία γραφειοκρατική διεργασία, καθαρά άνευρη, αλλά με υψηλό κίνδυνο υπευθυνότητας σχετικά με το αποτέλεσμα. Συμπερασματικά, η συγγραφική εργασία είναι η πλέον απαιτητική εκ των δύο και η οποία συνεπάγεται υψηλά επίπεδα δυσκολίας.

Είστε ένας από τους ιδρυτές της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης που μετονομάστηκε  σε Φιλολογικό Όμιλο Θεσσαλονίκης. Λίγα λόγια για τη δράση του και τα περιοδικά που εκδίδει.

Ο Φιλολογικός Όμιλος Θεσσαλονίκης συγκροτήθηκε με γνώμονα την κατασκευή μίας νέας λογοτεχνικής παράδοσης. Στόχος εξ αρχής υπήρξε η επιστημονική έρευνα και ανανέωση των οπτικών ερμηνείας τής ιστορικής εξέλιξης της εγχώριας λογοτεχνίας, από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα. Η συσσωρευμένη γνώμη τίθεται επί τάπητος στο μικροσκόπιο της αναλυτικής εξήγησης των αιτιών που οδήγησαν στη δημοσίευση και τη συγκρότηση ρευμάτων έκφρασης και σκέψης στον ελλαδικό χώρο.

Έχει εκδώσει τα κάτωθι συλλογικά έργα: «Μανιφέστο/ Δυο σχολές του ρεαλισμού», «Κάποτε στην Ελλάδα. Συλλογικός τόμος ιστορικού διηγήματος 1900-1930», «Εποπτείες: Ανθολογία ποιήσεως», «Στιγμές: Ο ποιητής Τόλης Νικηφόρου 1966-2022». Για το έτος 2023 ετοιμάζουμε σημαντικές εκδοτικές ενέργειες: Δύο ανθολόγια ποίησης προς τιμήν των ποιητών Ανδρέα Καρακόκκινου και Σωτήρη Παστάκα, τόμο μελετών για την ποιητική τής Χλόης Κουτσουμπέλη, τον πρώτο ετήσιο τόμο επιθεώρησης τέχνης, καθώς και τον πρώτο τόμο φιλοσοφίας τού αντίστοιχου τμήματος φιλοσοφίας και ιστορίας τού Φιλολογικού Ομίλου. Θα κυκλοφορήσουν συλλογή ποιημάτων δομημένου ρεαλισμού και συλλογή διηγημάτων αντίστοιχης τεχνοτροπίας από τα μέλη τού Ομίλου, ενώ ετοιμάζονται και εκδόσεις ακαδημαϊκού επιστημονικού χαρακτήρα.

Ποια τα σχέδια σας για το μέλλον;

Καλώς εχόντων των πραγμάτων το φθινόπωρο του 2023 θα κυκλοφορήσει ο τόμος φιλοσοφίας «Η βαρβαρότητα του Διαφωτισμού/Η κατασκευή τού Λόγου και η προβληματική τού πολιτικού σώματος», εργασία η οποία ολοκληρώνει μία τριετία μελέτης κι έρευνας γύρω από το ζήτημα τής αναγκαιότητας κατασκευής κοινωνικών ρόλων, στη βάση των οικονομικών δομών αναπαραγωγής τής εκάστοτε κοινωνικής πραγματικότητας. Εξετάζονται οι σχέσεις καταμερισμού εργασίας, οι ιδιοκτησιακές αφετηρίες και τα θεσμικά πλαίσια των συλλογικών φορέων, κυρίαρχα του Μεσαίωνα. Στόχος να υποστηριχτεί η αδυναμία τού υποκειμένου να ορίσει τον εξωτερικό περιβάλλοντα κόσμο μέσω τής βούλησής του.

Από κει και πέρα, ετοιμάζω τον τόμο για τη ρωσική λογοτεχνία τής περιόδου 1917-1945. Στη συγκεκριμένη μελέτη εξετάζω τη στάση των λογοτεχνών μέσα από τα έργα τους παράλληλα με την προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Παράλληλα, ετοιμάζω τη μελέτη «Η εγελιανή διαλεκτική εν τη αισθητική αρχή τού ιδεαλισμού», ο δεύτερος κατά σειρά τόμος φιλοσοφίας στον οποίο εξετάζω συγκριτικά Χεγκελ-Μαρξ μέσα από το πρίσμα τής εκμηδένισης του ατόμου και της αναγωγής τής υλικής δέσμης αναγκαιοτήτων σε τεχνικό παράγοντα κατασκευής τού υποκειμένου.

Τέλος, ανάμεσα στις μελέτες που σας ανέφερα, θα κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα «Στους αγρούς ανθίζει ένα λουλούδι», στο οποίο μέσα από τα μάτια ενός νεαρού Γερμανού αξιωματικού παρατηρούμε την πορεία αποκτήνωσης του ανθρώπινου είδους με κορύφωση το έγκλημα στα Καλάβρυτα, στο οποίο ο πρωταγωνιστής θα είναι παρών με ρόλο σημαίνουσας σημασίας. Από την γερμανική λογοτεχνία και την αγάπη για την κλασική μουσική, μέχρι τη συμμετοχή στη μαζική δολοφονία αμάχων ο δρόμος είναι εξαιρετικά σύντομος και ασφαλής.

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ