Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους,
Πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνα και Στρατηγικής
Είναι σοβαρή για να περάσει απαρατήρητη η διαπίστωση που προκύπτει μέσα από επίσημες δηλώσεις και χειρισμούς αμυντικών θεμάτων και πιο συγκεκριμένα των δαπανών για την άμυνα. Η σύγχυση και η διάσταση μεταξύ λόγων και έργων υποδηλοί έλλειψη προσανατολισμού και δημιουργεί ερωτηματικά κατά πόσο στον τομέα αυτό καταλαβαίνουμε ακριβώς που παν’ τα τέσσερα.
Η διάθεση πόρων από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) για την άμυνα, αποτελεί το ουσιαστικότερο στήριγμα της αμυντικής προσπάθειας. Το ύψος του ποσού που διατίθεται για την άμυνα, όπως καταδεικνύεται μέσα από τους κρατικούς προϋπολογισμούς, υποδηλοί το μέγεθος της οικονομικής θυσίας της κοινωνίας για το σκοπό αυτό. Υποδηλοί πώς ιεραρχεί την άμυνα, την ασφάλεια και την εθνική επιβίωση ως προτεραιότητα κρατικής δραστηριότητας. Στην Ευρώπη ο μέσος όρος αμυντικών δαπανών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ είναι 1,40 %. Τις υψηλότερες δαπάνες έχουν η Ελλάδα με 3,5% και η Λιθουανία με 2,34%. Η Κύπρος διέθεσε το 2022 και 2021, 1,86% και 2,06% αντίστοιχα. (IISS 2023)
Επίσης ο τρόπος κατανομής του κονδυλίου για την άμυνα εντός του αμυντικού συστήματος, συνιστά έκφραση της σημασίας που αποδίδεται στις διάφορες χρήσεις που το συναποτελούν. Στην Κύπρο σύμφωνα με το Κρατικός Προϋπολογισμός του 2024, οι χρήσεις στις οποίες κατανέμεται το κονδύλι των €553,1 εκ. για την άμυνα (€524.6 εκ. το 2023) ιεραρχούνται ως ακολούθως:
Εθνική Φρουρά (μισθοί εθελοντών-κληρωτών, επισιτισμός) €193.2 εκ. (€176.7 εκ. το 2023)
Κυπριακός Στρατός (μισθολόγιο στελεχών) €185.1 εκ. (€166.8 εκ. το 2023),
Αμυντική Θωράκιση (συντήρηση, αγορά εξοπλισμού…) €162.1 εκ. (€170 εκ. το 2023) και
Διοίκηση Υπουργείου Άμυνας €12.4 εκ. (€11 εκ. το 2023),
Ωστόσο καταγράφοντας τα πιο πάνω, διαπιστώνεται σύγχυση και αντίφαση στις διακηρύξεις περί «ενίσχυσης της άμυνας μέσω αύξησης των εξοπλιστικών δαπανών» και του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Κατά την προεκλογική εκστρατεία, όπως και στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης και σε κατοπινές δηλώσεις ο Πρόεδρος υπογράμμιζε ότι η άμυνα είναι προτεραιότητα και ότι για ενίσχυση της αποτρεπτικής της ισχύος «θα διαθέτουμε 2% του ΑΕΠ για εξοπλισμούς» (επικαλούμενος – ερμηνεύοντας εσφαλμένα – προτροπές προς ευρωπαίους εταίρους, κυρίως από Αμερικανούς, για αύξηση των αμυντικών τους δαπανών στο 2% του ΑΕΠ). Επίσης ο Υπουργός Άμυνας κατά την πρόσφατη εξέταση του προϋπολογισμού του 2024 για την άμυνα στη Βουλή υπογράμμισε ότι «είναι προτεραιότητα η άμυνα και είναι δέσμευση το 2% του ΑΕΠ για εξοπλισμούς» (ΚΥΠΕ 17/11/2023).
Στην πραγματικότητα, όπως συνάγεται από τον ίδιο τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης, οι διακηρύξεις δεν αντανακλώνται στην πράξη. Οι δαπάνες για εξοπλισμούς (που περιλαμβάνονται στο κονδύλι για Αμυντική Θωράκιση) δεν αυξάνονται στο 2% του ΑΠΕ, δηλαδή σε €586 εκ., ως οι διακηρύξεις. Αντίθετα από €170 εκ. το 2023, μειώνονται στα €162 εκ. το 2024. Βασικά το κονδύλι για την Αμυντική Θωράκιση είναι το μόνο που μειώνεται στον αμυντικό προϋπολογισμό ( -4,67%), ενώ αυξάνονται οι δαπάνες για την Εθνική Φρουρά κατά 9,3% και τον Κυπριακό Στρατό κατά 10,%, προφανώς ένεκα αύξησης κόστους διαβίωσης και απολαβών.
Πιθανό να υπάρχει συγχυσμένη αντίληψη για τις αμυντικές δαπάνες στο σύνολο τους και να τις μπερδεύουν, χρησιμοποιώντας – λανθασμένα βέβαια – τις δαπάνες για εξοπλισμούς ως εναλλακτική αναφορά. Δεν εξηγείται αλλιώς η κυβερνητική αναφορά σε αύξηση τους στο 2%του ΑΕΠ «όπως καλούνται», υποδεικνύει, «οι ευρωπαίοι εταίροι να πράξουν» – αγνοώντας προφανώς ότι αυτοί δεν εννοούν αύξηση των δαπανών για εξοπλισμούς στο 2% του ΑΕΠ αλλά του συνολικού κονδυλίου για την άμυνα.
Αλλά και πάλι, αν όντως είναι την ίδια ερμηνεία με τους Ευρωπαίους που δίνει η κυβέρνηση στις αμυντικές δαπάνες, η πεποίθηση της για ενίσχυση της άμυνας, με διάθεση του 2% του ΑΕΠ, καμία ουσιαστική αλλαγή δεν επιφέρει αφού η Κύπρος τα τελευταία χρόνια ήδη διαθέτει για τον τομέα αυτό σχεδόν το ίδιο ποσοστό. Επίσης για ποια ενίσχυση σε εξοπλισμούς γίνεται λόγος όταν στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Άμυνας για το 2024, τις αυξήσεων τις απορροφούν όλες οι άλλες χρήσεις του τομέα πλην της Αμυντικής Θωράκισης όπου σε σχέση με το 2022 και 2023 το κονδύλι έχει μειωθεί;.
Καταλήγοντας είναι πρόδηλη η διαπίστωση ότι στα θέματα της άμυνας, ορισμένες σημαντικές δηλώσεις και έργα κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις και εύλογα τίθεται το ερώτημα κατά πόσο στο ζωτικό αυτό τομέα καταλαβαίνουμε ακριβώς που παν’ τα τέσσερα.
