της Άρτεμις Λάμπρου
Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Μάρκο
Η Thessaloniki PhotoΒiennale, για μια ακόμη χρονιά πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον Οκτώβριο και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι φίλοι της φωτογραφίας και του πολιτισμού γενικότερα, προλαβαίνουν μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου να επισκεφθούν τις εκθέσεις της PhotoBiennale στους χώρους του MOMus στο λιμάνι, στη ΔΕΘ, στη Μονή Λαζαριστών, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και στο στο Goethe-Institut Thessaloniki. Ο επιμελητής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και συνεπιμελητής του θεσμού, Ηρακλής Παπαϊωάννου, μίλησε στο speaknews.gr για το ευρύτερο πρόγραμμα της φετινής διοργάνωσης, για το πολιτικό θέμα που επελέγη για την κεντρική έκθεση που διερευνούσε τον λαϊκισμό μέσα από τη φωτογραφία και το video, για τους νέους καλλιτέχνες, το πνεύμα της συνεργασίας και τις εκθέσεις που συνεχίζουν μέχρι την λήξη της biennale.
Πείτε μας λίγα λόγια για τη διοργάνωση Thessaloniki PhotoBiennale;
Με διαχρονικό στόχο να βρίσκεται στην αιχμή των διεθνών συζητήσεων για το φωτογραφικό μέσο, πορεία που κινήθηκε παράλληλα αλλά και εντός των εικαστικών τεχνών, η φετινή Thessaloniki PhotoΒiennale συστήνεται ξανά στο κοινό από τις 10 Οκτωβρίου 2023 έως τις 11 Φεβρουαρίου 2024 με ένα πλούσιο πρόγραμμα 25 εκθέσεων σε 19 χώρους στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, με τη συμμετοχή 100 και πλέον φωτογράφων και καλλιτεχνών από 18 χώρες.
Το φετινό πρόγραμμα φιλοδοξεί να παρουσιάσει πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις του φωτογραφικού μέσου –φωτοδημοσιογραφία, φωτογραφία ντοκουμέντο, πειραματικές τάσεις, ιστορική φωτογραφία, σύγχρονες πρακτικές των μέσων καταγραφής της εικόνας– να ενδυναμώσει και να μετασχηματίσει τους πολίτες και τις κοινωνίες που τους περιβάλλουν. Εκθέσεις ιστορικές και σύγχρονες, ομαδικές και ατομικές, πρωτοεμφανιζόμενων και καταξιωμένων φωτογράφων, μαζί με παράλληλες δράσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις αποτελούν μια σημαντική καλλιτεχνική πρόταση για τους τέσσερις αυτούς μήνες.
Η Thessaloniki PhotoBiennale 2023, διοργάνωση του MOMus, σε επιμέλεια και συντονισμό του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, υποστηρίζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού καθώς και από πολιτιστικούς φορείς, χώρους και οργανισμούς της πόλης και της χώρας.
Πως κατέληξε να είναι η κεντρική έκθεση «Το φάντασμα του λαού»;
Στη φετινή διοργάνωση, την κεντρική έκθεση με τίτλο «Το φάντασμα του λαού» επιμελείται ο διεθνούς φήμης Βρετανός ιστορικός τέχνης, φωτογράφος και επιμελητής Julian Stallabrass. Διαρθρωμένη στους χώρους του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών (20.10.2023-11.02.2024), η έκθεση διερευνά τις πολλές διαφορετικές πτυχές του λαϊκισμού μέσα από τη φωτογραφία και το βίντεο. Καθώς το φάντασμα του λαϊκισμού στοιχειώνει τον πλανήτη, πολλοί καλλιτέχνες έχουν εξερευνήσει τις πολυάριθμες διαστάσεις του φαινομένου: πώς και εάν θα πρέπει να αναπαρίστανται ο «λαός» (εάν θεωρήσουμε ότι υφίσταται ως έννοια), η δημοκρατική εξουσία, η φύση των χαρισματικών ηγετών, η λαϊκή διαμαρτυρία και εξέγερση. Το φωτογραφικό μέσο, που από τη γέννησή του υπήρξε στενά συνυφασμένο με την πολιτική και τη μαζική συμμετοχή, εύλογα βρέθηκε στο επίκεντρο αυτής της καλλιτεχνικής διερεύνησης, που έχει πάρει πολλές διαφορετικές μορφές – τεκμηριωτική, επιτελεστική, σατιρική, εννοιολογική.
Οι περισσότερες ατομικές εκθέσεις εστιάζουν στους ανθρώπους. Που οφείλεται αυτή η ανθρωποκεντρική μορφή;
Υπάρχουν σημαντικές εκθέσεις της φετινής διοργάνωσης που στρέφονται στην μελέτη του τοπίου, όπως για παράδειγμα αυτή του Βασίλη Νεμπεγλεριώτη για τον θεσσαλικό κάμπο, αλλά και κάποιες όπως αυτή του Στρατή Βογιατζή και της Βίκης Γεωργίου που γονιμοποιούνται τόσο από τη μελέτη του τοπίου όσο και από την ανθρώπινη παρουσία σ’ αυτό. Παρ’ όλα αυτά, η παρατήρησή είναι δίκαιη. Η φωτογραφία, όμως, ως νεωτερικό και κατ’ εξοχήν αστικό φαινόμενο από τον 19ο αιώνα, ήταν πάντοτε συνυφασμένη στενά με την ανθρώπινη μορφή, αργότερα και με τα έργα του ανθρώπου χωρίς πάντα να απεικονίζεται αυτός. Η οικονομική και υγειονομική κρίση επίσης έθεσαν τον άνθρωπο στο επίκεντρο του διαλόγου με νέους όρους και υπό το φως πολύ πιεστικών ερωτημάτων και ζητημάτων, τα οποία δεν έχουν ακόμη απαντηθεί μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες.
Με αφορμή τις ομαδικές εκθέσεις, πόσο σημαντικό είναι για τους καλλιτέχνες να συνεργάζονται με άλλους;
Οι συνέργειες είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Φέρνουν ανθρώπους κοντά, ενώνουν με θετικό τρόπο την ενέργειά τους και παρουσιάζουν έργα σε συσχετισμούς και γειτνιάσεις που ίσως δεν έχει συμβεί ξανά, προτείνοντας μια νέα ανάγνωσή τους.
Με ποιον τρόπο «ανακαλύπτετε» τους νέους φωτογράφους, που συμμετέχουν;
Πρώτα απ’ όλα μας ανακαλύπτουν εκείνοι, έρχονται και μας δείχνουν το έργο τους αναζητώντας συμβουλή και ίσως συνεργασία. Παράλληλα, για δράσεις όπως αυτή των εκθέσεων πρωτοεμφανιζόμενων φωτογράφων, που έγινε για τρίτη φορά στην PhotoBiennale, το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης του MOMus οργανώνει ανοιχτή πρόσκληση υποβολής προτάσεων, γεγονός που επιτρέπει να γνωρίσει κανείς νέους δημιουργούς σε ακόμη μεγαλύτερη έκταση.
Επειδή είναι η πρώτη φορά που συμμετέχουν όλες οι διευθύνσεις του MOMus. Πως νιώθετε για αυτό;
Το MOMus είναι μια συλλογική προσπάθεια πολλών ανθρώπων, πολλών ειδικοτήτων. Δεν θα μπορούσε λοιπόν και η PhotoBiennale να μην αφορά όλους τους χώρους του Οργανισμού και χαιρόμαστε πολύ που αυτό έγινε πράξη στη φετινή διοργάνωση, με εκθέσεις, δράσεις και εκδηλώσεις στα μουσεία/χώρους του MOMus στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.
Η Θεσσαλονίκη είναι η «άτυπη» πρωτεύουσα της φωτογραφίας. Πιστεύετε θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο, αν λάμβανε χώρα σε μια άλλη πόλη της Ελλάδας ενδεχομένως;
Φυσικά θα είχε αντίκτυπο το φεστιβάλ αν γινόταν σε άλλη πόλη της χώρας, όπως γνωρίζουμε από τη δράση του MedPhoto στο Ρέθυμνο, της Photometria στα Γιάννενα. Στη δική μας περίπτωση η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη με βαριά ιστορική κληρονομιά εμβολιασμένη με πολλούς πολιτισμούς. Στη σύγχρονη της εκδοχή φιλοξενεί κι άλλα σημαντικά φεστιβάλ, όπως αυτό του κινηματογράφου, με τα οποία βρισκόμαστε σε γόνιμη συνεργασία.
Για ποιον λόγο να επισκεφθεί κάποιος τη PhotoBiennale, στον τελευταίο μήνα λειτουργίας;
Για την μοναδική ευκαιρία να δει την κεντρική έκθεση της διοργάνωσης στους χώρους του MOMus στο λιμάνι -το Μουσείο Φωτογραφίας και το Πειραματικό Κέντρο Τεχνών- έως τις 11.02 με θέμα τον λαϊκισμό σε όλες του τις εκφάνσεις, τις έξι ατομικές εκθέσεις φωτογράφων και καλλιτεχνών που πραγματεύονται διάφορες πτυχές του εαυτού μας στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του MOMus στη ΔΕΘ επίσης μέχρι τις 11.02, και τις φωτογραφίες-γυμνά του υπέροχου Man Ray στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του MOMus στη Μονή Λαζαριστών, σε έναν ιδιαίτερο διάλογο με την επίσης πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση για άλλον έναν μεγάλο καλλιτέχνη, τον Σολομόν Νικρίτιν, βασικό εκπρόσωπο της Ρωσικής Πρωτοπορίας.
Επίσης, δύο ακόμη εκθέσεις λειτουργούν έως τις 11.02: η ιστορία της οικογένειας Dildilian στην έκθεση «Η φωτογραφική οδύσσεια της οικογένειας Dildilian: από την Ανατολία στη Δύση» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και οι ιδιαίτερες προτάσεις-προσεγγίσεις της φωτογράφου Ιουστίνης Δρακουλάκου στην έκθεση «Χάνοντας το τυρκουάζ» στο Goethe-Institut Thessaloniki.
Στην ιστοσελίδα https://photobiennale-greece.gr/ μπορεί κάποιος να βρει όλες τις σχετικές πληροφορίες ανακοινώσεις, για δράσεις και ξεναγήσεις στους χώρους.
