του Γιάννη Μπέκα*
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα παρατηρήθηκε αύξηση των ανθρωποκτονιών με θύμα γυναίκα και δράστη άνδρα, που μεταξύ τους υπήρχε ή είχε υπάρξει ερωτική σχέση. Η ιδιαίτερη δημοσιότητα που δόθηκε στις περιπτώσεις αυτές είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη έντονης κινητικότητας από κυρίως φεμινιστικούς πυρήνες, με στόχο την τυποποίηση της γυναικοκτονίας ως αυτοτελούς εγκλήματος στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα.
Επισημαίνεται ότι στην κυπριακή έννομη τάξη ήδη από τις 22.7.2022 έχει τυποποιηθεί η γυναικοκτονία ως διακεκριμένη παραλλαγή της ανθρωποκτονίας με τροποποίηση του ειδικού ποινικού νόμου περί της πρόληψης και της καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (ν. 4841/2021). Σύμφωνα με το άρθρο α. 10Α του νόμου αυτού: «(1) «πρόσωπο, το οποίο επιφέρει το θάνατο γυναίκας με παράνομη πράξη ή παράλειψη είναι ένοχο του αδικήματος της γυναικοκτονίας και υπόκειται σε ποινή φυλάκισης διά βίου. Νοείται ότι παράνομη παράλειψη συνιστά η υπαίτια αμέλεια παράλειψης εκτέλεσης καθήκοντος, αν και δεν υφίσταται πρόθεση πρόκλησης θανάτου. (2) Επιπροσθέτως των προβλεπόμενων από τις διατάξεις του άρθρου 11 επιβαρυντικών περιστάσεων, το δικαστήριο κατά την επιμέτρηση και επιβολή της ποινής για το αδίκημα της γυναικοκτονίας λαμβάνει υπόψη, ως επιβαρυντικό παράγοντα, ότι ο θάνατος επήλθε ως αποτέλεσμα: α) άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, β) βασανισμού ή άσκησης βίας λόγω μισογυνισμού, γ) άσκησης ενδοοικογενειακής βίας, δ) άσκησης βίας για λόγους τιμής, ε) άσκησης βίας για λόγους θρησκευτικών πεποιθήσεων, στ) άσκησης βίας λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, ζ) διάπραξης του αδικήματος του ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων, κατά τις διατάξεις του άρθρου 233Α του Ποινικού Κώδικα, η) άσκησης βίας με σκοπό ή στο πλαίσιο σεξουαλικής εκμετάλλευσης και/ή εμπορίας προσώπων και/ή διακίνησης ναρκωτικών και/ή οργανωμένου εγκλήματος, θ) άσκησης βίας προς επίτευξη παράνομης συνουσίας, ι) στοχευμένης άσκησης βίας εναντίον γυναικών, στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων. (3) Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, η «πρόκληση θανάτου» έχει την έννοια που αποδίδεται στον όρο αυτό από τις διατάξεις του άρθρου 211 του Ποινικού Κώδικα, οι οποίες εφαρμόζονται κατ’ αναλογίαν για το αδίκημα της γυναικοκτονίας, η «εκμετάλλευση» και «εμπορία προσώπων» έχουν την έννοια που αποδίδεται στους όρους αυτούς από τις διατάξεις του άρθρου 2 του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμου, «ερωτικός σύντροφος» σημαίνει πρώην ή νυν σύζυγο και/ή σύντροφο, ανεξαρτήτως εάν αυτός έχει μοιραστεί ή μοιράζεται την ίδια κατοικία με το θύμα. Νοείται ότι αναφορικά με τη διαπίστωση του χρόνου επέλευσης του θανάτου για σκοπούς διάπραξης του αδικήματος της γυναικοκτονίας, ισχύουν κατ’ αναλογίαν οι περιορισμοί που τίθενται από τις διατάξεις του άρθρου 213 του Ποινικού Κώδικα».
Για το ζήτημα της θεσμοθέτησης της γυναικοκτονίας ως αυτοτελούς εγκλήματος στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα θα πρέπει να αποσαφηνιστούν τα εξής:
1. Στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα δεν είναι δυνατόν να τυποποιηθεί η γυναικοκτονία ως διακεκριμένη παραλλαγή της βασικής ανθρωποκτονίας με δόλο, επειδή στο α. 299 παρ. 1 ΠΚ απειλείται ανελαστικά η εσχάτη των ποινών, δηλαδή η ισόβια κάθειρξη. Συνεπώς, δεν υπάρχει τρόπος να τιμωρείται η γυναικοκτονία βαρύτερα από οποιαδήποτε άλλη ανθρωποκτονία με δόλο. Το πρόβλημα αυτό δεν παρουσιάζεται στο κυπριακό ποινικό δίκαιο, επειδή εκεί τιμωρείται ανελαστικά με δια βίου φυλάκιση μόνο ο φόνος εκ προμελέτης, ενώ η ανθρωποκτονία με πρόθεση τιμωρείται με φυλάκιση έως δια βίου (α. 29 κυπρ. ΠΚ). Επομένως, υπήρχε περιθώριο επιβάρυνσης της τελευταίας αυτής ποινής.
2. Η επιβάρυνση της ποινής στον ελληνικό ποινικό κώδικα θα μπορούσε να αφορά μόνο στις περιπτώσεις ανθρωποκτονίας σε βρασμό ψυχικής ορμής, επειδή στο α. 299 παρ. 2 ΠΚ απειλείται πρόσκαιρη κάθειρξη (5-15 έτη). Ωστόσο, είναι δικαιοπολιτικά ιδιαίτερα αβέβαιο, αν η επιλογή αυτή είναι ορθή, επειδή η ελάττωση του καταλογισμού του δράστη που δρα σε βρασμό ψυχικής ορμής δύσκολα καθιστά εφικτή την επιβολή της εσχάτης των ποινών. Παράλληλα, ιδιαίτερα δυσχερής θα είναι και ο καθορισμός των προϋποθέσεων που θα εμπεριέχει μια τέτοια διακεκριμένη παραλλαγή, δηλαδή η γυναικοκτονία σε βρασμό ψυχικής ορμής. Δράστης θα είναι μόνο άνδρας; Πώς θα προσδιορίζεται η σχέση μεταξύ δράστη και θύματος; Θα απαιτείται να υπάρχει ή να έχει υπάρξει ερωτικός δεσμός, συμβίωση, εξουσιαστική σχέση, αδυναμία αυτοϋπεράσπισης; Όλα αυτά, κάποια από αυτά ή και κάποια άλλα; Τέλος, αυτή η διάκριση για την προστασία των γυναικών πώς θα συνάδει με την αδιαπραγμάτευτη απαίτηση για ισότητα των φύλων;
3. Αν υποτεθεί ότι θα πρέπει να υπάρξει νομοθετική παρέμβαση για το ζήτημα της ανθρωποκτονίας με θύμα γυναίκα, αυτή θα πρέπει να αναφέρεται μόνο σε αποκλεισμό, όταν τελείται γυναικοκτονία, κάποιων από τις περιπτώσεις μείωσης των πλαισίων της απειλούμενης ποινής, σύμφωνα με το α. 83 ΠΚ, όπως λ.χ. των ελαφρυντικών περιστάσεων του α. 84 παρ. 2 ΠΚ. Έτσι, δεν θα είναι εφικτό να «σπάσουν τα ισόβια». Παράλληλα, θα μπορούσε να αποκλειστεί, σε περιπτώσεις γυναικοκτονίας, η δυνατότητα εφαρμογής του περαιτέρω μειωμένου minimum που προβλέπει το α. 85 παρ. 2 ΠΚ, καθώς και της ηπιότερης επιμέτρησης της ποινής, σύμφωνα με το α. 79 παρ. 4 στοιχ. δ΄ ΠΚ.
Το σύνολο των εν λόγω ζητημάτων σχολιάζονται στο πλαίσιο των μαθημάτων του Ειδικού Ποινικού Δικαίου και της Ποινολογίας του προπτυχιακού προγράμματος της νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφος.
*Καθηγητής ποινικού δικαίου Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. , Επισκέπτης Καθηγητής ποινικού δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφος
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
