Ο Κάλαχαν δεν ήταν «θετικός για τη πλευρά μας» αλλά προσπαθούσε να βοηθήσει την Τουρκία!

της Φανούλας Αργυρού

Αναφέρομαι στο πρόσφατο άρθρο της αγαπητής Λόριας Μαρκίδη (Πρέσβη ε.τ.) στην Κυριακάτικη «Σημερινή» 5.8.2024 «Ο ξένος παράγων και οι ευθύνες του για την τραγωδία της Κύπρου». Συμφωνώ μαζί της ότι «Κακή υπηρεσία προσφέρει στην ιστορική αλήθεια η προσπάθεια απαλλαγής του ξένου παράγοντα από τις βαριές ευθύνες του για την τραγικότερη συμφορά που έπληξε την Κύπρο εξαιτίας της βάρβαρης τουρκικής εισβολής του 1974 και της συνεχιζόμενης κατοχής. Και μάλιστα ατιμωρητί… εγκληματικό ρόλο διαδραμάτισαν και συνεχίζουν να διαδραματίζουν οι ξένες δυνάμεις προς εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων, μη παραλείποντας να εξευμενίζουν τον ισλαμο-φασίστα γείτονα που λέγεται Τουρκία». Συμπληρώνω: Με πρωτοπόρα την «εγγυήτρια» Βρετανία.

Όπως ορθά έγραψε η Λόρια Μαρκίδη, πλήρως τεκμηριωμένο από τα βρετανικά έγγραφα που δημοσιεύσαμε ανά την αποδέσμευσή τους «ο Τζέιμς Κάλαχαν και ο τότε Πρωθυπουργός της Βρετανίας, Χάρολντ Ουίλσον, είχαν δώσει ήδη από τις 17 Ιουλίου 1974 το πράσινο φως στον μακελλάρη της Κύπρου, Τούρκο Πρωθυπουργό Μπουλέντ Ετζεβίτ, για να εξαπολύσει την από χρόνια προετοιμαζόμενη εισβολή στην Κύπρο. Τα σχέδια των Τούρκων επιδρομέων είχαν συζητηθεί και συμφωνηθεί το απόγευμα της 17ης Ιουλίου 1974, κατά τη διάρκεια γεύματος στην πρωθυπουργική κατοικία, με έναν όρο, ότι από την τουρκική επιδρομή δεν θα επηρεάζονταν οι Βρετανικές Βάσεις…».

Συμπληρώνω: Στις 17 Ιουλίου 1974 ο Ετζεβίτ τούς είχε πει και μέχρι που θα έφθανε η γραμμή Αττίλα – την Αμμόχωστο.

Ο Κάλαχαν δεν ήταν θετικός για τη πλευρά μας αλλά προσπαθούσε να βοηθήσει την Τουρκία και να καλύψει την συνομωσία τους εις βάρος της Κύπρου!

Ανιστόρητος και παραπλανητικός κάθε ισχυρισμός για δήθεν θετική στάση για την πλευρά μας του τότε Υπουργού Εξωτερικών της Βρετανίας, Τζέιμς Κάλαχαν, κατά τη δεύτερη διάσκεψη της Γενεύης, στις 13 Αυγούστου 1974. Δηλαδή ότι προειδοποίησε τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, Τουράν Γκιουνές πως η Τουρκία κινδύνευε να καταστεί όμηρος της Κύπρου με τις ενέργειές της!

Ανιστόρητος, επικίνδυνος ισχυρισμός, φοβερή παρερμηνεία εις βάρους της ιστορικής αλήθειας. Μα επιτέλους μετά από 50 χρόνια ακόμα ποιοι σοφίζονται τέτοιες παραπλανητικές ερμηνείες; Είδαν, διάβασαν τι ακριβώς είπε ο Τζέιμς Κάλαχαν;

Λοιπόν,

στις 13 Αυγούστου 1974, στην τελευταία συνεδρία των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη στις 6.30 μ.μ., η αναφορά του Τζέιμς Κάλαχαν δεν ερμηνεύεται ούτε κατά διάνοια ως «θετική στάση για την πλευρά μας»! Αλλά ως μια προσπάθεια α) να καλύψει την βρετανο-τουρκική συνομωσία που συμφώνησαν στις 17 Ιουλίου 1974 και β) να προκαταλάμβανε τους Τούρκους από το να επαναλάβουν την παραβίαση της Συνθήκης Εγγυήσεως που έκαναν με την πρώτη εισβολή (την οποία εγκληματικά ΣΚΕΠΑΣΑΝ οι ίδιοι (Βρετανοί) και τους ΚΑΛΥΨΑΝ δίνοντας του Ετζεβίτ το πράσινο φως για την εισβολή), γι’ αυτό ο Κάλαχαν, προσπαθούσε να πείσει τον Τούρκο Υπεξ Γκουνές, να μην το ξανακάνουν, για να μην βρεθούν αντιμέτωποι πλέον με την διεθνή κοινότητα! Ιδού μέσα σε ποιο πλαίσιο μίλησε και τι είπε.

Γράφουν τα πρακτικά για τη συγκεκριμένη αναφορά, σε ελεύθερη μετάφραση και με αντίγραφο του αυτούσιο αγγλικού κειμένου παρ.31:

«…31. Ο κ. Κάλαχαν επεσήμανε ότι η Τουρκία είχε πει ότι έδρασε κάτω από το Άρθρο IV της Συνθήκης Εγγυήσεως. Εκείνο το Άρθρο καλούσε τις Εγγυήτριες Δυνάμεις να διαβουλεύονται μαζί πριν αναλάβουν δράση. Η Τουρκία είχε ζητήσει από το ΗΒ την ημέρα μετά το πραξικόπημα του Σαμψών να συζητήσουν και ο Κάλαχαν είχε απαντήσει εντός μιας ώρας στο μήνυμα και συνάντησε τον Τούρκο πρωθυπουργό στο Λονδίνο. Ο κ. Κάλαχαν μετά ζήτησε από την προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση (χούντα) να συναντηθούν στο Λονδίνο στις 22 Ιουλίου για διαβουλεύσεις. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία ανέλαβε δράση πριν τελειώσουν εκείνες οι διαβουλεύσεις. Όμως η Τουρκία πρέπει να γνωρίζει ότι σύμφωνα με το Άρθρο IV οι (εγγυήτριες) Δυνάμεις ήταν υποχρεωμένες να διαβουλευθούν και να συντονίσουν τη δράση τους, αν ήταν δυνατό. Εάν η Τουρκία συνέχιζε σε αυτή τη πορεία θα έπρεπε να υπερασπιστούν τη δράση τους ενάντια στην αποδοκιμασία ολόκληρου του κόσμου. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θεωρούσε ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως θα επέτρεπε πλήρη αποχώρηση από το Σύνταγμα του 1960 και καμία νομοθεσία που ψηφίστηκε στο Λονδίνο, στην Άγκυρα ή στην Αθήνα θα μπορούσε να άλλαζε τα πράγματα. Σήμερα η Νήσος είναι φυλακισμένη του στρατού, αύριο ο στρατός θα είναι φυλακισμένος της Νήσου».

Αυτά είπε ο Κάλαχαν στον Γκιουνές Σ’ αυτό το πλαίσιο. Δηλαδή αυτό θα ήταν το αποτέλεσμα αν η Τουρκία ενεργούσε (ξανά) δίχως να έχει νομική κάλυψη. Πράγμα που δεν είχε ούτε για τη μία εισβολή ούτε για την άλλη εκτός τη βαρβαρότητά της και την ανοχή Βρετανίας, Ρωσίας και Αμερικής τελικά.

Ελληνική Μεραρχία εις βοήθεια της Κύπρου – Ναι, ο Μακάριος είπε «τι θα κάνουν τα στρατεύματα όταν φθάσουν εκεί;»

Τώρα, όσον αφορά ότι «ο Τζέιμς Κάλαχαν είχε βολιδοσκοπήσει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο για την ιδέα αποστολής στην Κύπρο ελληνικής δύναμης». Αυτό ισχύει και το έγραψα στο βιβλίο μου «Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019.

Λυπάμαι, αλλά ο ισχυρισμός δεν «καταρρίπτεται ως ανυπόστατος». Είναι πολύ έγκυρος, είτε αρέσει είτε δεν αρέσει σε οποιονδήποτε. Το βρήκαμε σε αποδεσμευμένο αμερικανικό έγγραφο της συνομιλίας Κάλαχαν με Κίσινγκερ στις 15.8.1974.

Το θέμα είχε ως εξής:

Στις 14 Αυγούστου εμπιστευτικό τηλεγράφημα από τη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα στο Λονδίνο ενημέρωνε ότι ο Έλληνας υπ. Εξωτερικών, τους είπε ότι η Ελληνική κυβέρνηση ανησυχούσε για κατάρρευση της αντίστασης της Εθνικής Φρουράς και του ηθικού των Ελληνοκυπρίων και είχε οδηγίες να ζητήσει την αντίδραση της βρετανικής κυβέρνησης στην αποστολή μια Ελληνικής Μεραρχίας 10.000 ανδρών, που ήδη είχαν συγκεντρωθεί στην Κρήτη για αναχώρηση. Ο Γεώργιος Μαύρος το είχε αναφέρει και στη Γενεύη στον James Callaghan. Η Μεραρχία θα έφθανε στη Λάρνακα (δεν γνώριζε τις λεπτομέρειες) και από εκεί θα αναλάμβαναν οι στρατιωτικοί ηγέτες της Εθνικής Φρουράς. Η δράση αυτή ήταν σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως ή μπορούσε επίσης να πάει υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ο Μαύρος ήθελε όμως αεροπορική κάλυψη από τη Βρετανία γιατί η Ελληνική Αεροπορία μέχρι ενός σημείο μετά την Κρήτη μπορούσε να καλύψει την αποστολή. Ζήτησε επομένως αεροπορική κάλυψη από τη βάση Ακρωτηρίου, μπορούσαν να συνεργαστούν με την Ελλάδα βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως.

Με τη ‘σύμφωνη γνώμη’ και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου

Παραθέτω αυτούσιο το αμερικανικό έγγραφο 15.8.1974 συνομιλία Κάλαχαν/Κίσινγκερ και σε ελληνική ελεύθερη μετάφραση.

«Callaghan: Στο θέμα… όσον αφορά τη ιστορία με το Μαύρο (Γεώργιο) ήταν— για τη Μεραρχία— αεροπορική κάλυψη για τη Μεραρχία του –λυπάμαι που δεν εξηγηθήκαμε σωστά με τον Arthur Hartman και δεν προσεγγίστηκες… μόνο εμείς.

Kissinger: Ακριβώς!

Callaghan: Επομένως εκείνο που έκανα ήταν να του στείλω πίσω ένα μήνυμα λέγοντάς του ότι δεν μπορεί να γίνει για διάφορους λόγους τους οποίους απαρίθμησα. Ένας ενδιαφέρον λόγος ήταν όταν είδα τον Μακάριο σήμερα το πρωί, τον ρώτησα για τη γνώμη του αν μας ζητούσαν να κάνουμε κάτι τέτοιο, και μου είπε όμως τι θα κάνουν τα στρατεύματα όταν φθάσουν εκεί; Οπόταν ήμουν στη θέση να δώσω οδηγίες στον πρέσβη μας ότι ο Μακάριος δεν βλέπει τον λόγο για κάτι τέτοιο. Έτσι νομίζω μπορούμε να θεωρήσουμε το θέμα νεκρό».

(So what I have done is to send back a message to him saying that it can’t be done for a variety of reasons which I have outlined. One of the interesting ones is that when I saw Makarios this morning I asked him what would be his view if we were asked to do such a thing and he said but what would the troops do if they got there. So I have been able to give our Ambassador instructions that Makarios sees no purpose in doing this. So I think we can regard that one as dead.)

Kissinger: Σωστά…»

(Πηγή: Unclassified US Department of State review authority: Robert H Miller date/case ID: 01 Jun 2006 200102979) (Τα έντονα γράμματα της συγγραφέως.)

Το αμερικανικό έγγραφο επιβεβαιώνει ότι ο Κάλαχαν δεν συνεννοήθηκε με τον Χένρι Κίσινγκερ για το θέμα, αλλά μίλησε με τον Arthur Hartman (Άρθουρ Χάρτμαν) και ότι ούτε και εξηγήθηκαν σωστά. Χρησιμοποίησε και τον Μακάριο για να στείλει αρνητική απάντηση στην Ελληνική Κυβέρνηση μέσω του Βρετανού πρέσβη στην Αθήνα (ακολούθησε στις 16.8.74 και επιστολή). Και εδώ φαίνεται και η αξία μελέτης των Αμερικανών εγγράφων σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα βρετανικά.

Η αλήθεια ήταν και παραμένει ότι η Βρετανία ΔΕΝ είχε σκοπό ούτε στην Πρώτη ούτε στη Δεύτερη Εισβολή να εμποδίσει την Τουρκία. Ο Κάλαχαν το ξεκαθάρισε (και για τη Δεύτερη Εισβολή) σε σύσκεψη στο Λονδίνο στις 14.7.1974 και είχαν και πάλι επισημάνει στον Τούρκο πρέσβη στο Λονδίνο να προσέξουν να μην πειράξουν τις βάσεις! Στις 17 Ιουλίου 1974 είχαν μάλιστα υποσχεθεί του Ετζεβίτ (μιας και δεν μπορούσαν να εισβάλουν μαζί όπως είχε ζητήσει ο Ετζεβίτ) να βοηθούσαν με το να ΕΜΠΟΔΙΖΑΝ την Ελλάδα από το στείλει στρατεύματα εις βοήθεια της Κύπρου! Εκτέλεσε η Βρετανική Κυβέρνηση την υπόσχεσή της, και ενημέρωσε από τις 20 Ιουλίου 1974 την Αυστραλιανή Κυβέρνηση ότι δεν είχε αντίρρηση να καταλάμβανε ο Ετζεβίτ το 1/3 της Κύπρου. Όπως και έγινε.

Ήταν μια πρόστυχη δικαιολογία το πρόσχημα του αιματηρού Κάλαχαν ότι τάχα δεν μπορούσε η Βρετανία να επέμβει δίχως τις ΗΠΑ! Οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία υποχρέωση βάση της Συνθήκης Εγγυήσεως, η Βρετανία την είχε με την υπογραφή της. Αλλά το σχέδιο μιας εισβολής το είχαν ετοιμάσει στο Φόρεϊν Όφις από το 1964…Το εκτέλεσαν συνωμοτικά το 1974.

Στις 15 Αυγούστου ο Βρετανός πρέσβης στην Άγκυρα ενημέρωσε το Λονδίνο ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός διαβεβαίωσε τον Αμερικανό πρέσβη ότι οι τουρκικές δυνάμεις «δεν θα πάρουν περισσότερο από το ένα τρίτο της νήσου. Ανατολικά της Λευκωσίας, δεν θα προχωρήσουν νότια της γραμμής που περνά από την πρωτεύουσα και φτάνει στην Αμμόχωστο, αν και μπορεί να υπάρξουν κάποιες αναπροσαρμογές τακτικής π.χ. για να περιλάβουν και την Τύμπου…»΄Όπως και έκαναν.

Στις 16 Αυγούστου, ο Michael Alexander (Μάικλ Αλεξάντερ) από το Φόρεϊν Όφις ενημέρωσε τον προσωπικό γραμματέα του πρωθυπουργού, Χάρολτ Γουίλσον ότι υπήρχε σοβαρός κίνδυνος η Ελλάδα να προσπαθούσε να στείλει μια Μεραρχία από την Κρήτη στη Κύπρο. Και οι ίδιοι (Φόρεϊν Όφις) και οι Αμερικανοί, τους είπαν ότι δεν μπορούν να υποστηρίξουν τέτοια δράση και δεν ήταν διατεθειμένοι να τους εγγυηθούν την αεροπορική προστασία εναντίον της τουρκικής αεροπορίας που είχαν ζητήσει. Ο υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν απάντησε με τηλεγράφημα έχοντας πρώτα συνεννοηθεί και με τους Αμερικανούς.

(Όπως φανέρωσαν όμως τα αμερικανικά πρακτικά της συνομιλίας του Κάλαχαν με τον Κίσινγκερ, ο Κάλαχαν δεν είχε συνεννοηθεί καθ’ εαυτό με τον Κίσινγκερ αλλά με τον Άρθουρ Χάρτμαν).

Η αρνητική απάντηση Φόρεϊν Όφις (Κάλαχαν) προς Κ. Καραμανλή

Το αμερικανικό αποδεσμευμένο πρακτικό συνομιλίας Κάλαχαν/Κίσινγκερ, 15.8.1974

Από τα πρακτικά της Γενεύης ΙΙ , 13.8.1974 από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο.