Της Άννας Κωνσταντινίδου
Το άρθρο της Deutsche Welle με τίτλο: “Ισραήλ: ο “υπόκωφος αντιαμερικανισμός” και η άνοδος της δημοφιλίας του Νετανιάχου” με παρακίνησε για το σημερινό άρθρο. Αναδεικνύοντας το γερμανικό, ειδησεογραφικό δίκτυο πρόσφατη δημοσκόπηση στο ισραηλινό έδαφος, εστιάζεται φυσικά στη λέξη αυτή που κάθε άλλο παρά ποτέ -για να είμαστε ειλικρινείς- θα περιμέναμε από την ισραηλινή κοινωνία και αυτή είναι ο “αντιαμερικανισμός”.
Ο Θάνος Βερέμης ήταν από τους πρώτους Έλληνες πανεπιστημιακούς που επικεντρώθηκαν στο φαινόμενο του “αντιαμερικανισμού”, ως πολιτική έκφραση των κοινωνιών (κυρίως της ανατολικής περιφέρειας και των Βαλκανίων) κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Και φυσικά, το φαινόμενο έτσι όπως το τελευταίο διάστημα αναπτύσσεται στην κοινωνία του Ισραήλ πατάει ακριβώς στα χνάρια του φαινομένου όπως εγκολπώθηκε στην πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας και για να είμαστε ακριβείς σε αυτήν, μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο.Ενώ όπως γνωρίζουμε, μία έντονη αντιαμερικανική τάση των Ελλήνων υπήρξε μετά την Εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, το 1974.
Τα δύο κύρια ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν βάσει των ανωτέρω, είναι γιατί το φαινόμενο που απαντάται στο ισραηλινό έδαφος σχετίζεται επακριβώς με το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα της Ελλάδας (κι όχι λχ. αυτό που πήρε μεγάλες διαστάσεις μετά την τουρκική Εισβολή) κι επίσης γιατί προσιδιάζει με την ελληνική “εκδοχή” κι όχι πχ με τον αντιαμερικανισμό που αναπτύχθηκε στο Βιετνάμ ή στον Αραβικό Κόσμο εκείνης της περιόδου;
Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι πολυπαραγοντικό…
1. Αρχικά, οφείλουμε να εστιάσουμε στο διπολικό πρόσωπο που μία υπερδύναμη λαμβάνει κατά τη διάρκεια συγκρουσιακων καταστάσεων ανάμεσα σε πολιτικά μορφώματα ή λαούς που για την ίδια μία συγκεκριμένη περίοδο φέρουν παρόμοια διάσταση για τα συμφέροντά της. Ας μην ξεχνάμε, ότι ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα βρήκε ισχυρή απήχηση σε μία χρονική περίοδο που ενώ Ελλάδα και Τουρκία είχαν προσχωρήσει στην ίδια στρατιωτική συμμαχία (1952), εντούτοις οι ΗΠΑ ως άλλος Πόντιος Πιλάτος διαμόρφωσαν και υιοθέτησαν μία ουδέτερη στάση απέναντι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ακόμα κι όταν ο Μεντερές προέβη στο πογκρόμ του 1955 εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Σε παραλληλισμό με το σήμερα, σε μία παρόμοια αντίδραση, η Αμερική, στρεβλώνοντας τα πραγματικά αίτια της σύγκρουσης στο ισραηλινό έδαφος προσπαθεί να εξισορροπήσει ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Άραβες. Όπως και με την τροπή που πήραν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις την δεκαετία του 1950, έτσι και τώρα, γεγονότα που αφορούν τις πολιτικές σχέσεις διαστρεβλώνονται τεχνηέντως, όπως είπαμε, ώστε οι ΗΠΑ να δείχνουν ότι είναι ένα Κράτος με “δομημένη συμπεριφορά” ως προς το περιφερειακό περιβάλλον τους.
2. Οι ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950 είχαν ως αντίπαλο δέος την ΕΣΣΔ. Και ουσιαστικά πάλι στον τωρινό πόλεμο που διεξάγεται στο ισραηλινό έδαφος (και παρά το γεγονός ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη συμμαχία κρατών που αντιστρατεύεται το Ισραήλ), εντούτοις ένα από τα κυριότερα κράτη αντιπάλους τους και λόγω του Ουκρανικού Πολέμου είναι ξανά η Ρωσία και η επιρροή που αυτή έχει σε περιβάλλοντα στα οποία θέλει το αμερικανικό Κράτος να επανακάμψει.
3. Όπως και τη δεκαετία του 1950, έτσι και σήμερα δεν υπάρχει μόνο μία εστία πολέμου.
4. Η Ελλάδα είχε βγει από έναν γενοκτόνο εμφύλιο με βαθιές ρωγμές στην κοινωνία της, με πολιτικά κόμματα, να βρίσκονται στην παρανομία, (καθώς αν και η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) του Ιωάννη Πασσαλίδη είχε δειλά μπει στο Κοινοβούλιο ήδη από τις εκλογές του 1952, εντούτοις η πολιτική της “ακμή” ξεκινά μετά το 1956), με ακραία πόλωση του ελληνικού πολιτικού συστήματος, μία ακριβώς ίδια συνθήκη ακραίας πολιτικής πόλωσης που βλέπουμε στο Κράτος του Ισραήλ που έφτασε στο απόγειό της μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, ωστόσο ενυπήρχε ήδη πριν τις εκλογές του 2022. Άλλωστε, τα δύσκολα εθνικά γεγονότα τόσο για την τότε Ελλάδα όσο και τώρα για το Ισραήλ βρήκαν τα δύο κράτη σε μία περίοδο έντονου εσωτερικού σκεπτικισμού λόγω της πόλωσης του πολιτικού συστήματος και φυσικά οι δύο κοινωνίες και τότε και τώρα ανέμεναν τη συμπαράσταση της συμμάχου, υπερδύναμης Αμερικής. Γιατί είναι τελείως λάθος να πιστεύεται ότι ο αντιαμερικανισμός στην τότε ελληνική κοινωνία ήταν ένα φαινόμενο που ασπάζονταν μόνο οι οπαδοί της Αριστεράς, αλλά και μία συνθήκη που υφίστατο και σε στελέχη της δεξιάς παράταξης.
Και τέλος ως προς την απάντηση του πρώτου ερωτήματος,
5. Το φαινόμενο του αντιαμερικανισμού στην πραγματική του διάσταση όσον αφορά την Ελλάδα, όπως ακριβώς το βλέπουμε στην ισραηλινή κοινωνία, χωρίς ακόμα να παρεισφρήσουν στην πρώτη τα στοιχεία λαϊκισμού είναι τη δεκαετία του 1950, γιατί πολύ απλά από το 1946-1955 είναι το διάστημα αυτό που το αμερικανικό Κράτος έβγαλε κατ’ουσίαν “προς τα έξω” το σχεδιασμό του για την ανατολική περιφέρεια (τόσο με το δόγμα Τρούμαν όσο και το σχέδιο Μάρσαλ), ανάλογους σχεδιασμούς και μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ που αναπτύσσονται στην εν λόγω περιοχή από το 2019 και μέχρι σήμερα (παράμετρος των οποίων είναι και ο EastMed).
Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα που τέθηκε, η απάντηση είναι πολύ πιο απλή και σύντομη, καθώς ο αντιαμερικανισμός λχ των Αράβων και των Βιετναμέζων την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου δεν έχει μόνο σχέση με το πολιτικό σκέλος του φαινομένου, του αντιαμερικανισμού, δηλαδή την πολιτική που διαμόρφωσε το αμερικανικό Κράτος στην ανατολική περιφέρεια, αλλά πατάει και σε μονοπάτια πολιτισμικής φύσης, καθώς είναι ευδιάκριτη η προσπάθεια αλλοίωσης (όπως εκείνο το διάστημα έπρατταν όλες οι αποικιοκρατικές δυνάμεις) του πολιτισμικού αποτυπωματος των μορφωμάτων και λαών αυτών, ακόμα και χρησιμοποιώντας το αμερικανικό Κράτος ως μοχλό πίεσης θέματα ζωτικής σημασίας για τα ίδια.
Τέλος, όσον αφορά τον λαϊκισμό που αναφέρθηκε στο ελληνικό πολιτικό κατεστημένο μετά το 1974 και κυρίως τη δεκαετία του 1980, είναι από τον τρόπο που ο Κ. Καραμανλής ενώ στάθηκε κατώτερος των περιστάσεων στην Εισβολή του 1974 με μία λαϊκίστικη ενέργεια έβγαλε την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, και όσον αφορά τη δεκαετία του 1980 γνωρίζουμε τον παροξυσμό μέσω των παπανδρεϊκών συνθημάτων, “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο”, διαμορφώνοντας και οι δύο Έλληνες ηγέτες μία “διάθλαση” στην ελληνική κοινωνία ως προς την αντικειμενική θέαση των γεγονότων και ως εκ τούτου σε έναν αντιαμερικανισμό που κινούνταν σε λαϊκίστικες “ιαχές”, ζημιώνοντας μέχρι πολύ πρόσφατα την χώρα μας. Για το λόγο αυτό σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί να παραλληλιστεί το φαινόμενο, έτσι όπως πρόσφατα αναπτύσσεται στην ισραηλινή κοινωνία, με τον τρόπο που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, παρά μόνο έτσι όπως “εγκολπώθηκε” την περίοδο του 1950.
*Άννα Κωνσταντινίδου , Ιστορικός -Διεθνολόγος Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (θεσμοθετημένο Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας), Διδάσκουσα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
