Νίκος Χριστοδουλίδης στο Cyprus Forum 2024: Είμαστε στο 2024. Έξι, δηλαδή, μόλις χρόνια πριν την εκπνοή του χρονοδιαγράμματος επίτευξης των Στόχων, και στην ουσία είμαστε πολύ μακριά από το να πετύχουμε όσα θέσαμε ως προτεραιότητα.

Διαβάστε ολόκληρο τον χαιρετισμό του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη στην εναρκτήρια τελετή του Cyprus Forum 2024 Στόχοι Ατζέντας 2030 των ΗΕ – 16^ος Στόχος: Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Ισχυροί Θεσμοί

Είναι με ιδιαίτερη  χαρά που συμμετέχω και φέτος στο Cyprus Forum, το οποίο μέσα σε αυτά τα  πέντε χρόνια  λειτουργίας του, κατάφερε, όχι μόνο να εδραιωθεί ως θεσμός, αλλά πολύ περισσότερο ως μια σύναξη υψηλού επιπέδου, που πραγματεύεται ζητήματα αιχμής, επικαιρότητας, τα οποία απασχολούν τους πολίτες στην Κύπρο, την Ευρώπη και διεθνώς.

Οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται η θεματολογία του φετινού Cyprus Forum, αφορούν τομείς που αποτελούν μείζονες προκλήσεις τόσο για κυβερνήσεις, περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς όσο και για τις κοινωνίες: Η διατήρηση της ειρήνης, το Κράτος Δικαίου, η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, η βιωσιμότητα, η τεχνολογία, η καινοτομία και τα κοινωνικά ζητήματα είναι εξαιρετικά σύνθετα προβλήματα που απαιτούν συγκεκριμένες δράσεις και προσεγγίσεις αλλά και συλλογικότητα για αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Και ακριβώς μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση και η ανταλλαγή απόψεων, ο δημόσιος διάλογος δεν μπορεί παρά να λειτουργεί βοηθητικά στον κοινό στόχο για υιοθέτηση αποτελεσματικών δράσεων.

Οι θεματικές του φετινού Cyprus Forum, σχετίζονται άμεσα και με τους 17 στόχους της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Στόχοι που η διεθνής κοινότητα υιοθέτησε στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, μαζί με 140 συγκεκριμένες δράσεις, με σκοπό την περαιτέρω προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο.

Τί εννοούμε όμως συγκεκριμένα όταν μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη; Πρόκειται στην ουσία και όπως καταγράφεται στη σχετική Ατζέντα 2030, για:

1.      Μηδενική Φτώχια

2.      Μηδενική πείνα

3.      Καλή υγεία και ευημερία

4.      Ποιοτική εκπαίδευση

5.      Ισότητα των φύλων,

6.      Καθαρό νερό και αποχέτευση

7.      Φθηνή και καθαρή ενέργεια

8.      Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη

9.      Βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές

10.    Λιγότερες ανισότητες στον κόσμο

11.    Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες

12.    Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή

13.    Δράση για το κλίμα

14.    Ζωή στο νερό

15.    Ζωή στη στεριά

16.    Ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί, και τέλος

17.    Συνεργασία για να πετύχουμε όλους αυτούς τους στόχους

Αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για μεγαλεπήβολους στόχους και ήταν ακριβώς μέσα σε αυτό το πλαίσιο που όταν συμφωνήθηκαν το 2015 δόθηκε περίοδος 15 χρόνων για υλοποίησή τους.

Οι εν λόγω στόχοι απασχόλησαν και τη φετινή, 79^η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και πιο συγκεκριμένα η πορεία των χωρών-μελών προς την υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Σε ποιο στάδιο, δηλαδή, βρίσκεται η προσπάθεια υλοποίησης όλων αυτών που ως Διεθνής Κοινότητα συμφωνήσαμε το 2015. Μάλιστα, ο Γενικός Γραμματέας των ΗΕ διοργάνωσε για το θέμα και Ειδική Σύνοδο μέσα στο Πλαίσιο των Εργασιών της Γενικής Συνέλευσης. Στην εν λόγω Συνάντηση «Σύνοδος Κορυφής για το Μέλλον», στην οποία συμμετείχε και η Κυπριακή Δημοκρατία, οι χώρες-μέλη των Ηνωμένων Εθνών επαναβεβαιώσαμε τη δέσμευσή μας για λήψη αποφασιστικής δράσης προς υλοποίηση της Ατζέντας 2030 και επαναλάβαμε ότι οι στόχοι μας είναι το πρωταρχικό μας πλαίσιο για την αντιμετώπιση των πολύπλευρων κρίσεων που αντιμετωπίζουμε ως ανθρωπότητα, ως διεθνής κοινότητα.

Άκουσα αρκετές από τις παρεμβάσεις των ομολόγων μου οι οποίες κατά κύριο λόγο αναφέρονταν στις σοβαρές προκλήσεις που έχουμε ενώπιον μας και στην ανάγκη να κάνουμε σαφώς περισσότερα, να τρέξουμε πιο γρήγορα για να πετύχουμε τους στόχος της Ατζέντας.

Ας είμαστε όμως ειλικρινείς.

Όλα αυτά, όπως προανέφερα, συμφωνήθηκαν το 2015.  Είμαστε στο 2024. Έξι, δηλαδή, μόλις χρόνια πριν την εκπνοή του χρονοδιαγράμματος επίτευξης των Στόχων, και στην ουσία είμαστε πολύ μακριά από το να πετύχουμε όσα θέσαμε ως προτεραιότητα.

Μάλιστα, στην έκθεσή του που εκδόθηκε πέρσι, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, σημειώνει ότι η πρόοδος που επιτεύχθηκε σε περισσότερους από τους μισούς Στόχους είναι περιορισμένη και ανεπαρκής. Με απλά λόγια, δεν έχουμε κάνει αρκετά και συνεχίζουμε να μην κάνουμε όσα πρέπει.

Στη Νέα Υόρκη, ακούστηκαν και πάλι από όλους μας δεσμεύσεις και υποσχέσεις για υλοποίηση των Στόχων, ακούστηκαν και πάλι, ωραία λόγια για την αναγκαιότητα να υλοποιηθούν όσα συμφωνήσαμε. Όμως, η πραγματικότητα, στις πλείστες των περιπτώσεων, δείχνει κάτι πολύ διαφορετικό. Δείχνει από τη μια πως τα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα και από την άλλη οι κρίσεις και οι προκλήσεις σήμερα είναι σαφώς περισσότερες από αυτές που είχαμε το 2015.

Η ψυχρή πραγματικότητα είναι πως βρισκόμαστε πολύ πίσω από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αν, ως διεθνής κοινότητα, συνεχίσουμε με αυτούς τους ρυθμούς και με αυτή την πορεία, χωρίς ουσιώδη πολιτική βούληση και χωρίς αυστηρούς μηχανισμούς που να ελέγχουν και να επιβάλλουν την υλοποίηση των Στόχων, προσωπικά έχω σοβαρές αμφιβολίες αν θα καταστεί εφικτό να επιτευχθούν οι στόχοι της Ατζέντας 2030.

Σκεπτόμενος γιατί παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, γιατί εννιά χρόνια μετά την πανηγυρική απόφαση για την ανάγκη να κινηθούμε αποφασιστικά και έξι χρόνια πριν το χρονοδιάγραμμα του 2030 που εμείς θέσαμε, όχι μόνο δεν είμαστε κοντά στην επίτευξη των στόχων, αλλά σε κάποιες των περιπτώσεων τα δεδομένα είναι σαφώς πιο δύσκολα, θεωρώ ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι. Έλλειψη μηχανισμών παρακολούθησης, απροθυμία συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο, οικονομικοί και άλλοι ανταγωνισμοί ανάμεσα στα Κράτη και πολλοί άλλοι λόγοι που ίσως χρειαζόμαστε ένα ειδικό συνέδριο αποκλειστικά για την πτυχή αυτή.

Έχω την έντονη πεποίθηση, όμως, πως ο βασικός λόγος αυτού του φαινομένου, δηλαδή, οι σοβαρές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των στόχων και ακόμη χειρότερα σε κάποια θέματα, είναι απλός: Ως άνθρωποι, ως κοινωνίες, ως χώρες, έχουμε πολλές φορές την τάση να θεωρούμε πως οι επιπτώσεις μιας κρίσης, οι επιπτώσεις από ένα πρόβλημα είναι κάτι μακρινό και πως δεν μας αφορά άμεσα. Θεωρούμε, την ίδια στιγμή, πως άλλοι πρέπει να λάβουν πρώτα μέτρα γιατί αυτοί επηρεάζονται περισσότερο και πως οι επιπτώσεις από τη μη συμμόρφωση, θα περιοριστούν ως εκ θαύματος, σε μια χώρα ή σε μια περιοχή και πως δεν θα αγγίξουν εμάς, δεν αγγίζουν εμάς.

Αυτή η προσέγγιση, πέραν του ότι είναι εντελώς λανθασμένη, είναι επίσης πολιτικά ανεύθυνη και κοντόφθαλμη.

Είναι λανθασμένη γιατί είναι ξεκάθαρο πως πολλές από τις επιπτώσεις από τη μη συμμόρφωση με τους Στόχους της Ατζέντας 2030, είναι ήδη εδώ, βιώνουμε τις συνέπειες.

Ας σκεφτούμε για παράδειγμα την κλιματική αλλαγή. Κάποιοι, ακόμη και σήμερα, λανθασμένα θεωρούν ότι είναι κάτι μακρινό, οι επιπτώσεις δεν είναι εδώ, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν τα όσα ακούγονται ως κινδυνολογία, ως υπερβολές, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που ισχυρίζονται ότι όλα αυτά τα επιχειρήματα λειτουργούν εις βάρος της οικονομικής ανάπτυξης. Βλέπουμε όμως όλοι ποια είναι η πραγματικότητα.  Ήδη, βιώνουμε τις επιπτώσεις,  επηρεάζουν και την ίδια μας την πατρίδα. Έχουμε περισσότερες πυρκαγιές, πιο έντονη ξηρασία, μεγαλύτερη άνοδο της θερμοκρασίας. Όλα αυτά έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις, δημιουργούν πιέσεις και προκλήσεις σε άλλους τομείς, την υγεία, τον τουρισμό, την οικονομία.

Ένα πράγμα λοιπόν είναι βέβαιο: η απουσία δράσης προς υλοποίηση των Στόχων, προκαλεί αλυσιδωτές και πολυεπίπεδες επιπτώσεις οι οποίες μάλιστα δεν γνωρίζουν σύνορα, και επηρεάζουν εν τέλει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλες τις χώρες και όλους μας.

Σκεφτείτε το Μεταναστευτικό που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ευρώπη.  Ένας από τους λόγους των αυξητικών ροών είναι και οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Δεν είναι ο μόνος, αλλά είναι ένας βασικός λόγος. Όταν σε κάποιες χώρες  οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν συνεχώς και δεν υπάρχει η υποδομή για αντιμετώπιση τέτοιων θερμοκρασιών, ποια είναι η επιλογή των ανθρώπων;  Τίποτα άλλο από το να μεταναστεύσουν.

Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι, οι στόχοι της Ατζέντας 2030, δεν αφορούν κάτι ασαφές ή μακρινό, αλλά το παρόν, το μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας.

Ένα καίριο δίλημμα που δεν βοηθά στο να εκδηλωθεί η αναγκαία πολιτική βούληση, η συλλογικότητα που απαιτείται και να δοθεί η απαραίτητη σημασία στο θέμα της κλιματικής αλλαγής αλλά και γενικότερα στην ουσιαστική υλοποίηση των πλείστων Στόχων της Ατζέντας 2030, είναι και το αν είναι εφικτό να έχουμε οικονομική ανάπτυξη με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό είναι ένα ερώτημα που τίθεται όλο και περισσότερο πιο συχνά, και για αυτό το αναφέρω, τόσο από τις κοινωνίες και πολύ περισσότερο από τις κυβερνήσεις. Μπορούμε να βρούμε τη χρυσή τομή, ώστε το ένα να μην αναιρεί το άλλο;

Προσωπικά θεωρώ πως αυτό είναι εφικτό αν επιδείξουμε όλοι την αναγκαία πολιτική βούληση και ακολουθήσουμε μια πραγματιστική προσέγγιση σε συλλογικό επίπεδο, και τονίζω το συλλογικό επίπεδο, γιατί πολλές από τις προκλήσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν διαφορετικά, για παράδειγμα οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν χωρίς συλλογικότητα, δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν από ένα Κράτος μόνο του.

Επιστρέφοντας στο δίλημμα «οικονομική ανάπτυξη και περιβάλλον», να σημειώσω πως κατόπιν σχετικού αιτήματος της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ετοιμάστηκε και  πολύ πρόσφατα, στις 9 Σεπτεμβρίου, δημοσιεύτηκε η έκθεση του τέως Πρωθυπουργού της Ιταλίας και τέως Διοικητή της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας, κ. Μάριο Ντράγκι, για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην εν λόγω Έκθεση ο κ. Ντράγκι καλεί, ανάμεσα σε άλλα, για μια θεμελιώδη επανεξέταση της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πράσινη ανάπτυξη. Καλεί για μια πιο ορθολογιστική προσέγγιση σε ό,τι αφορά την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την σταδιακή απαλλαγή από τον άνθρακα και την ανάπτυξη πράσινων οικονομίων και προστασίας του περιβάλλοντος,  διατηρώντας παράλληλα την ανταγωνιστική θέση της βιομηχανίας της. Γιατί το επιχείρημα από κάποιους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ότι η προστασία του περιβάλλοντος λειτουργεί αρνητικά για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και γίνεται σύγκριση με το τι γίνεται στις ΗΠΑ και στην Κίνα, άρα, η ΕΕ δεν μπορεί να ανταγωνιστεί αυτές τις δύο οικονομίες, άρα δεν θα πρέπει να είναι τόσο αυστηρή με τα θέματα του περιβάλλοντος.

Η έκθεση Ντράγκι, η οποία αξίζει πραγματικά να μελετηθεί σε επίπεδο ΕΕ σίγουρα θα αποτελέσει θέμα διεξοδικών συζητήσεων τους επόμενους μήνες, αποτελεί ένα απτό παράδειγμα προσπάθειας να εξευρεθεί η χρυσή τομή και μέσω μιας πραγματιστικής προσέγγισης να οδηγηθούμε από τα λόγια και τις υποσχέσεις στην ουσιαστική δράση και στην υλοποίηση των στόχων μας.

Θυμάμαι πρόσφατα στην τελετή αποφοίτησης του Cyprus Institute όπου ο κύριος ομιλητής ήταν πρώην Επίτροπος της Σλοβενίας, ο οποίος ανέπτυξε αυτό το θέμα δίδοντας λύσεις σε αυτό το ζήτημα που απασχολεί την Ευρώπη και όχι μόνο.

Σήμερα μου ζητήθηκε από τους διοργανωτές στην παρέμβασή μου, να αναφερθώ τηλεγραφικά, ειδικά για τα θέματα της Ειρήνης, που περιλαμβάνεται στον Στόχο 16 της Ατζέντας 2030.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών στην έκθεσή του για τους Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη κατέγραφε, μέχρι το τέλος 2022, πέραν του 50% αύξηση στους θανάτους αμάχων κατά τη διάρκεια συγκρούσεων και τον βίαιο εκτοπισμό 108 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Με λύπη σημειώνω πως αυτά τα στοιχεία, αυτοί οι αριθμοί, έχουν δυστυχώς ήδη ξεπεραστεί, έχουν αυξηθεί ακόμη περισσότερο.

Σήμερα έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό συγκρούσεων που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Δεν θα αναφερθώ στο Κυπριακό.  Επιτρέψτε μου να επικεντρωθώ στη Γειτονιά μας.

Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή μετά τον Οκτώβριο 2023 ανέδειξε το πόσο εύθραυστη είναι η ειρήνη και ανέδειξε τον πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα που αποκτά μια σύγκρουση με τη διάχυση της κρίσης σε άλλες περιοχές. Ανέδειξε την ίδια στιγμή ότι δεν υπάρχουν «παγωμένες διενέξεις».

Γνωρίζουμε πολύ καλά πως, όπως και στην περίπτωση της Κύπρου, καθώς και σε άλλες περιπτώσεις, η επικράτηση της ειρήνης και της σταθερότητας αποτελεί μονόδρομο, γιατί πολύ απλά το στάτους κβο δεν είναι ούτε βιώσιμο ούτε και στατικό και εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους.

Και ακριβώς, επειδή γνωρίζουμε πολύ καλά τι σημαίνει πόλεμος, τί σημαίνει προσφυγιά, ως Κυπριακή Δημοκρατία επιλέξαμε πάντα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μας, να μην μείνουμε  αμέτοχοι.

Μετά την 7^η Οκτωβρίου και καθώς η ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα επιδεινώθηκε, η Κύπρος ανέλαβε δράση. Τον Οκτώβριο του 2023 πρωτοπαρουσιάσαμε στο Παρίσι, στη Διάσκεψη που διοργάνωσε ο Πρόεδρος Μακρόν, την πρότασή μας για τη δημιουργία ενός ανθρωπιστικού θαλάσσιου διαδρόμου από την Κύπρο στη Γάζα.  Και, αν και οι πρώτες αντιδράσεις, περισσότερο στο εσωτερικό και λιγότερο στο εξωτερικό, ήταν κάπως απαξιωτικές για την ανακοίνωσή μας, υλοποιήσαμε την πρωτοβουλία Αμάλθεια, θέτοντας σε ισχύ τον θαλάσσιο διάδρομο παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, ενεργώντας στο πλαίσιο και της ηθικής μας ευθύνης να βοηθήσουμε τους αθώους πολίτες της Γάζας, ως ένα Κράτος που διατηρεί άριστες σχέσεις με όλα τα γειτονικά κράτη και είναι ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή. Και επειδή ήμουν πριν λίγες μέρες στη Νέα Υόρκη και είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με αρκετούς ξένους ηγέτες και τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, νιώθω περήφανος για το γεγονός ότι όλοι ανεξαιρέτως ξεκινούσαν τη συζήτηση μας ευχαριστώντας την Κυπριακή Δημοκρατία για την πρωτοβουλία της μας και αναδεικνύοντας τον ρόλο της στην αντιμετώπιση μιας ανθρωπιστικής κρίσης.

Η χώρα μας, παρά τα προβλήματα, την κατοχή, παρά την παρουσία ξένων στρατευμάτων στο έδαφός της, παρά τις καθημερινές προκλήσεις, μπορεί και έχει ενεργό και πολλές φορές, όπως τον χαρακτήρισαν οι συνομιλητές μου, αναντικατάστατο ρόλο στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, στην εκκένωση πολιτών ή/και στην προώθηση, μέσω των επαφών μας, της ειρήνης και της σταθερότητας.

Όπως δήλωσα και στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών πριν λίγες μέρες, σε αυτόν τον διασυνδεδεμένο κόσμο, η πολυμέρεια, η συλλογικότητα είναι απαραίτητη και όλοι, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, έχουμε σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουμε. Και ακριβώς για αυτό τον λόγο, η Κύπρος εργάζεται πάντα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της, μαζί με τους εταίρους της για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, των διεθνών οργανισμών, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα.

Παρά το μικρό μας μέγεθος, η προσήλωσή μας παραμένει ισχυρή για συνεργασία με όλα τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών για να διασφαλίσουμε την πλήρη και ισότιμη απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κάτι που αγγίζει και τους γενικότερους στόχους της Ατζέντας 2030.