του Δρ Κυριάκου Κενεβέζου*
Η μορφή του Αναστάσιου Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας είναι από εκείνες που αναδεικνύουν με ιδιαίτερη ένταση το πώς η θρησκευτική ηγεσία μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε πεδία πέρα από τη θεολογία, επεκτεινόμενη στη σφαίρα της πολιτικής, της κοινωνίας και της εθνικής ταυτότητας. Στη φυσιογνωμία του Αναστάσιου συναντώνται, με τρόπο μοναδικό, η θρησκευτική αυθεντία και η κοινωνικοπολιτική παρέμβαση, συνθέτοντας ένα αφήγημα που ξεπερνά τα στενά όρια της Ορθοδοξίας και αποκτά χαρακτήρα καθολικής ηθικής ευθύνης και εθνικής σημασίας.
Η ανάδειξη του Αναστάσιου στην ηγεσία της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, το 1992, έλαβε χώρα σε ένα εξαιρετικά ρευστό και ασταθές πλαίσιο, τόσο για την ίδια την Αλβανία όσο και για τη θέση της Ορθοδοξίας εντός μιας κοινωνίας που επί δεκαετίες είχε απογυμνωθεί από θρησκευτική έκφραση. Η πολιτική του Ενβέρ Χότζα είχε οδηγήσει σε ένα πρωτοφανές καθεστώς αθεΐας, στο οποίο κάθε έκφραση πίστης καταπνιγόταν. Ο Αναστάσιος, με την έλευσή του, βρέθηκε αντιμέτωπος όχι μόνο με τον θρησκευτικό εκμηδενισμό αλλά και με τον εθνικό διχασμό. Σε μια χώρα όπου οι θρησκευτικές ταυτότητες συμπλέκονται με τις εθνοτικές εντάσεις, η ανάδειξη της Ορθοδοξίας ως παράγοντα συμφιλίωσης και σταθερότητας αποτελούσε πρόκληση υψηλών απαιτήσεων.
Ο πολιτικός χαρακτήρας της δράσης του Αναστάσιου εντοπίζεται κυρίως στη διαρκή προσπάθειά του να καταστήσει την Εκκλησία της Αλβανίας όχι μόνο πνευματικό αλλά και πολιτισμικό και κοινωνικό φορέα. Η επαναλειτουργία και ανοικοδόμηση των ναών, η ίδρυση εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, καθώς και η επαναφορά της θρησκευτικής συνείδησης, συνδέθηκαν με ένα ευρύτερο σχέδιο για την αναζωογόνηση της αλβανικής κοινωνίας, που βρισκόταν σε καθεστώς μετάβασης από την απολυταρχία στη δημοκρατία. Στο πλαίσιο αυτό, ο Αναστάσιος κινήθηκε πέρα από τη θεολογική αποστολή του, λειτουργώντας ως παράγοντας σταθεροποίησης και συμφιλίωσης σε ένα περιβάλλον βαθιά διχασμένο.
Ο Αναστάσιος δεν περιόρισε τη δράση του στην ανασυγκρότηση της Εκκλησίας, αλλά εισήγαγε μια πολυδιάστατη θεώρηση της θρησκευτικής παρουσίας, που περιλάμβανε κοινωνικές, πολιτισμικές και εθνικές παραμέτρους. Η παρουσία του στην Αλβανία αναδεικνύει μια στρατηγική που υπερβαίνει τα τοπικά όρια και συνδέεται με τη δυναμική της Ορθοδοξίας ως παγκόσμιου πολιτισμικού φαινομένου. Ως ένας ηγέτης με βαθιά γνώση των γεωπολιτικών δυναμικών της περιοχής, ο Αναστάσιος χρησιμοποίησε την Εκκλησία ως εργαλείο για τη γεφύρωση των εθνοτικών και θρησκευτικών αντιθέσεων, προτάσσοντας την ενότητα και την ειρηνική συνύπαρξη.
Η πολιτική του στάση απέναντι στην έννοια του έθνους και της εθνικής ταυτότητας υπήρξε επίσης ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Σε μια χώρα όπου η θρησκευτική ταυτότητα έχει λειτουργήσει ως διαχωριστικός παράγοντας, ο Αναστάσιος εισήγαγε μια ερμηνεία του εθνικού προσανατολισμού που δεν περιορίζεται στην ομογενοποίηση αλλά εστιάζει στη σύνθεση και τη συμπερίληψη. Επέμεινε στη διατήρηση της Ορθοδοξίας ως βασικού πολιτισμικού στοιχείου της Αλβανίας, όχι όμως ως εργαλείου πολιτικής κυριαρχίας αλλά ως παράγοντα συνεννόησης και αρμονίας. Η προσέγγισή του απορρίπτει την πολιτική εκμετάλλευση της θρησκείας, αλλά ταυτόχρονα αναγνωρίζει τον ρόλο της ως μηχανισμού κοινωνικής συνοχής και πνευματικής αναγέννησης.
Η πολιτική διάσταση του έργου του Αναστάσιου έγκειται επίσης στη διαρκή του προσπάθεια να θέσει την Εκκλησία της Αλβανίας ως κρίσιμο δρώντα στις διεθνείς σχέσεις της περιοχής. Μέσα από πρωτοβουλίες διαλόγου και συνεργασίας με άλλες θρησκείες και εκκλησίες, κατόρθωσε να προωθήσει την ιδέα της θρησκευτικής διπλωματίας, αναδεικνύοντας την Εκκλησία ως φορέα που συνεισφέρει στην ειρηνική συνύπαρξη. Σε μια εποχή όπου οι θρησκευτικές διαμάχες εντείνονται σε πολλά μέρη του κόσμου, η συμβολή του Αναστάσιου στην προώθηση της ανεκτικότητας και της πολυπολιτισμικότητας αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Επιπλέον, η πολιτική του δράση εκτείνεται και σε θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο Αναστάσιος προώθησε την ιδέα ότι η θρησκευτική πίστη δεν είναι αποκομμένη από τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων. Μέσα από πρωτοβουλίες που εστιάζουν στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και την αντιμετώπιση της φτώχειας, η Εκκλησία της Αλβανίας μετατράπηκε σε θεσμό που υπερασπίζεται τους περιθωριοποιημένους και τους κοινωνικά αδύναμους. Η δράση αυτή αποκτά ιδιαίτερο βάρος σε μια χώρα που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις συνέπειες της οικονομικής ανισότητας και της κοινωνικής αστάθειας.
Η προσέγγιση του Αναστάσιου χαρακτηρίζεται από μια λεπτή ισορροπία μεταξύ θρησκευτικής παράδοσης και κοινωνικής προόδου. Δεν έμεινε προσκολλημένος σε μια συντηρητική αντίληψη της θρησκευτικής ηγεσίας, αλλά εισήγαγε καινοτόμες πρακτικές που διατηρούν την παράδοση ενώ παράλληλα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Αυτή η ισορροπία αποτελεί τον πυρήνα του πολιτικού αποτυπώματος του Αναστάσιου, καθώς συνδυάζει την ηθική αυθεντία της Ορθοδοξίας με τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και του πολιτισμικού διαλόγου.
Ο Αναστάσιος, ως προσωπικότητα, αποτελεί παράδειγμα του πώς η θρησκευτική ηγεσία μπορεί να αποτελέσει έναν ενεργό πολιτικό και κοινωνικό δρώντα χωρίς να απολέσει τον πνευματικό της προσανατολισμό. Η δράση του στην Αλβανία αναδεικνύει την Ορθοδοξία ως δύναμη που δεν περιορίζεται στα πλαίσια της θεολογίας, αλλά εμπλέκεται ενεργά στις διαδικασίες οικοδόμησης εθνικής ταυτότητας, συμφιλίωσης και κοινωνικής ανασυγκρότησης. Ο Αναστάσιος, με την ηγεσία του, κατόρθωσε να μεταμορφώσει την Εκκλησία της Αλβανίας σε θεσμό που ενσαρκώνει την πνευματική παράδοση ενώ παράλληλα υπηρετεί τις ανάγκες μιας κοινωνίας σε μετάβαση.
Η κληρονομιά του, συνεπώς, δεν περιορίζεται στη θρησκευτική σφαίρα, αλλά αποκτά ευρύτερη σημασία ως πρότυπο θρησκευτικής ηγεσίας που λειτουργεί ως καταλύτης κοινωνικής και εθνικής ενότητας. Στην περίπτωση του Αναστάσιου, η θρησκευτική πίστη δεν αποτέλεσε στοιχείο διαχωρισμού αλλά δύναμη σύνθεσης και δημιουργίας, αποδεικνύοντας ότι η θρησκεία, όταν κατανοείται ως φορέας πολιτικής και ηθικής ευθύνης, μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας που βασίζεται στις αρχές της ανεκτικότητας, της ειρήνης και της δικαιοσύνης.
*τ. Πρέσβης της Κύπρου στην Ελλάδα, παράλληλης διαπίστευσης στην Αλβανία
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
