ΤΟΥ ΔΡ. ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ: Data Science Consultant και Επιστημονικός Συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Η Tεχνητή Nοημοσύνη (AI) αποτελεί μία από τις πιο επαναστατικές τεχνολογίες της εποχής μας, με τη δυνατότητα να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Αναγνωρίζοντας ότι οι προκλήσεις και οι πιθανοί κίνδυνοι που συνοδεύουν κάθε τεχνολογική επανάσταση συχνά υπερπροβάλλονται, σε αυτό το άρθρο θα επικεντρωθούμε στις θετικές επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στο μέλλον της εργασίας. Αυτές οι επιπτώσεις διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμες, με άμεσα και προβλέψιμα αποτελέσματα, και σε μακροπρόθεσμες, με απρόσμενα συναρπαστικές προοπτικές.
Στην ανάλυση που ακολουθεί, θα εξετάσουμε πώς οι αλλαγές που φέρνει η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν περιορίζονται μόνο στην αύξηση της αποδοτικότητας, αλλά επηρεάζουν βαθιά την κοινωνία, τις αντιλήψεις μας για την εργασιακή ηθική και ξεκλειδώνουν νέους τρόπους κατοχύρωσής αλλά και επαναπροσδιoρισμού των εργασιακών δικαιωμάτων. Παράλληλα, θα εξετάσουμε έναν από τους βασικούς λόγους που επικρατεί η τρομολαγνία γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη και πως αυτή σχετίζεται με την ελεύθερη αγορά και τα εργασιακά δικαιώματα και προνόμια.
Η τεχνολογία ως μοχλός εργασιακής ηθικής
Η ιστορία δείχνει ότι η τεχνολογία είναι ο κύριος μοχλός δημιουργίας πλούτου αλλά και της εξέλιξης και εφαρμογής ηθικών αξιών. Για παράδειγμα, αν και μηνύματα αγάπης και ισότητας προωθούνταν ως αρετές από θρησκείες για χιλιετίες, η δουλεία μειώθηκε σημαντικά μόνο μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Ο λόγος είναι απλός: η τεχνολογία κατέστησε δυνατή την αντικατάσταση σκλάβων από -κατά πολύ- πιο αποδοτικές μηχανές καθιστώντας την από-ανθρωποποίηση ‘αυτών που δεν ανήκουν στην φυλή μας’ πολύ λιγότερο αναγκαία.
Προσθέτοντας στα πιο πάνω, κάποιες από τις μεγαλύτερες καταστροφές και απάνθρωπες συμπεριφορές στην ιστορία, σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια περιόδων οικονομικής αστάθειας και έντονου ανταγωνισμού για πόρους. Λόγω της αφθονίας πόρων που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες όμως, διάφορες κοινωνικές ομάδες δεν χρειάζεται πλέον να ανταγωνίζονται τόσο έντονα για την βασική επιβίωση τους και έχουν την πολυτέλεια να είναι πιο συνεργάσιμοι και ‘ανθρώπινοι’. Κατανοούμε λοιπόν πως η αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού με μηχανές στο παρελθόν, οδήγησε σε αυξημένη παραγωγικότητα και αφθονία πόρων και μείωσε την εκμετάλλευση και διακρίσεις μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.
Εδώ θα ήταν καλό να υπενθυμίσουμε πως η λέξη ‘ρομπότ’ που πρωτοαναφέρθηκε το 1920 προέρχεται από την τσέχικη λέξη ‘robota’, η οποία σημαίνει ‘καταναγκαστική εργασία’/’σκλαβιά’. Το όραμα και η κατανόηση πως η ανθρώπινη καταναγκαστική εργασία μπορεί να αντικατασταθεί από τεχνολογικά μέσα, δεν είναι καινούριο. Όταν η κοινωνική τάξη των σκλάβων αντικαθίσταται από μηχανές, είναι φυσικό οι πρώην δούλοι να αποκτούν τη δυνατότητα να ανέλθουν κοινωνικά. Εργασιακή δικαιοσύνη και κοινωνική δικαιοσύνη πάνε χέρι-χέρι.
Ο χρόνος, ως το ‘θεμελιώδες νόμισμα’, είναι αυτό που στην τελική η τεχνολογία καταφέρνει να μας εξοικονομήσει και οι μακροχρόνιες θετικές συνέπειες αυτού στην εργασιακή ηθική, δεν μπορούν να είναι άμεσα αντιληπτές. Από την εφεύρεση του προσωπικού υπολογιστή (PC) μέχρι το διαδίκτυο (World Wide Web), κάθε τεχνολογική πρόοδος είχε και έχει ως γνήσιο στόχο τη άμεση βελτίωση της αποδοτικότητας και συνήθως της κοντόφθαλμης κερδοφορίας. Μερικές δεκαετίες μετά όμως, δηλαδή σήμερα, μια έγκυος γυναίκα μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται και να εξελίσσεται επαγγελματικά, χάρη στη δυνατότητα να δουλεύει από το σπίτι μέσω του υπολογιστή και του διαδικτύου.
Πιστεύω ότι η τηλεργασία θα πρέπει να καθιερωθεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό και όπου αυτό είναι πρακτικά εφαρμόσιμο, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες των εργαζόμενων μητέρων. Ήδη, οι κορυφαίοι εργοδότες, αναγνωρίζοντας τη σημασία της προσέλκυσης και διατήρησης των καλύτερων ταλέντων, δεν περιμένουν τη νομοθεσία να θεσπίσει την τηλεργασία ως βασικό δικαίωμα, αλλά προσφέρουν τέτοια προνόμια στους εργαζομένους τους με δική τους πρωτοβουλία. Μόνο όταν η νομοθεσία δεν καταπνίγει τις δυναμικές της ελεύθερης αγοράς, η έννοια της εργασιακής δικαιοσύνης αρχίζει να αποκτά πραγματικό νόημα και ουσία.
Από τον ιστορικό αντίκτυπο προηγούμενων τεχνολογιών λοιπόν, μπορούμε να ψηλαφίσουμε και να υποψιαστούμε την δυνατότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να επαναπροσδιορίσει έμπρακτα τα εργασιακά δικαιώματα και κατ’ επέκταση τις δυνατότητες και τις αξίες της ανθρωπότητας.
Βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εργασία
Στο άμεσο μέλλον, η Τεχνητή Νοημοσύνη θα επικεντρωθεί στη βελτίωση της αποδοτικότητας σε κάθε τομέα. Από την αυτοματοποίηση επαναλαμβανόμενων εργασιών μέχρι την ανάλυση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, η AI θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά μειώνοντας τον φόρτο εργασίας των εργαζομένων. Αυτή η αύξηση της αποδοτικότητας θα απελευθερώσει χρόνο και πόρους, δίνοντας τη δυνατότητα συγκέντρωσης σε πιο δημιουργικές και στρατηγικές δραστηριότητες.
Ωστόσο, αυτά τα οφέλη θα συνοδεύονται από την ανάγκη απόκτησης νέων δεξιοτήτων και προσαρμογής στις καινοτόμες τεχνολογίες. Η μετάβαση αυτή δεν θα είναι χωρίς προκλήσεις, καθώς οι εργαζόμενοι θα χρειαστούν στοχευμένη εκπαίδευση και συνεχή υποστήριξη, ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Παράλληλα, ρεαλιστικά και αλλά και δίκαια, όσοι δεν επενδύουν στην μάθηση ενδέχεται να αντικατασταθούν από άτομα που εξελίσσουν συνεχώς τις ικανότητές τους, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καιρών.
Ας μην ξεχνάμε επίσης πως η εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης ήδη δημιουργεί εντελώς νέες επαγγελματικές ευκαιρίες. Όπως η εφεύρεση του διαδικτύου δημιούργησε το προηγουμένως ανύπαρκτο επάγγελμα του web designer, έτσι και η άνοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης ήδη ενισχύει επαγγέλματα όπως οι data scientists και οι data engineers, ενώ φέρνει στο προσκήνιο εντελώς νέους ρόλους, όπως οι prompt engineers.
Η ΑΙ λοιπόν, δεν αποτελεί απλώς ένα εργαλείο για την αύξηση της αποδοτικότητας, αλλά αποτελεί ήδη έναν καταλύτη για τη δημιουργία ενός παντελώς καινούριου εργασιακού τοπίου, γεμάτου προκλήσεις αλλά και δημιουργικές ευκαιρίες.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της AI: Ένας άγνωστος ορίζοντας;
Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της Tεχνητής Nοημοσύνης είναι πιο δύσκολο να προβλεφθούν. Όπως συνέβηκε με τη βιομηχανική επανάσταση, οι αλλαγές που θα φέρει η AI μπορεί να είναι τόσο βαθιές που να αλλάξουν την ίδια τη φύση της εργασίας και της κοινωνίας. Αυτό μπορούμε να τo κατανοήσουμε καλύτερα αν αναλογιστούμε την συνδυαστική αλληλεπίδραση της AI με καινοτόμο hardware και υποδομές.
Το αυτοκίνητο για παράδειγμα, δεν θα είχε τον τεράστιο αντίκτυπο που έχει σήμερα, αν δεν κτίζονταν πρώτα νέου τύπου υποδομές όπως οι ασφαλτόδρομοι. Νομίζετε πως ο Elon Musk, ο πρωτοστάτης στα αυτό-οδηγούμενα αυτοκίνητα, τυχαία οραματίζεται υπόγεια tunnels; Καινοτόμα chips, 5G, Cloud Infrastructure και High Performance Computing είναι μόνο η αρχή.
Η ιστορία δείχνει ότι οι τεχνολογικές αλλαγές συχνά συνοδεύονται από εργασιακές, κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις. Κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης άτομα από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα με δίψα για μάθηση και επιχειρηματικότητα δημιούργησαν παντελώς καινούριες βιομηχανίες. Παρομοίως, στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, πιο δημιουργικά και πιο μορφωμένα άτομα και ανεξαρτήτως τίτλου σπουδών, θα μπορούν να οραματιστούν και θα δημιουργήσουν καινούρια είδη εργασίας που επωφελούν ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο.
Κατά τη βιομηχανική επανάσταση, οι εργαζόμενοι άλλαξαν όχι μόνο δουλειά, μεταβαίνοντας από τα χωράφια στα εργοστάσια, αλλά και συνθήκες διαβίωσης. Παρά το κακό όνομα της βιομηχανικής εποχής, στην πραγματικότητα, το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων βελτιώθηκε σημαντικά σε σχέση με την προηγούμενη εποχή. Για παράδειγμα οι εργαζόμενοι στο επίκεντρο της βιομηχανικής εποχής, στην Αγγλία, ζούσαν υπό τρισχειρότερες εργασιακές συνθήκες έχοντας προηγουμένως εργαστεί κυρίως σε φάρμες και κτήματα τυραννικών γαιοκτημόνων. Ωστόσο, η επιβολή φορολογιών και η παρέμβαση στην ελεύθερη αγορά (και όχι τόσο οι δαιμονικοί βιομήχανοι) είναι οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν κάποιους εργαζόμενους στην εξαθλίωση και δημιούργησαν και ενίσχυσαν διαχωρισμούς μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων.
Παρόμοιες προκλήσεις μπορεί να προκύψουν και με την Τεχνητή Νοημοσύνη, ιδιαίτερα αν η αλόγιστη επιβολή ρυθμιστικών νομοθεσιών, με το πρόσχημα της προστασίας των εργαζομένων, καταλήξει να ενισχύει τον υφιστάμενο υπερπροστατευτισμό εργοδοτών και πολυεθνικών που θα έπρεπε να έχουν ξεπεραστεί εδώ και καιρό. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία μας δίνει λόγους να εξακολουθούμε να είμαστε αισιόδοξοι.
Αλλαγές, που προάγουν την ισότητα σε κάθε επίπεδο και που άλλοτε φάνταζαν αδιανόητες, αναμένεται να πολλαπλασιαστούν με ραγδαίους ρυθμούς στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, να μην παραξενευτείτε όταν δείτε σενάρια επιστημονικής φαντασίας να γίνονται πιο απτά από ποτέ. Ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες να μπορούν να απασχολούνται ακόμα και σε χειρωνακτικές εργασίες, τυφλούς να ‘αποκτούν’ μηχανική όραση ανώτερη από αυτή των υπολοίπων και να γίνονται χειρούργοι, άτομα με μαθησιακές δυσκολίες να διαπρέπουν ολοένα και πιο συχνά ξεκλειδώνοντας παντελώς καινούρια επίπεδα δημιουργικότητας.
Επίσης, περισσότεροι και περισσότεροι εργαζόμενοι θα μπορούν να δημιουργούν τις δικές τους επιχειρηματικές ευκαιρίες ‘χωρίς μεσάζοντες’. Φανταστείτε ένα μέλλον όπου κάθε εργαζόμενος μπορεί να λειτουργεί ως ανεξάρτητη επιχείρηση, διεκδικώντας την ελεύθερη αγορά για να μπορεί να διαπραγματεύεται στα ίσα τα δικαιώματά του, αντί να βασίζεται στο κράτος για την κατοχύρωσή τους. Ο νεποτισμός και η κλικοκρατία που μαστίζουν την εργασιακή ηθική, μάλλον δεν θα εξαλειφθούν ποτέ, αλλά σίγουρα θα καταστούν πιο ελεγχόμενα και διαχειρίσιμα.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι, παρόλο που το άρθρο επικεντρώνεται στις θετικές πτυχές της Τεχνητής Νοημοσύνης σε σχέση με την εργασιακή ηθική, δεν πρέπει να αγνοούμε πως κάθε θετική εξέλιξη μπορεί να συνοδεύεται και από πιθανές αρνητικές συνέπειες. Για παράδειγμα, η ίδια τεχνολογία που μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση της καταπίεσης, όπως στην περίπτωση της αλόγιστης παρακολούθησης εργαζομένων μέσω AI.
Το αν τα οφέλη της τεχνολογίας θα υπερισχύσουν των αρνητικών εξαρτάται από το κατά πόσο θα αναδειχθεί μια μειονότητα ικανών και ηθικά αδιάβλητων προσωπικοτήτων, οι οποίες θα επιλέξουν να προωθήσουν αποκεντρωμένα πρότυπα διακυβέρνησης σε σύζευξη με την προσωπική ευθύνη, αντί να καταφεύγουν σε παραπλανητικές πρακτικές. Αλλά αυτά ίσως σε κάποιο άλλο άρθρο. Για την ώρα ας επικεντρωθούμε στην τρομολαγνία που τόσο πολύ ‘πουλά’.
Η κινδυνολογία γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη: Ποιον εξυπηρετεί;
Αν αναρωτιέστε γιατί υπάρχει τόση καταστροφολογία γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη και το μέλλον της εργασίας, σκεφτείτε ποιος την προάγει, τι λύσεις σας προτείνει και αν αυτές οι λύσεις σας βοηθούν να γίνετε πιο εργασιακά ανεξάρτητοι η πιο υποχείρια. Αναλογιστείτε αν αυτός ο πανικός σας ωθεί να υποστηρίζετε την επιβολή νέων νομοθεσιών, αν αυτές οι νομοθεσίες θα εμποδίζουν την άνοδο της εργατικής και μεσαίας τάξης ή αν προστατεύουν ακόμη περισσότερο τα ήδη υπερπροστατευμένα κρατικοδίαιτα συμφέροντα.
Νέες νομοθεσίες συχνά συνεπάγονται επιπλέον δαπανηρές γραφειοκρατικές διαδικασίες και συστάσεις επιτροπών αποτελούμενες από δήθεν εκλεκτούς και σοφούς. Αυτές οι συνήθως αντιπαραγωγικές και κλικοκρατικές δραστηριότητες απαιτούν μεγαλύτερη φορολογία βάζοντας το ‘χέρι του κράτους’ πιο βαθιά στην τσέπη του πολίτη. Ταυτόχρονα, δαπανηρά ρυθμιστικά πλαίσια που μόνο οι τεράστιες εταιρείες μπορούν να αντέξουν, καταπνίγουν την καινοτομία στις μικρές επιχειρήσεις με περιορισμένο κεφάλαιο, περιορίζοντας έτσι τον υγιή ανταγωνισμό.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η ουσιαστική άνοδος του βιοτικού επιπέδου στο παρελθόν οφειλόταν πρωτίστως σε καινοτόμους βιομήχανους, οι οποίοι ανέπτυξαν τρόπους να παράγουν περισσότερα αγαθά σε λιγότερο χρόνο. Αλλιώς, όπως και στην προηγούμενη Αγροτική εποχή, οι εν δυνάμει ακτιβιστές δεν θα είχαν βρει ποτέ την ώρα να συλλογιστούν, να οργανωθούν και να βγουν στους δρόμους.
Κατά την άποψή μου, η φορολόγηση αυτών των καινοτόμων οραματιστών όχι μόνο δεν ωφέλησε μακροπρόθεσμα τις λαϊκές τάξεις, παρά τα αρχικά οικονομικά οφέλη, αλλά συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία ενός βαθύτατου ρήγματος ανάμεσα στην ανερχόμενη βιομηχανική τάξη και την εργατική τάξη. Τελικά, αυτή η πολιτική εξυπηρέτησε κυρίως την τάξη των γαιοκτημόνων, που, αδυνατώντας να καινοτομήσει, διατήρησε την επιρροή της απέναντι στις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές της εποχής.
Αξίζει λοιπόν να αναρωτηθούμε ειλικρινά αν η φορολόγηση της παραγωγικής ευρηματικότητας, που ενίσχυσε μια συγκεντρωτική κουλτούρα γύρω από ένα ‘μεγάλο κράτος-νταντά’, προώθησε σε βάθος χρόνου την αξιοκρατία, την κοινωνική κινητικότητα και την ανάδειξη των ικανότερων. Η απάντηση, είναι προφανής.
Συνεπώς είναι κρίσιμο να αναλογιστούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη δύναμη της Τεχνητής Νοημοσύνης για να ενισχύσουμε την καινοτομία και την εργασιακή δικαιοσύνη, μαθαίνοντας από τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη του παρελθόντος.
Τρία βασικά συμπεράσματα
Από τα παραπάνω, μπορούμε να εξάγουμε τρία βασικά συμπεράσματα:
- Η τεχνολογία οδηγεί την εργασιακή ηθική, όχι το αντίστροφο. Εάν θέλουμε να προωθήσουμε την ηθική, πρέπει να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη της τεχνολογίας, όχι να την περιορίζουμε με αυστηρούς κανονισμούς και νομοθεσίες.
- Οι επιστήμονες, μηχανικοί και βιομήχανοι είναι οι κύριοι δημιουργοί εργασιακής προόδου. Ενώ οι ηθικολόγοι, νομικοί και ακτιβιστές έχουν την χρησιμότητα τους, οι γνήσιες αλλαγές προέρχονται από την καινοτομία και τη δημιουργικότητα των πραγματικών ηρώων των εργασιακών δικαιωμάτων· των επιστημόνων και τεχνολόγων που επιτρέπουν στους επιχειρηματίες να καινοτομήσουν.
- Το μέλλον των εργασιακών δικαιωμάτων μπορεί να είναι λαμπρό αλλά είμαστε μόνο στην αρχή. Η συνδυαστική αλληλεπίδραση της AI με άλλες τεχνολογίες θα διαμορφώσουν το μέλλον της εργασίας και της κοινωνίας ενδυναμώνοντας όσους έχουν την ενέργεια να θριαμβεύσουν και μπορούν να παλέψουν, με τρόπους που σήμερα φαντάζουν απρόσμενα θετικοί.
Κλείνοντας, είναι καλό να υπενθυμίσουμε πως η ΑΙ δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για την αύξηση της αποδοτικότητας. Είναι μια δύναμη που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες και βελτιώνοντας τη ζωή μας και εργασιακές συνθήκες με τρόπους που σήμερα δεν μπορούμε να φανταστούμε. Ας ελπίσουμε ότι η πλειοψηφία θα αγκαλιάσει τις νέες τεχνολογίες, αναλαμβάνοντας την καθοδήγησή τους, αντί να τις πολεμήσει και να τις αφήσει στα χέρια διαπλεκόμενων πολιτικών, γραφειοκρατών και άλλων ανελαστικών μειονοτήτων.
Εξακολουθείτε να έχετε ερωτήματα γύρω απ’ την Τεχνητή Νοημοσύνη; Για να αποκτήσετε μια καλύτερη εικόνα της μεταμορφωτικής δυνατότητας του τομέα σε προσωπικό, επιχειρηματικό και κοινωνικό επίπεδο, σας προτείνω να διαβάσετε μερικά από τα πιο δημοφιλή άρθρα μου στο Speak News:
- Προετοιμασία για την Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης: Μαθήματα από την Εμπειρία, το Παρελθόν και τον Νόμο του Αμάρα, για Εργοδότες και Εργοδοτούμενους – Speak News
- Τεχνητή Νοημοσύνη: Η Πολυπλοκότητα και η Ασάφεια του Όρου – Speak News
- Τεχνητή Νοημοσύνη για Όλους – Speak News
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
