γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Αναφέρομαι στην ανάρτηση στην ιστοσελίδα της «Σημερινής» 6.2.2022, «ART AERI: Χένρυ Κίσινγκερ», και συγκεκριμένα στην αναφορά «Όπως αποκαλύφτηκε σε εμπιστευτικά αγγλικά έγγραφα του Foreign Office, βασικός στόχος της πολιτικής του Κίσινγκερ στο Κυπριακό ήταν να ικανοποιηθεί η Τουρκία».
Αυτή η απλουστευμένη αναφορά είναι ιστορικά λανθασμένη για τη στάση του Χένρυ Κίσινγκερ. Τα βρετανικά έγγραφα αποκάλυψαν πολύ περισσότερα σοβαρά και συγκεκριμένα. Η διαχρονική συστηματική μου μελέτη των εγγράφων αυτών έχει δημοσιευθεί τόσο σε άρθρα μου όσο και στα βιβλία μου, με ευρύτερη κάλυψη στο τελευταίο μου βιβλίο «Διζωνική vs Δημοκρατία», 2019.
Κατ’ αρχάς, το πλέον σημαντικό για το ρόλο του Δρ. Χένρι Κίσινγκερ είναι ότι ακολούθησε την βρετανική πολιτική για το Κυπριακό, το οποίο ήταν και παραμένει βρετανικό θέμα και ποτέ αμερικανικό.
Σημαντική και ιστορική η προειδοποίηση του Δρος Κίσινγκερ της 18ης Ιουλίου 1974 προς τον Βρετανό ομόλογό του Τζέιμς Κάλλαχαν, Υπουργό Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας και προς τον Βρετανό Πρωθυπουργό Χάρολτ Γουίλσον, με την οποία εξέφραζε τη σφοδρή του διαφωνία με τη βρετανική πολιτική. Η ιστορία δεν επιτρέπει να παραγνωρίζεται.
Παραθέτω από το βιβλίο μου «Διζωνική vs Δημοκρατία», 2019:
18 Ιουλίου 1974 – Διαφωνία Δρος Henry Kissinger
Ο Kissinger θεωρούσε τον Μακάριο «ανδρείκελο των Τούρκων» προφανώς γιατί είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για τη συνεργασία Τουρκίας/Βρετανίας προς Κάλλαχαν (17.7.1974 βλέπε στο βιβλίο μου και άρθρα μου στην «Σημερινή»).
O James Callaghan ενημέρωσε στις 18 Ιουλίου 1974 τον Βρετανό Πρωθυπουργό Harold Wilson (ο οποίος βρισκόταν στο Παρίσι) για την τηλεφωνική επαφή που είχε μαζί του ο Αμερικανός Υπ. Εξωτερικών Henry Kissinger. Το περιεχόμενο του τηλεγραφήματος αυτού είναι άκρως αποκαλυπτικό για τα γεγονότα που έλαβαν χώραν ώρες πριν την τουρκική εισβολή και για τη στάση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, της Βρετανίας και του Kissinger.
«Ο Kissinger μού τηλεφώνησε σήμερα το πρωί. Είχε δει το πρόχειρο ψήφισμα που ετοιμάσαμε και για να είμαι ειλικρινής δεν του άρεσε. Ευχόταν να μην το παρατραβούσαμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τον διαβεβαίωσα ότι δεν είχαμε ακόμα αποφασίσει τελεσίδικα για ψήφισμα και ότι εξ όσων γνώριζα δεν θα υπάρξει σήμερα σημαντική κίνηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ο Kissinger πιστεύει ότι θα είναι λάθος να παρουσιαστεί ψήφισμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, που να δίνει ανεπιφύλακτη υποστήριξη στον Μακάριο και να δεσμεύει νομικά το Συμβούλιο για κάτι που δεν είμαστε εις θέση να εκπληρώσουμε. Οι Αμερικανοί, είπε, δεν έχουν κάνει κανένα βήμα για ψήφισμα, αλλά ανησυχούσε για τις δικές μας ενέργειες, που κανονικά περιορίζονταν σε διπλωματικά βήματα (που δεν είχαν προοπτική επιτυχίας) αλλά μπορούσαν να δώσουν νόμιμες δικαιολογίες στους Ρώσους, να επέμβουν στο Κυπριακό κάτι που ίσως να οδηγήσει και σε στρατιωτική τους επέμβαση.
Του είπα ότι η υποστήριξή μας προς τον Μακάριο δεν ήταν ανεπιφύλακτη. Είχε ζητήσει να μην αναγνωρίσουμε το νέο καθεστώς και δεν του είπαμε τίποτα περισσότερο από το ότι θα λάβουμε πλήρως υπόψη μας την έκκλησή του. Πρόσθεσα ότι η μια από τις ανησυχίες μας για το πρόχειρο ψήφισμα που ετοιμάσαμε, ήταν για να προκαταλάβουμε οποιαδήποτε κίνηση από τους Αδέσμευτους. Όμως ο Kissinger πιστεύει ότι το ψήφισμά μας μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες δυσκολίες. Η αμερικανική ανησυχία ήταν να εμποδιστούν ρωσικά στρατεύματα από το να πάνε στο νησί. Οι Αμερικανοί δεν θα το επέτρεπαν αυτό, οποιαδήποτε και αν είναι η νομική θέση και θα το εκτιμούσε «αν οι σύμμαχοί μας δεν το έκαναν περισσότερο νόμιμο απ’ ότι είναι».
Συζητήσαμε στη συνέχεια το θέμα των Ελλήνων αξιωματικών. Ο Kissinger επανέλαβε ότι το να πιέζουμε για την αποχώρησή τους από την Κύπρο, μπορούσε να δημιουργήσει επικίνδυνη αλλαγή στο ισοζύγιο δυνάμεων (στην Κύπρο). Δίχως τη δυνατή παρουσία κάποιων Ελλήνων αξιωματικών, αυξανόταν η πιθανότητα ταραχών που μπορούσαν να μετατραπούν σε ενδοκοινοτική διαμάχη. Του είπα ότι έχει κάποια βάση αυτό, αλλά δεν ήταν ακριβώς αυτό για το οποίο μου είχε μιλήσει χθες. Ο Kissinger είπε ότι δεν ήταν εναντίον της απόσυρσης των αξιωματικών, όμως αυτό δεν έπρεπε να προηγηθεί μιας συνταγματικής λύσης. Ο Kissinger είπε ότι δεν ήθελε καθόλου ψήφισμα σήμερα, στα Ηνωμένα Έθνη. Θα ήταν αρκετά ικανοποιημένος με μια συνεδρία του Συμβουλίου στις 19 Ιουλίου, κατά την διάρκεια της οποίας ο Μακάριος να έκανε τη δήλωσή του. Και πριν από μίαν τέτοια σημαντική κίνηση στο Συμβούλιο, ήλπιζε να συμφωνούσαμε να φέρουμε τους Έλληνες και τους Τούρκους μαζί στο Λονδίνο, ίσως την Κυριακή 21 Ιουλίου και να προσπαθήσουμε να δουλέψουν για μια συνταγματική λύση στη βάση των συμφωνιών του 1960. Οι ΗΠΑ θα έδιναν την πλήρη υποστήριξή τους για μια πρόταση πάνω στην οποία να βασιστεί ένα ψήφισμα. Ρώτησα τι είδους συνταγματική λύση είχε υπόψη του. Ο Kisssinger είπε ότι ήταν της άποψης, ότι εμείς μπορούσαμε να τροποποιήσουμε τα πράγματα με μια αποδεκτή εναλλακτική λύση, που να αποκλείει τον Μακάριο και τον Σαμψών. Π.χ. με τον Κληρίδη. Αυτό θα σήμαινε ουσιαστικά οι Έλληνες να εγκαταλείψουν τον Σαμψών και εμείς (Βρετανοί) και οι Τούρκοι να εγκαταλείψουμε τον Μακάριο. Για τους Τούρκους (είπε) αυτό δεν θα είναι και μεγάλη θυσία καθώς ποτέ τους δεν τον εμπιστεύθηκαν.
Ο Kissinger αμφέβαλλε κατά πόσον οι Κύπριοι πραγματικά θα δεχόντουσαν πίσω τον Μακάριο υπό τις παρούσες συνθήκες, ως ένα ανδρείκελο των Τούρκων (guise of a Turkish stooge). Ούτε στον Μακάριο θα άρεσε αυτός ο ρόλος και ίσως εν καιρώ, να επεδίωκε να προσαρμόσει τη θέση του γυρνώντας προς τους Ρώσους.
Ο Kissinger εμφανώς ανησυχούσε, ότι ίσως να δεσμευόμαστε πέραν του δέοντος, χωρίς να μπορούμε να υπολογίσουμε τις πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες. Μου ζήτησε να σας μεταφέρω αμέσως αυτές τις απόψεις , τονίζοντας τη βαθιά του ανησυχία. Για περαιτέρω λεπτομέρειες των θέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το πρόχειρο ψήφισμά μας δέστε …» (Η υπογράμμιση της συγγραφέως).
«…Kissinger reiterated that to press for their withdrawal, in the existing situation, could produce a dangerous shift in the power balance in Cyprus. Without the stiffening presence of some Greek officers, the chance of disorder spilling over into inter communal strife would be increased. I said there was some force in that argument though it was not the point he had made to me yesterday. Kissinger said he was not against trying for the withdrawal of the officers, but this should only be after some constitutional solution had been reached. Kissinger said he did not want to see a resolution at the UN that day at all. He was quite happy to have a meeting of the Council tomorrow (19 July) at which Makarios could make a statement. But before any substantive move in the Council, he hoped you would agree to get the Greeks and Turks together in London perhaps on Sunday, and try to work out a constitutional solution on the basis of the 1960 Treaty. The United States would give its full support and would join us in presenting a proposal on which a Security Council Resolution could then be based. I asked what kind of constitutional solution he had in mind. He thought we might try to shape it so that an acceptable alternative both to Sampson and Makarios could be agreed upon. For instance, Clerides. In fact this might mean the Greeks giving up Sampson and ourselves and the Turks abandoning Makarios. For the Turks this should be no great sacrifice as they had never trusted him.
Kissinger doubted whether the Cypriots would really welcome Makarios back in the present circumstances, in the guise of a Turkish stooge. Nor would Makarios himself relish that role, and he might well, in due course, seek to adjust his position by turning to the Russians.
Kissinger was clearly troubled that we might be committing ourselves too far without being able to calculate the longer-term consequences…»
Το οξύμωρο και το ανδρείκελο των Τούρκων
Στις 2 Ιουλίου 1974, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έστειλε την επιστολή προς Φαίδωνα Γκιζίκη απαιτώντας το οξύμωρο: την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών. Οξύμωρο, γιατί την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών απαιτούσαν οι Βρετανοί, αμέσως μετά την εκδίωξη της Ελληνικής Μεραρχίας (την οποία υποστήριξαν Σοβιετικοί και Τούρκοι αλλά και ο Μακάριος) …
Βρίσκουμε ότι ο Kissinger αμφέβαλε κατά πόσο οι Κύπριοι πραγματικά θα ήθελαν τον Μακάριο πίσω υπό τις παρούσες συνθήκες, ως ένα ανδρείκελο των Τούρκων («guise of a Turkish stooge»). Ο Kissinger χαρακτήρισε έτσι τον Μακάριο προφανώς αφού είχε ήδη ενημερωθεί από τον Callaghan για τα όσα τους είχε πει την προηγούμενη ο Μακάριος, δίνοντάς τους τη «συγκατάθεσή / συναίνεσή του» για τη συνεργασία τους με την Τουρκία…
Ο Kissinger ενδιαφερόταν για την αντικατάσταση του Μακαρίου λόγω των σοβιετικών σχέσεών του. Φοβόταν να μην έβαζε πόδι η Μόσχα στην Κύπρο. ΑΛΛΑ δεν ήταν υπέρ μιας τουρκικής εισβολής, τουλάχιστον όπως μαρτυρούν μέχρι σήμερα τα αποδεσμευμένα βρετανικά, αλλά και αμερικανικά έγγραφα. Ο Kissinger σκιαγραφούσε τον Μακάριο, ως να μην τον ενοχλούσε η τουρκική ενέργεια όταν είπε ότι «αμφέβαλε αν οι Κύπριοι θα τον δεχόντουσαν πίσω κάτω από τις υφιστάμενες καταστάσεις, ως ένα ανδρείκελο των Τούρκων…» Στην ομιλία του στις 19 Ιουλίου 1974 από το Συμβούλιο Ασφαλείας, ο Μακάριος δήλωσε «ότι θεωρούσε τον κίνδυνο από την Τουρκία λιγότερο από εκείνο από την Ελλάδα», όπως είχε ήδη πει στον James Callaghan και άλλους Βρετανούς αξιωματούχους στις 17.7.1974…(και κατηγόρησε την Ελλάδα 7 φορές ως εισβολέα…)
Μαρτυρία ότι ο Kissinger ακολούθησε βρετανική γραμμή – προσπάθειες να φέρνουν τους Αμερικανούς πλήρως μέσα στο παιχνίδι
Την ίδια μέρα (18 Ιουλίου 1974) ο σύμβουλος του Πρωθυπουργού, Λόρδος Bridges, έστειλε εσπευσμένα ενημερωτική επιστολή προς τον Γραμματέα της Βασίλισσας, Lieutenant-Colonel Martin Michael Charles Charteris (αργότερα Λόρδο, πέθανε το 1999), ο οποίος είχε ζητήσει ενημέρωση όσον αφορά στο Κυπριακό και η ενημέρωση έπρεπε να έφθανε στο Παλάτι του Buckingham πριν την επίσκεψη του τέως Βασιλέα Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε ειδοποιήσει ότι θα έφθανε εκεί με δική του πρωτοβουλία.
«… Θα υπάρξουν προβλήματα με την αναγνώριση Σαμψών, καθώς ήδη φαίνεται ότι διατηρεί τον έλεγχο της ελληνικής περιοχής της νήσου. Αναφορές από την Υπ. Αρμοστεία μας λένε πως παρά το ότι ο Σαμψών είναι αντιπαθητικός από πολλούς, η αποχώρηση του Μακαρίου ίσως να μην είναι καταστροφική για τους Ελληνοκύπριους… Οι συζητήσεις χθες βράδυ (εννοείται με τον Τούρκο πρωθυπουργό και τη συνοδεία του) επικεντρώθηκαν στο άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960… Ο πρέσβης μας θα δει τον Ιωαννίδη σήμερα το πρωί και του ζητήθηκε (του Βρετανού πρέσβη) να μην πει τίποτα για τη συνάντησή μας με τους Τούρκους. Δεν έχουμε αμφιβολία ότι ο Ιωαννίδης σκηνοθέτησε την όλη υπόθεση…
Η αμερικανική στάση υπήρξε μάλλον απογοητευτική. Παρόλο που ο Υπ. Εξωτερικών (Callaghan) και ο Δρ Kissinger ήταν σε συχνή τηλεφωνική επικοινωνία, οι Αμερικανοί μάς θέλουν να πάμε κάπως συγκρατημένοι στα Ηνωμένα Έθνη. Δείχνουν μια διστακτικότητα να μιλήσουν αποφασιστικά στην ελληνική Κυβέρνηση, αναμφίβολα λόγω της διαφορετικής άποψης για τα συμφέροντά τους, ειδικά όσον αφορά στη στρατηγική σημασία των ελληνικών βάσεων γι’ αυτούς. Όμως ο Δρ Kissinger συμφώνησε να στείλει τον κ. Sisco ως επικεφαλής αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, κατά τη διάρκεια της νύχτας, για συνομιλίες μαζί μας και με τον Τούρκο Πρωθυπουργό. Ελπίζουμε να πεισθεί να πάει στην Αθήνα, και έτσι να φέρουμε τους Αμερικανούς κανονικά μέσα στο παιχνίδι…»… (Η υπογράμμιση της συγγραφέως).
Η συνέχεια στο έγγραφο αφαιρέθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2006, όταν μελετήθηκε η αποδέσμευσή του. Αποφασίστηκε να παραμείνει απόρρητο για 40 χρόνια, όμως και στη συμπλήρωση των 40 χρόνων, όταν η γράφουσα το 2017 έκανε αίτηση για πρόσβαση σ’ αυτό, η απάντηση από το Υπουργικό Γραφείο ήταν αρνητική και ο λόγος προφανώς ήταν γιατί το άτομο ή τα άτομα που αναφέρονται σ’ αυτό βρίσκονται ακόμα εν ζωή.
19 Ιουλίου 1974 – Διαφωνία με Δρα Kissinger
Την επομένη, 19 Ιουλίου 1974, σε φάκελο του Βρετανού Πρωθυπουργού, υπάρχει ακόμα μια μαρτυρία, με τα αρχικά του συμβούλου του Πρωθυπουργού, Λόρδου Bridges: «…Υπήρξαν ορισμένες μικρές διαφωνίες μεταξύ μας και των Αμερικανών για τον Μακάριο και πώς τον χειριζόμαστε. Στην ουσία, αυτό είναι ένα παράπλευρο θέμα, όμως σημαντικό. Εκείνο που ο Δρ Kissinger δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται σήμερα, είναι ότι το πραξικόπημα στην Κύπρο αφαίρεσε την όποια σταθερότητα είχε παραμείνει από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Εκείνη η σταθερότητα υπήρξε αρκετά εύθραυστη τα τελευταία δέκα χρόνια. Το βασικό ερώτημα τώρα είναι: Μπορούμε να μπαλώσουμε τις παλαιές συνθήκες; ΄Η πρέπει τώρα να προχωρήσουμε σε νέες διευθετήσεις; Αν ναι, ποιοι θα είναι οι συμμετέχοντες και οι εγγυητές των επόμενων συνθηκών;
Μου φαίνεται, απ’ ότι άκουσα για τις απόψεις του τις τελευταίες μέρες, ότι ο Δρ Kissinger ίσως να βλέπει επιφανειακά την κατάσταση. Αν θέλει να μπαλώσει (να περάσει επιδέσμους είναι η μετάφραση στην κυριολεξία) τις σημερινές συνθήκες, θα πρέπει να ενεργήσει πολύ πιο δυναμικά προς τους Έλληνες απ’ ότι έκανε μέχρι τώρα. Το γεγονός είναι ότι τώρα υπάρχει μια νέα κύρια πηγή αστάθειας και η προσφορά πρώτων βοηθειών σύντομα θα καταστεί αδύνατη…»
Η διαφωνία Kissinger/Callaghan θα δημοσιευόταν στους «Financial Times» στις 19 Ιουλίου 1974, αλλά αποτράπηκε την τελευταία στιγμή με πιέσεις από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η ανησυχία για δημοσιοποίηση των διαφωνιών βρίσκεται και σε βρετανικό έγγραφο (19.7.1974) με τον Βρετανό πρέσβη στην Ουάσιγκτον, Ramsbotham, να καθησυχάζει τον Kissinger ότι είχε επιληφθεί του θέματος μιλώντας στους «Financial Times».
Στη συνεδρία της 27ης Αυγούστου 1974, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με βρετανούς αξιωματούχους που έστειλε ο Κάλλαχαν για πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση με τον Δρα Κίσινγκερ, ο τελευταίος ήταν πολύ αποκαλυπτικός όταν τους είπε:
«Το μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα είχε ήδη επιτευχθεί με το να θεωρούν τον ίδιο (Kissinger) ως τον κακό των διαπραγματεύσεων».
Ως το μεγαλύτερο διπλωματικό κατόρθωμα, ο Kissinger εννοούσε το ότι οι Βρετανοί κατάφεραν να εκτεθεί ο ίδιος ως ο κακός των γεγονότων. Κάτι που δυστυχώς κάποιοι ακόμα συντηρούν, αγνοώντας σημαντικά αποδεσμευμένα έγγραφα που μιλούν από μόνα τους…
Ειδική σχέση ΗΠΑ/ΗΒ
Ο Δρ Kissinger όμως, έμεινε πιστός στη βρετανο-αμερικανική συνεργασία (ειδική σχέση) όπως απέδειξε με την ομιλία του της 10ης Μαΐου 1982, ως ο επίτιμος ομιλητής στα 200χρονα του Φόρειν Όφις…
Για τον Χένρι Κίσινγκερ το Κυπριακό ήταν περιφερειακό πρόβλημα, όπως εξήγησε στις 9 Ιανουαρίου 1975 στον Βρετανό πρέσβη στην Ουάσιγκτον Sir Peter Ramsbotham:
«Σήμερα κατά τη διάρκεια γεύματός μας ο Kissinger μίλησε για την Κύπρο στο ευρύτερο πλαίσιο της δυτικής ασφάλειας. Είπε, με όλο τον σεβασμό στην ειδική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου, ότι η Κύπρος ήταν ένα περιφερειακό θέμα από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών, σε σύγκριση με τη σημασία της Τουρκίας στην ασφάλεια της ανατολικής Μεσογείου. Ειδικά, ο ρόλος της Τουρκίας ήταν σημαντικός για τις αμερικανο-σοβιετικές σχέσεις στη Μέση Ανατολή. Αν η ασφάλεια της Τουρκίας υπονομευόταν δεν θα υπήρχε φραγμός μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Συρίας. Για αυτό ο Kissinger διαφωνούσε με την κοντόφθαλμη άποψη του Κογκρέσου σε σχέση με την Κύπρο (εμπάργκο όπλων) και φοβόταν ότι η ενέργεια του Κογκρέσου αποδυνάμωνε σοβαρά την ασφάλεια της Τουρκίας…»
Επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι ο Kissinger έβλεπε την Κύπρο από πλευράς Ψυχρού Πολέμου και έτσι εξηγείται η θέση του έναντι της Τουρκίας…
*Ερευνήτρια/συγγραφέας
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
