Ο Αλέξανδρος Μπασιακούλης, απόφοιτος του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ και μέλος της ομάδας διερεύνησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων του ΑΠΘ, μιλά στην Speaknews και τον Αλέξανδρο Ευσταθίου για την ενασχόληση του με το παγκοσμίου ενδιαφέροντος αρχαιολογικό εύρημα που τάραξε τα νερά της επιστήμης.
Πώς άρχισε η ενασχόληση σας με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων και πότε ήρθατε σε επαφή πρώτη φορά με το εύρημα αυτό;
Η πρώτη φορά που είδα τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ήταν την εποχή που πήγαινα λύκειο και έτυχε να δω ένα σύντομο ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Μου είχε κάνει αρκετή εντύπωση από τότε, αλλά δεν πέρασε ούτε μία στιγμή από το μυαλό μου ότι θα αποτελέσει στο μέλλον το βασικότερο αντικείμενο ενασχόλησής μου, που μετράει πλέον 12 χρόνια. Πολλά χρόνια μετά, και πιο συγκεκριμένα το 2009, βρίσκομαι στο τελευταίο έτος στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και καλούμαι να επιλέξω ένα θέμα για την διπλωματική μου εργασία. Ένα χρόνο πριν, ο καθηγητής του τμήματος Κυριάκος Ευσταθίου είχε ξεκινήσει να μελετάει τον Μηχανισμό και είχε ήδη αρχίσει να κατασκευάζει ένα αντίγραφο, βασισμένο σε παλαιότερα δημοσιεύματα. Το μοντέλο αυτό απεδείχθη μη λειτουργικό, καθώς περιείχε πολλά εσφαλμένα ή ανακριβή δεδομένα. Ακριβώς, εκείνη τη στιγμή ήταν που μου πρότεινε ο κ. Ευσταθίου να ασχοληθώ με την ανάλυση όλων των δεδομένων που είχαμε από τα θραύσματα του Μηχανισμού, με σκοπό τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός αντιγράφου που να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστό στο πρωτότυπο και ταυτόχρονα λειτουργικό. Κάπως έτσι λοιπόν, έγινα και εγώ μέλος της ομάδας διερεύνησης στην Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς ένα χρόνο πριν, ο καθηγητής αστροφυσικής και επικεφαλής της ομάδας μας Γιάννης Σειραδάκης, έφυγε πρόωρα από την ζωή, αφήνοτας πίσω του ένα τεράστιο κενό, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο.
Τι ακριβώς είναι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων; Έχουμε ακούσει ότι πρόκειται για τον πρώτο υπολογιστή της ανθρωπότητας, ισχύει αυτό;
Για τους αρχαίους ήταν ένα πολυεργαλείο, ενώ για τους σύγχρονούς ένα εύρημα που τάραξε τα νερά της επιστήμης. Υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε ανάμεσα στο 150 με 200 π.Χ., χωρίς όμως να έχουμε σαφείς ενδείξεις για τον κατασκευαστή του. Είναι μία εξαιρετικά πολύπλοκη μηχανολογική διάταξη, με τουλάχιστον 40 γρανάζια, 19 άξονες και 7 δείκτες. Χρησιμοποιούταν για την πρόβλεψη αστρονομικών φαινομένων, ενώ ταυτόχρονα είχε ενσωματωμένο ημερολόγιο. Μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι υπολόγιζε με εξαιρετική ακρίβεια τις θέσεις του ήλιου, της γης και της σελήνης, φέροντας ένα δείκτη για κάθε ένα από αυτά τα τρία ουράνια σώματα. Συγκεκριμένα για την σελήνη, ο δείκτης είχε δύο ενδείξεις, μία για την θέση του στον ουρανό και μία για την φάση στην οποία βρίσκεται. Βάσει αυτών των θέσεων, μπορούσε να προβλέψει (με ακρίβεια ώρας) τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, να υπολογίσει την ημερομηνία τέλεσης των βασικότερων για την εποχή αγώνων (μεταξύ αυτών και των Ολυμπιακών), καθώς επίσης και να ενημερώσει τον χρήστη σε ποιον σεληνιακό μήνα βρίσκεται εκείνη την χρονική στιγμή.
Πού βρίσκεται σήμερα ο μηχανισμός; Θεωρείτε πως οι Έλληνες έχουν ενημερωθεί επαρκώς γι’ αυτή την ανακάλυψη και τα επιστημονικά δεδομένα που την συνοδεύουν;
Σήμερα, τα θραύσματα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Το ναυάγιο στο οποίο βρέθηκαν, ανακαλύφθηκε τυχαία από Συμιακούς σφουγγαράδες στα Αντικύθηρα το 1900, ενώ το 1901 έγινε η πρώτη οργανωμένη κρατική ενάλια ανασκαφή στον κόσμο, φέρνοντας στο φως αντικείμενα μοναδικής ιστορικής αξία. Μεταξύ αυτών και τα θραύσματα του Μηχανισμού, τα οποία ήταν τόσο διαβρωμένα που με τα βίας αντιλαμβανόταν κάποιος ότι επρόκειτο για έναν μηχανισμό. Από τότε, πολλοί ερευνητές, Έλληνες και ξένοι, μελέτησαν τα θραύσματα προσπαθώντας να τα αποκωδικοποιήσουν, φτάνοντας πλέον σε ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ερμηνείας του, το οποίο θα έλεγα (κάπως αυθαίρετα) ότι ξεπερνάει το 90%. Πέρα από την επιστημονική κοινότητα, πιστεύω ότι αρκετός κόσμος Ελλάδα γνωρίζει την ύπαρξη του, έχοντας έναν έντονο θαυμασμό προς αυτόν, ακόμα και εάν γνωρίζουν ελάχιστα για το τι ήταν και τι έκανε. Σε όλες τις διαλέξεις-παρουσιάσεις που έχει κάνει η ομάδα μας, η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη και οι ερωτήσεις πολλές και διάφορες. Η μόνη ερώτηση που δεν αντέχω να ακούω είναι εάν το έφτιαξαν εξωγήινοι…
Πρόσφατα, η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα «UCL Antikythera Research Team», με επικεφαλής τον καθηγητή Tony Frith, έκανε μια σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Scientific Reports». Τι νέο προσφέρει η εν λόγω δημοσίευση στις γνώσεις σχετικά με τον Μηχανισμό;
Η έρευνα αυτή ξεκίνησε από τον κ. Tony Frith πριν πολλά χρόνια και παρακολουθούμε με προσοχή την εξέλιξή της. Αφορά την ύπαρξη δεικτών στην εμπρόσθια όψη του Μηχανισμού για όλους τους τότε γνωστούς πλανήτες. Για να υποστηρίξει την υπόθεση του κ. Φριθ και η ομάδα του, προσθέτουν πλήθος γραναζιών, μηχανολογικών εξαρτημάτων και δεικτών, τα οποία όμως στην πραγματικότητα δεν έχουν βρεθεί στα θραύσματα. Συνεπώς μιλάμε καθαρά και μόνο για μία υπόθεση ύπαρξης μίας εξαιρετικά περίπλοκης διάταξης, το μέγεθος της οποίας είναι ίσο με τον ήδη υπάρχοντα Μηχανισμό. Η μελέτη αυτή βασίζεται στην αναφορά που γίνεται γι’ αυτούς τους πλανήτες στα κείμενα του Μηχανισμού, αλλά δεν υπάρχει φυσική ένδειξη ύπαρξης όλων αυτών των εξαρτημάτων. Απεναντίας, οι ενδείξεις που υπάρχουν στα θραύσματα καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο να υπήρχε όλη αυτή η διάταξη ενσωματωμένη στον Μηχανισμό. Συνεπώς, η δική μας ομάδα δεν θεωρεί ότι η συγκεκριμένη έρευνα έχει ικανά επιχειρήματα για να μας πείσει σε επιστημονικό επίπεδο. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ύπαρξη δεικτών για τους πλανήτες αλλά δεν θεωρούμε πιθανή αυτή τη προσέγγιση. Η ρεαλιστικότερη προσέγγιση επ’ αυτού θεωρώ πως είναι της Ολλανδής μηχανικού Tatjana van Vark, η οποία κατασκεύασε ένα μοντέλο το 2007.
Θα ήθελα να πω ότι το εντυπωσιακό με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, είναι ότι έχει καταφέρει να φέρει κοντά επιστήμονες από πολλά διαφορετικά πεδία, ενώ η έρευνά του έχει συνδράμει στην ανάπτυξη μεθόδων και τεχνολογιών που μπορούν να φανούν χρήσιμα και σε άλλες εφαρμογές. Και το σημαντικότερο όλων, είναι ότι προάγει τις αξίες του πολιτισμού που σε περιόδους κρίσης τις έχουμε τόση πολλή ανάγκη.
Πληροφορίες για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων στο site: https://www.antimech.com/
