Συνέντευξη στον Τάσο Ρέτζιο
Σε κάποιους ανθρώπους τυχαίνει η ζωή τους να διασταυρωθεί με τα πολλά γυρίσματα της Ιστορίας και τότε γίνεται άθυρμα της, χωρίς πολλές δυνατότητες για μια διαφορετική πορεία ή για εκπλήρωση ονείρων. Ο Αρμένιος Αρτέμ Αμπαριάν, ο ήρωας του βιβλίου του Θωμά Ψύρρα «Τι απομένει από τη φωτιά», είναι ένας τέτοιος άνθρωπος που είχε την ατυχία να ζήσει στις πιο σκοτεινές γωνιές του περασμένου αιώνα. Από τη γενοκτονία των Αρμενίων και τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην Κατοχή και στον Εμφύλιο, τα σοβιετικά γκουλάγκ και την Αργεντινή του ’70.
«Η αφορμή για το βιβλίο», λέει ο συγγραφέας, «ήταν μια συνάντηση με έναν άνδρα αρμενικής καταγωγής από την Αργεντινή, που στα γεράματά του επέστρεψε στην Ελλάδα για να βρει τους συμμαθητές του. Η δεύτερη αφορμή, που ήρθε να συμπληρώσει την πρώτη, ήταν ότι διαβάζοντας το ‘Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ’ του Σολζενίτσιν βρήκα μια αναφορά σε κάποιους Έλληνες ναυτικούς που στην προσπάθεια τους να κατέβουν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν με τον Δημοκρατικό Στρατό, πέρασαν στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, όπου τους συνέλαβαν ως ύποπτους για κατασκοπεία. Αυτά τα δύο ασύνδετα γεγονότα απάγκιασαν στο νου μου και σαν ήρθε η ώρα έδεσαν και έστησαν το στιμόνι της ιστορίας μου, που είναι, βέβαια, κατασκευασμένη».
Η Ιστορία που στο βιβλίο έχει… περίσσευμα περνάει από πάνω και σαρώνει τους ανθρώπους. Αλλά και την Ιστορία εμείς δεν τη διαμορφώνουμε;
Δυστυχώς ή ευτυχώς η Ιστορία είναι αυτό το στοιχείο που μας παρασέρνει, ασκεί πάνω μας επιρροές. Εμείς ζούμε στην επιδερμίδα αυτής της πραγματικότητας, αλλά αυτή από κάτω έχει ρίζες που τρέφονται με τα νάματα της Ιστορίας. Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να αντιπαλέψουμε την Ιστορία, είμαστε στο δικό της ποτάμι, στο δικό της ρεύμα. Κολυμπώντας, οι απλοί άνθρωποι, σ’ αυτό το ρεύμα, προσπαθούμε να κουνήσουμε τα χέρια μας, να πάμε κόντρα στο ρεύμα ή να αφεθούμε…
Πάντως η Ιστορία τον έχει διαλύσει τον δικό σας ήρωα…
Η ιστορία ξεκινάει από την Αρμενία, όπου διώχνεται η οικογένεια του, περνάει στη Σμύρνη, από κει στην Αθήνα και στο θεσσαλικό κάμπο, όπου θα προσπαθήσει να ριζώσει. Θα έρθει, όμως, η Κατοχή και ο πόλεμος και όταν η κατάσταση αγριεύει, ο ήρωας πάει στο Πέραμα, μετά θα μπαρκάρει και θα καταλήξει στην Ουγγαρία και μετά σε σοβιετική φυλακή στη Μόσχα, θα ζήσει την εποχή της αποσταλινοποίησης, θα συναντήσει τον αδελφό του στην Τασκένδη για να καταλήξει στην Αργεντινή. Είναι μια ολόκληρη ιστορία και το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους: είτε σαν την ιστορία ενός ανθρώπου που τον αρπάζουν οι άνεμοι της Ιστορίας και τον ρίχνουν έρμαιο στα σαγόνια της δυστυχίας, είτε ως αφήγημα μιας συνείδησης που αγωνίζεται να υπάρξει μέσα από διαφορετικές εθνικές και ιδεολογικές ταυτότητες, είτε ως εξιστόρηση ενός διαρκούς ξεριζωμού, είτε ακόμη και ως περιπέτεια ενός ανθρώπου που μέσα από την προσωπική του μοναξιά οδηγείται στην εγκαρτέρηση ως στάση ζωής.
Έγραψα ένα βιβλίο για τη μοναξιά, λέτε…
Θα μπορούσα να πω έγραψα ένα βιβλίο απελπισμένο… Αυτός ο άνθρωπος συνεχώς αναρωτιέται, τι είναι πατρίδα, ποια είναι η πατρίδα μου, τι είναι ένας ξεριζωμένος, τι είναι πρόσφυγας, ξένος, εκδιωκόμενος, εκπατρισμένος. Μέσα από αυτές τις καταστάσεις εκφράζει την απελπισία του κι ο αναγνώστης καλείται να απαντήσει στο τι απομένει από τη φωτιά…
Πατρίδα είναι τελικά τα παιδικά μας χρόνια;
Όχι απλώς τα παιδικά μας χρόνια, αλλά οι ματαιωμένες επιθυμίες μας των παιδικών χρόνων που συνδέονται με τον τόπο. Αυτό διαμορφώνει μια ισχυρή σύνδεση συναισθηματική που μας συνοδεύει σε όλη τη ζωή.
Τι άνθρωπος είναι ο ήρωας σας;
Δεν ήθελα ο ήρωας να λειτουργεί με όρους μιζέριας ή καταγγελίας, να διεκτραγωδεί τα γεγονότα. Είναι αυτό που λέμε ένας άνθρωπος αξιοπρεπής, μέσα στη μοναξιά του και στις φυγές του για τις οποίες ο ίδιος δεν ευθύνεται. Μοιάζει με τον Οιδίποδα που λέει τα κρίματά μου τα έπαθα, δεν τα έκανα… Αυτό διαπερνάει και τον ήρωα του βιβλίου. Ο Αρτέμ Αμπαριάν είναι ένας άνθρωπος που τα κρίματά του τα έπαθε… Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αυτές τις καταστάσεις τις αντιμετωπίζουν με τη σιωπή.
Εσείς, ωστόσο, τον βάλατε να αναμετρηθεί με τη γραφή…
Οι άνθρωποι αυτοί έχουν τρομερή δυσκολία να βάλουν όσα έζησαν στο χαρτί, για δύο λόγους: ο ένας είναι ότι δεν θέλουν να τα θυμούνται και ο άλλος είναι ότι νιώθουν πως οι λέξεις της γλώσσας δεν επαρκούν να δώσουν την ένταση του κακού που βίωσαν. Έτσι είναι κι ο ήρωας, αλλά τελικά κατέθεσε τη μαρτυρία του στο γιο μιας συμμαθήτριας του…
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
