Χρίστος Χατζήπαπας “Η λογοτεχνία είναι το ίαμα της Ιστορίας”

Συνέντευξη στον Ανδρέα Καρακόκκινο

Καλύτερα να μην συναντιόμασταν… ( Γκοβόστη 2023) είναι το τελευταίο βιβλίο του Χρίστου Χατζήπαπα. Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα στο οποίο ο Χρίστος περιγράφοντας μια ερωτική ιστορία μας περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα που έζησε η Κύπρος από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της, όπως την έδωσαν οι Άγγλοι κατακτητές, ως το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β’ και τη τουρκική εισβολή-κατοχή τον Ιούλη του 74. Για μας που τα ζήσαμε στα νεανικά μας χρόνια, τις δολοφονίες της ΕΟΚΑ Β΄ τη προδοσία και τη τουρκική εισβολή με τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους, ζωντανεύουν μέσα μας τα ίδια σαν τότε συναισθήματα. Το βιβλίο είναι μια κραυγή και μια ωδή για ότι έγινε και που πέρασαν 49 χρόνια χωρίς δικαίωση από τους ισχυρούς της γης που κόπτονται για την ειρήνη και τη δικαιοσύνη.

“Γιατί να μην συναντιόμασταν”, με το ΜΗΝ αμφισβητούμενο στο εξώφυλλο;

Κατ’ αρχήν ευχαριστώ την κόρη μου Σοφία για το τόσο εκφραστικό εξώφυλλο, όπως είχε κάνει και με άλλα βιβλία μου. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ερωτικό τρίγωνο, που συνεπάγεται όλους τους κινδύνους του ΜΗΝ. Διαδραματίζεται τη δεκαετία του 70 στη νυν κατεχόμενη Κερύνεια, πάνω στον καμβά του οποίου πλέκεται όλη τη τραγωδία του ’74. Η συνειδητή και οργανωμένη προδοσία της Χούντας, συνεπικουρούμενη από την παράνομη δράση του κ. Γρίβα και της δολοφονικής ΕΟΚΑ Β’.

Γιατί… «κύριε» Γρίβα;

Επειδή ακόμη κι ο Καραμανλής σε επιστολή του προς στον ίδιο, καλώντας τον να σταματήσει την αντεθνική του δράση, τον απογύμνωνε από όλα τα… στολίδια του, τα διγενιλίκια του, τα μπιχλιμπίδια του. Ούτε καν με το κακόφημο «στρατηγέ μου» δεν τον προσφωνούσε.

Τι σας έκανε να ασχοληθείτε, μισόν σχεδόν αιώνα, με την τραγωδία του ’74;

Πίστη μου είναι πως η λογοτεχνία είναι το ίαμα της Ιστορίας, την θεραπεύει. Όσα παραλείπει η δεύτερη, ακούσια, αλλά κυρίως εκούσια, όπως στην περίπτωση της Κύπρου, φιλοδοξεί να καλύψει η λογοτεχνία με τον μαγικό της τρόπο. Αναμιγνύει στα γεγονότα τους πρωταγωνιστές μιας ιστορίας οι οποίοι γίνονται φίλοι με τον αναγνώστη, συζητούν μαζί του, μοιράζονται τις ανησυχίες και τον πόνο του και καταλήγουν στις αλήθειες της, που στην παρούσα περίπτωση είχαν σχεδόν ενταφιαστεί. Όπως το αεροπλάνο με τους καταδρομείς που χτυπήθηκε από φίλια πυρά και θάφτηκε αύτανδρο από ντροπή και φόβο. Πράγμα που είναι πολύ ανησυχητικό, οι νέοι να μην ξέρουν τη δική μας ευθύνη για την επικείμενη τουρκοποίηση του νησιού. Οι δε πολιτικοί περί άλλων τυρβάζουν. Ο τέως πρόεδρός μας στο παρά πέντε της λύσης, εγκατέλειψε τις συνομιλίες στο Κραν Μοντανά κι ήρθε πίσω να … πουλά προσοδοφόρα ευρωπαϊκά διαβατήρια στον κάθε διεθνή απατεώνα…

Εντούτοις ο Έρως, που είναι και το όνομα του πρώτου μέρους, είναι κυρίαρχος σε όλο το μυθιστόρημα…

Ο έρωτας ιερουργεί πάνω στο κείμενο, το μεταπλάθει σε προσωπική υπόθεση του αναγνώστη. Κατά τη διάρκεια της γραφής, σαν μας κατέθλιβε το ιστορικό στοιχείο, ρίχναμε στο ποτήρι, μαζί με τους ήρωές μου, ένα χαπάκι έρωτα. Θαυματουργούσε. Συνεχίζαμε με το πρόσωπο του έργου. Όπως, για παράδειγμα, η Αδριανή καταρρέει μπροστά στους φίλους της, κάτω στο λιμανάκι της Κερύνειας. Την ώρα που διηγούταν την περίπτωση που ο ιερέας ενός μικτού χωριού, παρατά τη λειτουργία και πετάγεται έξω με την καραμπίνα να σκοτώσει ένα Τ/κ συγχωριανό. Το χάπι της Ιστορίας είναι η αγκαλιά του εραστή της, που την συνεφέρνει. Ο έρωτάς τους, όμως, αν και ανίκητος, νικάται από το πραξικόπημα εκείνης της αποφράδας Δευτέρας. Τους χωρίζει, όπως και την Κύπρο στα δύο. Κι όταν συναντιούνται μετά από καιρό, και την αιχμαλωσία του στην Τουρκία, εκείνη του λέει αμήχανα πως θα περιμένει τον άντρα της. Που είναι αγνοούμενος.

Πολλά ονόματα παρελαύνουν στο μυθιστόρημα. Κάποια είναι αναγνωρίσιμα. Πώς το συζητάτε αυτό;

Δεν το συζητώ, το δηλώνω. Πως η προδοσία ήταν οργανωμένη και συντεταγμένη από τη Χούντα με συνοδοιπόρο τον Γρίβα και την ΕΟΚΑ Β΄ στην Κύπρο. Όντως όλοι οι «επώνυμοι», στο μυθιστόρημα αποδεδειγμένα έδρασαν προδοτικά. Με αποδείξεις και ονόματα. Οι εμφυλιοπολεμικοί αξιωματικοί πρωτοστάτησαν. Μόνο ελάχιστοι συμπεριφέρθηκαν τίμια και πατριωτικά. Όπως ο Αλευρομάγειρας. Μετρούνται στα δέκα δάχτυλα. Οι σημειώσεις στο βιβλίο αποδεικνύουν του λόγου το ασφαλές. Ένα παράδειγμα, ο συνταγματάρχης Μιχόπουλος στην Κερύνεια που παρεμπόδισε το 70 Τ.Μ να ναρκοθετήσει τις ακτές της Κερύνειας λίγες μέρες πριν από την εισβολή. Τα κανόνια από τον Πενταδάχτυλο, ικανά να σταματήσουν την απόβαση, είχαν αποσυρθεί από τους πραξικοπηματίες.

Από τη ποιητική συλλογή ΛΥΠΗ ΤΙΣ ΝΥΧΤΕΣ (2021)

ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΩΝ*

Η ξισταρκά Άνοιξη **

μόλις που άνοιξε

της ρίξανε βενζίνη και την κάψανε

οι άξεστοι.

Στο Δίκωμο

φθινοπωριάζει ανεύθυνα η Άνοιξη

τραβά μέχρι τον Νιόβρη

την πέτυχαν βαθιά στη ρίζα της

οι άθλιοι βυθοκόροι.

Από τότε

οι δυο εποχές δεν ξέρουν

πότε φυλλοροούν

πότε ανθούν

πότε πεθαίνουν.

1.4.2020

.

*Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, υπαρχηγός της ΕΟΚΑ, κάηκε ζωντανός στο κρησφύγετό του στα βουνά του Μαχαιρά από τους Άγγλους στρατιώτες στις 3 Μαρτίου 1957, μετά από προδοσία.

*Ο Κυριάκος Μάτσης, τομεάρχης της ΕΟΚΑ, σκοτώθηκε στο Δίκωμο με βόμβα στο κρησφύγετό του από τους Άγγλους στρατιώτες στις 19 Νοεμβρίου 1958, μετά από προδοσία.

**Ξισταριά – κισθαρέα (αρχ), λαδανιά, από τους ωραιότερους θάμνους στα βουνά της Κύπρου

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Χρίστος Χατζήπαπας γεννήθηκε το 1947 και σπούδασε Κτηνιατρική στη Σόφια όπου αργότερα έκανε μεταπτυχιακά. Έβγαζε, ως κτηνίατρος τίμια το ψωμί του. Πολέμησε τη σαλμονέλωση. Ξεγέννησε αγελάδες, έκανε καισαρικές.

(Σχετικό διήγημα στη συλλογή «Το μεγάλο ψέμα», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1981). Έχει εκδώσει ποίηση και πεζογραφία και μεταφράσεις έργων από τα

Βουλγαρικά και Τούρκικα. Βιβλία του εκδόθηκαν σε ξένες γλώσσες. Τέσσερα απ’ αυτά τιμήθηκαν με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, και άλλα δύο με

Έπαινο. Διετέλεσε Πρόεδρος επί σειρά ετών της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου, είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του Λογοτεχνικού περιοδικού Νέα Εποχή. Το 2017 του απονεμήθηκε το «Βραβείο Γ. Φ.

Πιερίδης» από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου, για τη συνολική προσφορά του στα Κυπριακά Γράμματα. Το 2019 ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας-Κύπρου.

Για το 2023 του απονεμήθηκε Βραβείο “Τεύκρου Ανθία – Θεοδόση Πιερίδη” της Κ.Ε του ΑΚΕΛ

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

• Ενδοσκόπιο, Ποιήματα, Λευκωσία 1969
• Εισαγωγή στην τραγωδία, Ποιήματα, Λευκωσία 1979
• Το μεγάλο ψέμα, Διηγήματα, Σύγχρονη Εποχή, 1981
• Εντελώς Φυσιολογικός, Διηγήματα, Λευκωσία, 1984
• Το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου, Μυθιστόρημα, (Καστανιώτη), 1989
• Στην Ολκό του μαύρου φεγγαριού, Μυθιστόρημα, (Δελφίνι), 1993
• Στο μάτι του φιδιού, Μυθιστόρημα, (Καστανιώτη) 2000
• Βουλγαρική έκδοση, (Μπαλκάνι), 2003
• Έρως εν καμίνω. Διηγήματα, (Λιβάνη), 2001
• Like a discus thrower, short stories, (Armida), 2009
• To ασταθές βήμα, Διηγήματα, (Γαβριηλίδη)ς, 2009
• Βουλγαρική έκδοση, (Πλάμακ), 2010
• Τουρκική έκδοση, (ISIK KITAVEVI), 2013
• Γαλλική Έκδοση, (Kallimages), 2014
• Τα πηγάδια της ιστορίας, Ποιήματα (Γαβριηλίδης) 2012
• Αλλόφυλοι εραστές, Διηγήματα, (Γκοβόστη) 2018
• Το χρώμα του γαλάζιου υακίνθου, Μυθιστόρημα (Γκοβόστη) 2019
• Λύπη τις νύχτες, ποίηση ( Γκοβόστη 2021)
• Καλύτερα να μην συναντιόμασταν, Μυθιστόρημα ( Γκοβόστη 2023)

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ