Συνέντευξη: Ανδρέας Καρακόκκινος
Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος συγκαταλέγεται στους νέους ποιητές της Κύπρου, οι οποίοι προτάσσουν με ανανεωτικές απαιτήσεις το ποιητικό τους όραμα και αξιοποιούν την κυπριακή, την πανελλήνια και την παγκόσμια παράδοση. Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε κυπριακά, ελληνικά και ξένα περιοδικά, ενώ έχουν επίσης μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Εργάζεται ως δημοσιογράφος στον κυπριακό γραπτό και ηλεκτρονικό Τύπο, και έχει εκδώσει 10 ποιητικές συλλογές.
Η τελευταία σας ποιητική συλλογή «Χώρα μου είσαι» είναι μια ποιητική σύνθεση στην οποία μιλάτε για «μια οικουμένη/του θάμβους/από τα βάθη των αισθήσεων», αλλά και μια χώρα που «Το μόνο που έμεινε/να αναπαλαιώνεις μνήμες/ σε πίκρες του τετελεσμένου». Μιλήστε μας γι’ αυτή τη χώρα και από πού ξεκινά η ποιητική σας σκέψη.
Το βιβλίο αρύεται από την έννοια της «Χώρας» στον πλατωνικό Τίμαιο, όπου ο φιλόσοφος αναφέρεται σ’ αυτήν ως χαλεπόν και αμυδρόν… Μια περιοχή εκείθεν του νοητού και του αισθητού κόσμου η οποία, ως υποδοχέας της γένεσης των όντων, διαφεύγει κάθε προσδιορισμού και νοηματοδότησης. Λειτουργεί, εδώ, ως ένα ανοιχτό σημαίνον, που επιτρέπει να υπάρξει λόγος, ομιλία, για όσα περισυλλέγονται στη διατομή της κατάλυσης των ορίων και των ορισμών. Εδώ που παίρνει θέση ο λόγος της ποίησης, για να φέρει και να εκφέρει το άρρητο της γλώσσας. Και ο τόπος της επιθυμίας: η επιθυμία ως γραφή που εκφέρει τον έρωτα, διατρέχουσα τις ποικίλες ενσαρκώσεις του, και η γραφή ως επιθυμία για το άλλο μέσα στη γλώσσα και για το άλλο της γλώσσας.
«Χαλεπόν» και «αμυδρόν», λοιπόν… Χαλεπόν, γιατί η Κύπρος δεν είναι μόνον ο τόπος που λειτουργεί το θαύμα, αλλά και ο τόπος όπου αέναα συνεχίζεται η τραγωδία. Μια χώρα που κάποιοι θέλουν να τη μετατρέψουν σε χώρο, ή μάλλον τη μετέτρεψαν, όπου ασκούνται βρίζοντας ξένοι φαντάροι, σαρκοβόροι τραπεζίτες και άθλιοι πολιτικοί. Και αμυδρόν, γιατί εδώ και 50 χρόνια ζούμε και περιπλανιόμαστε σαν φαντάσματα στο βασίλειο των σκιών, μη δυνάμενοι να αρθρώσουμε παρά, με αποδεκατισμένες λέξεις, τη γλώσσα των ερειπίων, γιατί για εμάς, έκτοτε, το μέλλον είναι μια επιστροφή στο παρελθόν, στην κατακερματισμένη ιστορία, στην ξενιτεμένη μνήμη. Αυτή η καταδίκη, ωστόσο, να μιλήσουμε τη γλώσσα των ερειπίων, μας αναγκάζει, ταυτόχρονα, να αποπειραθούμε μια απονενοημένη καταβύθιση μέσα στην πλέρια καταδεχτικότητα της ερείπωσης: να φιλοτεχνήσουμε το ομοίωμα μιας γλώσσας ακεραιωμένης, ισοδύναμο απείκασμα όχι μιας χώρας που απλώς υπήρξε, αλλά μιας χώρας που μπορεί να υπάρξει ως μη αναγώγιμη διαφορά, ως ένα επινοημένο μέλλον και όχι ως μια διάσταση χρόνου που ακολουθεί. Όπου μπορεί να χωρεί το αχώρητο και όπου μπορούν τα αποκλίνοντα να συγκλίνουν, όπου μπορεί να καταστεί η κλήση μιας απεριόριστα ανεπιφύλακτης δεξίωσης ο άλλος.
Στην προηγούμενη ποιητική συλλογή σας «Φόβοι» μιλάτε για πολλούς φόβους που όλοι έχουμε. Εσείς ποιους φόβους φοβάστε περισσότερο;
Το να ζεις είναι, ίσως, από μιαν άποψη, ένας παρατεταμένος εθισμός στους φόβους και στο αναπάντεχο. Σ’ αυτήν τη διάρκεια είναι φυσικό κάποιοι φόβοι να εξομαλύνονται και κάποιοι άλλοι να ανακύπτουν με περισσότερο ή λιγότερο απειλητικό πρόσωπο. Αυτό που περισσότερο με τρομάζει αυτήν τη στιγμή είναι η χωρίς όρια περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής και γενικότερα της ζωής στον πλανήτη, η σχεδόν πλήρης αποθηρίωση του ανθρώπινου όντος, σε όλα τα επίπεδα, ο εκμαυλισμός της παιδικότητας και της εφηβείας στα βρόχια μιας αφηνιασμένης βιαιότητας, αλλά και το χάσιμο αγαπημένων προσώπων χωρίς να έχει προηγηθεί η διεργασία συμφιλίωσης με το γεγονός της απώλειάς τους. Ακόμα, ο φόβος της εκκρεμότητας, η αίσθηση πως μπορεί να καταστώ, ξαφνικά, εκπρόθεσμος σε κάποια σημαντικά πράγματα που κάνω, όπως, λόγου χάριν, να φύγεις αφήνοντας πίσω σου ανολοκλήρωτο έναν συρφετό από γραμμένες και άγραφες σελίδες… Αλλά, θα μπορούσε να είναι η ζωή ενός ανθρώπου ή κάποιου που γράφει κάτι διαφορετικό από αυτό;
Στο διάστημα 1997-2023 έχετε εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές. Για ποια άλλα θέματα που σας απασχολούν μιλάτε στη ποίηση σας;
Φρονώ ότι και τα δέκα βιβλία, παρά την προφανή θεματική πολυμορφία τους, περιστρέφονται γύρω από έναν τριπολικό πυρήνα: την ύπαρξη, τον χρόνο και τη γλώσσα, με πρωτεύουσα την τελευταία, καθώς, στο δικό της πεδίο θεωρώ ότι νοηματοδοτείται ο προβληματισμός για τα άλλα δύο: η ανθρώπινη συνθήκη στην ολότητά της. Ίσως αυτό, ενδεχομένως, να προσδιορίζει και να εξηγεί την πολυσημία των περισσότερων ποιημάτων, όπου μέσα από το καθένα αναφύεται ένας συνθετότερος προβληματισμός, που αποτρέπει την κίνηση σε μια μονοδιάστατη σημασιολογική κατεύθυνση.
Τι σας έχει χαρίσει και τι σας έχει πάρει αυτή η ποιητική ενασχόληση;
Κατά έναν παράδοξο τρόπο, μου έχει χαρίσει, διά της μετεγγραφής, αυτό που μου έχει πάρει: ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου, που δεν ξέρω πώς θα ήταν, αν δεν υπήρχε ενασχόληση με τη γραφή. Ίσως, ακόμη, μια ευχερέστερη κινητικότητα στο σκοτάδι, που με βοηθά να αντιλαμβάνομαι καλύτερα το πού βρίσκομαι, και μια ζώνη ελευθερίας, όπου περισσότερο δύναμαι ο ίδιος να χειραγωγώ τον εαυτό μου, συνειδητοποιώντας πως, αν μου ανήκει κάτι σ’ αυτό τον κόσμο, είναι το γεγονός πως είμαι απλώς ένα κομμάτι του κόσμου και τίποτα πέρα από αυτό.
Και, βέβαια, αναρίθμητες ώρες οδυνηρής βασάνου με τις λέξεις, επώδυνης πάλης στο χαρτί, για την ακρίβεια και τη σωστή έκφραση.
Κοντολογίς, με συνδράμει να βρω τη θέση μου στον κόσμο κατοχυρώνοντας ένα «σημείο ευστάθειας» ανάμεσα στην περιρρέουσα παράνοια και τον καλπάζοντα παραλογισμό της δύναμης.
Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια κατοχής της μισής σχεδόν Κύπρου από τη Τουρκία. Νοιάζεται κανείς από τους ισχυρούς για της γης για τη Κύπρο ή όλοι δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν τη Τουρκία; Τι να περιμένουμε για το αύριο της κατεχόμενης Κύπρου;
Αν ενδιαφέρεται κανείς, είναι, απλώς, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του. Η περίπτωση της Κύπρου, όπως άλλη μια περίπτωση «αδικημένου αδυνάτου», βρίσκεται εκτός πλαισίου εφαρμογής του διεθνούς δικαίου, που δεν είναι τίποτε άλλο από την αποκρυστάλλωση των εκάστοτε συσχετισμών δύναμης μεταξύ των ισχυρών. Αν αντιλαμβανόμαστε πως το Κυπριακό είναι απλώς ένας ασήμαντος χειρισμός στην πολύπλοκη αρένα της παγκόσμιας γεωπολιτικής, δεν νομίζω πως είναι σώφρον να τρέφουμε οιεσδήποτε προσδοκίες για δίκαιη επίλυση του προβλήματος, ούτε να ελπίζουμε πως η Τουρκία, ξαφνικά, από επιθετική αναθεωρητική δύναμη, θα καταστεί μια χώρα φιλειρηνική που θα σεβαστεί το όποιο δίκαιο. Οπωσδήποτε, η υφιστάμενη κατάσταση είναι απαράδεκτη, ωστόσο, μια μη δίκαιη λύση του προβλήματος, θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.
Γίνονται στην Κύπρο πολιτιστικές εκδηλώσεις με θέματα για τα κατεχόμενα; Οι λογοτέχνες της Κύπρου γράφουν για την κατοχή;
Νομίζω πως ναι, οι λογοτέχνες της Κύπρου συνεχίζουν να γράφουν για την κατοχή, σήμερα, όμως, μέσα από ένα πιο πολύμορφο πρίσμα και υπό το φως της παρέλευσης του χρόνου. Ακόμα και για τους συγγραφείς που έζησαν σε ολόκληρο το είναι τους την τραγωδία του ’74, το τραύμα, αν και δεν έχει επουλωθεί, έχει υποστεί διάφορες μεταμορφώσεις, κάτι που εκδηλώνεται και στη γραφή τους. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι, τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει αρκετά δυναμικά την εμφάνισή της στα κυπριακά γράμματα και η γενιά που δεν έζησε το 1974, η γενιά της «αβίωτης» μνήμης, με «συνακόλουθες» και όχι ταυτόσημες ιστορικές εμπειρίες, που ρίχνει το δικό της βλέμμα στα πράγματα. Η κατοχή παραμένει και το μέλλον προβάλλει «αδρανές». Γι’ αυτό φρονώ πως για αρκετά ακόμα χρόνια, είτε ευθέως είτε έμμεσα, το τραύμα του ’74 θα συνεχίσει να λειτουργεί, σε σημαντικό βαθμό, ως ο ορίζοντας της γραφής μας.
Είστε δημοσιογράφος και ποιητής. Υπάρχει δέσιμο ανάμεσα στις δυο ιδιότητες;
Υπάρχει δέσιμο, αλλά και σύγκρουση, θα έλεγα. Ο δημοσιογράφος κι ο ποιητής βρίσκονται σε μια διαρκή, ανεπίλυτη διελκυστίνδα, προσπαθώντας ο ένας να εκτοπίσει τον άλλο, παρ’ ότι και οι δύο ενοικούν και σιτίζονται στο ίδιο έδαφος: αυτό της γλώσσας και της καθημερινότητας των ανθρώπων, όπου παίζεται, πλέον, το δράμα της ιστορίας. Πιο επιθετικός προβάλλει ο δημοσιογράφος, ο οποίος επιχειρεί όχι απλώς να εκτοπίσει, αλλά να κατασπαράξει τον ποιητή. Μοιάζουν με αυτά τα δύο ομοειδή τερατόμορφα ερπετικά όντα που επιχειρούν να κατασπαράξουν το ένα το άλλο στη συγκλονιστική παράσταση του Θόδωρου Τερζόπουλου, Alarme . Ο τελευταίος (ο ποιητής), βεβαίως, έχει τις δικές του άμυνες, ξεγλιστρά, κρύβεται και, πότε πότε, ανασυντασσόμενος, περνά στην αντεπίθεση… Ειδικά, τα τελευταία δυο-τρία χρόνια που ως δημοσιογράφος βρίσκομαι στην ανεργία.
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
