Η Τουρκία στη Λιβύη και τι σημαίνει για τα κράτη της περιοχής

της Άννας Κωνσταντινίδου*

Το Σάββατο, το libyareview, η ιστοσελίδα που πρόσκειται στη λιβυκή αντιπολίτευση , ανέδειξε το θέμα τής κατά κάποιο τρόπο νομιμοποίησης της Τουρκίας στο λιβυκό έδαφος, τουλάχιστον σε αυτό (δυτικό) που “ορίζουν” οι στρατιωτικές δυνάμεις τού -αν και έκπτωτου εδώ και δύο χρόνια, ωστόσο παραμένοντος παράτυπα πρωθυπουργού – Ντμπεϊμπά. Να υπενθυμίσουμε, ότι το ανατολικό τμήμα το οποίο διοικείται εν πολλοίς από τις στρατιωτικές δυνάμεις που πρόσκεινται στον Χάφταρ, και στο οποίο εδρεύει το Κοινοβούλιο της Λιβύης, όρισε τον Μάιο μεταβατικό ηγέτη τον Οσάμα Χαμάντα, μετά την άρνηση του Ντμπεϊμπά να αποδειχθεί τον Μπασάγκα ως το πρόσωπο αυτό που θα οδηγούσε την χώρα σε εκλογές. Εντούτοις, όπως αντιλαμβανόμαστε, ο Ντμπεϊμπά αυθαίρετα συνεχίζει την φιλοτουρκική πολιτική, βάζοντας την Τουρκία κυρίαρχη στη Λιβύη.

Παραθέτω το άρθρο του libyareview, ώστε να κατανοηθεί το θεσμικό πλαίσιο κάτω από το οποίο το τουρκικό κράτος θα βρίσκεται στην αραβική χώρα: https://libyareview.com/47367/erdogan-secures-broad-powers-for-turkish-forces-in-libya-with-new-agreement/

Ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι το κείμενο που υπογράφηκε από τις δύο πλευρές, Τουρκία και Ντμπεϊμπά είναι Μνημόνιο Κατανόησης και όχι Συνθήκη, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι δεν δημιουργεί τα νομικά τετελεσμένα μίας διακρατικής Συμφωνίας και μπορεί ανά πάσα στιγμή να προσβληθεί. Και πολύ απλά δεν υπογράφηκε ένα “ισχυρό” νομικά κείμενο, γιατί ο Ντμπεϊμπά δεν φέρει τη θεσμική νομιμοποίηση να υπογράψει κάτι τέτοιο. Ωστόσο, δεν παύει να αποτελεί ένα κείμενο που θέτει σε εγρήγορση τα κράτη που έχουν συμφέροντα στην περιοχή, καθώς η Τουρκία στη βάση του εν λόγω κειμένου , όπως αυτό αναφέρει, αποκτά τη δυνατότητα (ωστόσο όχι την κατοχύρωση, αφού είναι Μνημόνιο Κατανόησης) να έχουν τα στρατεύματά της νομική ασυλία επί του λιβυκού εδάφους και να χρησιμοποιείται από τα πολεμικά αεροσκάφη κατά τα συμφέροντα της Τουρκίας ο εναέριος χώρος της Λιβύης. Να σημειωθεί επίσης, ότι το συγκεκριμένο Μνημόνιο υπογράφηκε στην Αττάλεια την 1η Μαρτίου και πέρασε από την τουρκική Εθνοσυνέλευση πριν λίγες ημέρες.

Είναι όλο αυτό μία ανησυχητική εξέλιξη για την Ελλάδα και γενικά για την ευρύτερη περιοχή; Όπως αναφέραμε πιο πάνω ό,τι πράττει το τουρκικό κράτος αναμφίβολα θέτει σε εγρήγορση οποιοδήποτε κράτος που μπορεί να θίγεται άμεσα ή έμμεσα. Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι μία αδιάφορη εξέλιξη, αφού η μόνη νομική προσωπικότητα που μπορεί να προσβάλλει το εν λόγω Μνημόνιο είναι το Κοινοβούλιο της Λιβύης, καθώς εκτός των άλλων, μια και δεν έχει περάσει από αυτό, μπορεί ανά πάσα στιγμή να το καταγγείλει.Το θέμα όμως είναι ότι η Λιβύη- όλα αυτά τα χρόνια του εμφυλίου- κινείται σε ρυθμούς και πλαίσια που βαθαίνουν όλο και περισσότερο την ένταση στο εσωτερικό, με συνέπεια οι αντιμαχόμενες πλευρές να επικεντρώνονται στο καθαρά στρατιωτικό σκέλος των πραγμάτων, αφήνοντας στην άκρη τα θεσμικής και νομικής φύσης που απασχολούν το Κράτος.

Στο κομμάτι που πρέπει να σταθούμε ωστόσο, είναι γιατί τώρα, μετά από 5 μήνες από την στιγμή υπογραφής του Μνημονίου, ο Ερντογάν αποφάσισε μόλις πριν μία εβδομάδα να το πάει στην Εθνοσυνέλευση προς ψήφιση; Η απάντηση είναι πολύ συγκεκριμένη. Ο Τούρκος πρόεδρος φυσικά θα χρησιμοποιούσε “τον άσο που είχε στο μανίκι του”, όταν είτε θα αισθανόταν ότι βρίσκεται σε πολιτικό /διπλωματικό αδιέξοδο είτε για να φέρει σε δύσκολη θέση δύο κράτη, που αυτήν την στιγμή είναι στον οπτικό του ορίζοντα, και εννοούμε το Ισραήλ, αλλά και την Αίγυπτο.

 Και να πούμε και κάτι ακόμα, παρά το γεγονός ότι ο ΥπΕξ της Τουρκίας πριν λίγες εβδομάδες είχε συνάντηση στο Κάιρο τόσο με τον ομόλογό του, όσο και με τον πρόεδρο Σίσι, οφείλουμε να καταθέσουμε ότι κάθε άλλο παρά τα μεταξύ τους πράγματα είναι καλά, όπως θέλουν κατά καιρούς να παρουσιάσουν ακόμα και ελληνικά, ειδησεογραφικά μέσα. Και ειδικά τον τελευταίο καιρό, οι τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις δεν θα μπορούσαν -παρα στην καλύτερη περίπτωση – να παρουσιάζουν μία στασιμότητα.

Και γιατί το γράφω αυτό;

Αρχικά, οφείλουμε να πούμε ότι, η Τουρκία ότι όλους αυτούς τους μήνες κινείται προς την προσπάθεια να αναθεωρηθεί το άρθρο 14 της Συμφωνίας Συνεργατικού Πλαισίου Λεκάνης Απορροής του Νείλου (CFA), που πρόκειται να περάσει από τον Αφρικανικό Σύνδεσμο σε λίγες ημέρες. Και γιατί κινείται προς αναθεώρηση του άρθρου; Γιατί πολύ απλά το εν λόγω άρθρο θέτει ουσιαστικά ως κύριους διαχειριστές των υδάτων του Νείλου την Αίγυπτο και το Σουδάν, με συνέπεια όλα τα υπόλοιπα κράτη, ήτοι Αιθιοπία,  Ρουάντα, Τανζανία, Ουγκάντα , Μπουρούντι και  Κονγκό να λογίζονται στη Συμφωνία ως παραποτάμια και όχι χώρες της κύριας ροής του Νείλου. Ας σκεφτούμε δε, τη δράση που έχει η Τουρκία σε στρατιωτικό επίπεδο σε αυτά τα κράτη της Αφρικής και τις μεθόδους πίεσης που χρησιμοποιεί, ώστε το περιεχόμενο της συγκεκριμένης υπό ψήφισης συνθήκης να αναθεωρηθεί. Επίσης ας σκεφτούμε τι είναι ο Νείλος για την Αίγυπτο.

Συγχρόνως, πριν λίγο καιρό, το ανατολικό τμήμα της Λιβύης υπέγραψε με το αιγυπτιακό δημόσιο συμβάσεις κατασκευής υποδομών. Φυσικά, όλη αυτή η εξέλιξη κάθε άλλο παρά συμφέρει την Τουρκία, ενώ ας μην ξεχνάμε τη φημολογία που υφίσταται ότι ο Χάφταρ τον περσινό Νοέμβριο παραχώρησε στον Πούτιν χώρο στο Τομπρούκ για την κατασκευή ναυτικής πολεμικής βάσης, μία φυσικά συνθήκη που κάθε άλλο θα ωφελούσε τη Δύση και δη τις ΗΠΑ, όμως επίσης κάθε άλλο παρά θα άρεσε και στην Τουρκία.

Τέλος, μία κατάσταση που δημιουργεί πρόσθετο “πονοκέφαλο” και ειδικά εξαιτίας του πολέμου στο ισραηλινό έδαφος, είναι ότι τα Υπουργεία Άμυνας Τουρκίας και Ιράκ υπέγραψαν στις 15 Αυγούστου, δηλαδή την περασμένη Πέμπτη σημαντική αμυντική συμφωνία που εκτός των άλλων περιλαμβάνει την δημιουργία δύο τουρκικών στρατιωτικών κέντρων εκπαίδευσης σε Βαγδάτη και Μπασίκα (στρατιωτική περιοχή στη Μοσούλη).