γράφει η Πολυξένη Τζιομάκη*
«[…] άνθρωποι σαν τον Πετρή σφιχτόδεσαν για μια ολάκερη ζωή το μόχθ0 τους με το χώμα και με το δέντρο σε βαθμό που δεν ξεχωρίζουν τα τρία αυτά βασικά συστατικά ενός περβολιού […] όλος ετούτος ο ξεσηκωμός γύρω του ήταν σαν να ξεπηδούσε από τις ρίζες της δικής του ύπαρξης, από βαθιά πολύ βαθιά, από εκεί που αντλούσε τους χυμούς της η συνείδηση του εθνισμού του» (απόσπασμα από το διήγημα «Ο πορτοκαλόκηπος», του Γ. Φ. Πιερίδη).
O Γιώργος Φιλίππου Πιερίδης (1904-1999) γεννήθηκε στο Δάλι της Κύπρου. Θεωρείται σημαντικός πεζογράφος και κατά τον Γ. Π. Σαββίδη ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του κριτικού ρεαλισμού στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.1 Μεγάλωσε και έζησε πολλά χρόνια στην Αίγυπτο, όπου και σπούδασε. Στην Κύπρο εγκαταστάθηκε το 1946. Διετέλεσε διευθυντής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και Πινακοθήκης Αμμοχώστου από το 1954 έως το 1971. Έγραψε αρκετά μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων οι «Βαμβακάδες» (1945), «Διηγήματα από τη Μέση Ανατολή» (1949), «Σκληροί Καιροί» (1963) κ.ά. Πηγή έμπνευσης των έργων του είναι ο χώρος της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής, όπως επίσης και οι περιπέτειες της Κύπρου από το 1950 και μετά. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Το 1996 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Το διήγημα «Ο πορτοκαλόκηπος», που σύμφωνα με κριτικούς θεωρείται ως το καλύτερο πεζογράφημα που είχε γραφτεί έως τότε για τον αγώνα της ΕΟΚΑ τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα,2 ανήκει στη συλλογή Σκληροί Καιροί (1963). Αφορμάται από ένα πραγματικό περιστατικό, τη δολοφονία σε διαδήλωση του σημαιοφόρου του Γυμνασίου Αμμοχώστου Πετράκη Γιάλλουρου από τις βρετανικές αποικιακές δυνάμεις στις 7.2.1956. Όμως ο συγγραφέας δεν επιδιώκει να γράψει ένα χρονικό. Το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στη μορφή του πατέρα του μαθητή, που συνιστά ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του Κύπριου χωρικού της συγκεκριμένης εποχής. Παράλληλα ο πατέρας αποτελεί ένα διαχρονικό σύμβολο του ανθρώπου που είναι άρρηκτα δεμένος με τον τόπο και τη μοίρα του. Το χώμα και οι πορτοκαλιές της Κύπρου εντέλει μεταπλάθονται σε προσωπική ασπίδα και καταφύγιο του. Ο Πιερίδης συνθέτει ένα έργο, όπου πλέκονται το μυθοπλαστικό με το ιστορικό και το αυτοβιογραφικό στοιχείο, καθώς και ο ίδιος είχε γνωρίσει στην πράξη το μόχθο και το δέσιμο με τη γη των Κυπρίων περιβολάρηδων.
Πιο αναλυτικά, η διηγηματική ιστορία ξεδιπλώνεται ως εξής: ο Πετρής ζει σε ένα παραθαλάσσιο χωριό της Αμμοχώστου τη δεκαετία του 1950. Είναι ένας στωικός και εργατικός άνθρωπος, που με μόχθο απέκτησε το περιβόλι με τις πορτοκαλιές του. Σε μεγάλη ηλικία παντρεύτηκε και απέκτησε ένα γιο, τον Αρτέμη. Ο Αρτέμης μεγαλώνει και προκόβει, καθώς και ο πορτοκαλόκηπός του. Όμως σε μια μαθητική διαδήλωση κατά των βρετανικών δυνάμεων κατοχής ο Αρτέμης σκοτώνεται από τους Άγγλους. Ο Πετρής πια, για να αντέξει το φόνο του γιου του βρίσκει λυτρωτική καταφυγή στη γη και το περιβόλι του.
Ο Πιερίδης φιλοτεχνεί όπως βλέπουμε το πεζογράφημά του πάνω σε δύο βασικούς θεματικούς άξονες, α. το δέσιμ0 του Κύπριου αγρότη με τη γη του, το πατρώο χώμα, την παράδοση του τόπου του – ένα δέσιμο όπου ο μόχθος, το χώμα, τα δέντρα και οι άνθρωποι συνυφαίνονται αξεδιάλυτα· και β. τον αγώνα των Κυπρίων για αυτοδιάθεση. Και οι δύο όμως αυτοί θεματικοί άξονες έχουν έναν κοινό παρονομαστή, την αγάπη για τον πάτριο τόπο. Ο πορτοκαλόκηπος μέσα στο διήγημα γίνεται σύμβολο της γενέθλιας γης. Ο Πετρής δέχεται τη στράτευση του γιου του στον αγώνα για το ξεσκλάβωμά της Κύπρου, αναγνωρίζοντας στη δράση αυτή το καθρέφτισμα και της δικής του εθνικής συνείδησης. Στον πορτοκαλόκηπο του εξάλλου καταφεύγει και την ύστατη ώρα του χαμού του γιου του, για να βρει το καταφύγιο και το φως της λύτρωσης.
Κλείνουμε με τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα για τον «Πορτοκαλόκηπό» του: «[…] Παράλληλα, στόχος μου ήταν να εκφράσω, όσο καλύτερα μπορούσα την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου της γης, το δέσιμό του με τη γη, με τα δέντρα… Αυτός ο δεσμός με τη γη πιστεύω πως εμάς τους Κυπρίους, που όλοι μας είμεθα παιδιά ή εγγόνια αγροτών, είναι ακόμα δυνατός μέσα μας. Ο ομφάλιος λώρος μας με τη γη δεν έχει ακόμη κοπεί…» (συνέντευξη στον Γ. Κιτρομηλίδη).3
*Φιλόλογος, Μεταπτυχιακό στη Νεοελληνική Φιλολογία
1 Γ. Π. Σαββίδης, Tο σπίτι της μνήμης. Ανθολογία κυπριολογικών δημοσιευμάτων του Γ. Π. Σαββίδη, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1997, σ. 89.
2 Σ. Χρυσοστομίδης, «Γ. Φιλίππου Πιερίδης: Σκληροί καιροί (τέσσερα διηγήματα από τον απελευθερωτικό αγώνα)», εφημ. Χαραυγή, 16.4.1964
3 Γ. Κιτρομηλίδη, Μορφές της κυπριακής λογοτεχνίας, Λευκωσία, 1989, σ. 153.
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
