του Ανδρέα Θεοφάνους*
Κατ’ επανάληψιν έχω σημειώσει ότι αρκετές φορές στην Κύπρο γίνονται κινήσεις για συγκεκριμένα ζητήματα χωρίς ολοκληρωμένη στρατηγική προσέγγιση. Το κείμενο αυτό εγείρει κάποια θέματα σε σχέση με την κυβερνητική πολιτική για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Για χρόνια τώρα γίνεται λόγος για μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό ακαδημαϊκό κέντρο. Όμως παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε αρκετούς τομείς η Κύπρος δεν έχει υλοποιήσει τον συγκεκριμένο στόχο. Στη σημερινή συγκυρία η κυβέρνηση προσπαθεί να αξιολογήσει τις κατάλληλες κινήσεις που θα συμβάλουν προς την περαιτέρω αναβάθμιση του τομέα. Αυτό περιλαμβάνει και τη θέσπιση νομοθεσίας για την κάθοδο ξένων πανεπιστημίων στην Κύπρο σύμφωνα με την κυβερνητική πολιτική.
Στην ελεύθερη Κύπρο λειτουργεί σχετικά μεγάλος αριθμός πανεπιστημίων και κολεγίων. Η ανάπτυξη έχει πάρει μια άναρχη μορφή. Με τα υφιστάμενα δεδομένα δεν εξυπηρετούνται καλύτερα οι επιδιώξεις της χώρας. Είναι, μεταξύ άλλων, σημαντικό να αξιολογήσουμε την αξία των πτυχίων που προσφέρονται τόσο σε πανεπιστημιακό όσο και σε κολεγιακό επίπεδο, καθώς και το αντίκρισμά τους στην αγορά εργασίας.
Στα κρατικά πανεπιστήμια υπάρχει η αίσθηση ότι υπάρχουν απεριόριστοι πόροι οι οποίοι πρέπει να καταβάλλονται για τη λειτουργεία τους και την υλοποίηση των στόχων που θέτει η εκάστοτε ακαδημαϊκή ηγεσία. Σημειώνω επίσης ότι δεν φαίνεται να υπάρχει επαρκής λογοδοσία ούτε το επιβαλλόμενο σύστημα των checks and balances (σύστημα ελέγχων και ισορροπιών). Άλλωστε ούτε και συναφείς αποφάσεις Δικαστηρίων είναι σεβαστές πάντοτε.
Στα ιδιωτικά πανεπιστήμια ο ρόλος των ακαδημαϊκών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι περιορισμένος. Οι αποφάσεις εν πολλοίς λαμβάνονται από τη διεύθυνση η οποία αντικατοπτρίζει την ιδιοκτησία. Και εδώ τίθεται το θέμα των στόχων και των προτεραιοτήτων των εν λόγω ιδρυμάτων. Υπογραμμίζω επίσης ότι τα ιδρύματα αυτά πρέπει να λειτουργούν σύμφωνα με το πνεύμα του Νόμου δια του οποίου δημιουργήθηκαν.
Και ενώ όπως έχω ήδη αναφέρει η Πολιτεία επιθυμεί να αναβαθμίσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα πρέπει να έχει συγκεκριμένους στόχους. Μεταξύ άλλων, αφού αναγνωρίσει το προφανές – τον μεγάλο αριθμό κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων και κολλεγίων – θα πρέπει να υιοθετηθεί πολιτική για τη μείωσή τους μέσω κινήτρων για συγχωνεύσεις. Μια τέτοια προσέγγιση θα συμβάλει και στη δημιουργία ή και την ενίσχυση της απαιτούμενης κρίσιμης μάζας στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ένα άλλο ζήτημα που τίθεται είναι η κατανομή του κρατικού προϋπολογισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα πρέπει να υπάρχει ισοτιμία έναντι όλων των ακαδημαϊκών και φοιτητών. Σημειώνεται ταυτόχρονα ότι ως ιδρύματα, τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά πανεπιστήμια δεν μπορούν να διεκδικήσουν δημόσιους πόρους. Εκείνα τα οποία θα λειτουργούν ως μη κερδοσκοπικά νομιμοποιούνται να διεκδικούν μέρος του συναφούς κρατικού προϋπολογισμού.
Όταν συζητείτο η πανεπιστημοποίηση ιδιωτικών κολλεγίων είχα εκφράσει δημόσια και γραπτώς θετική γνώμη επί τούτου, θέτοντας ταυτόχρονα κάποιες προϋποθέσεις:
(α) να υπάρχουν σημαντικά κριτήρια ποιότητας
(β) τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να είναι μη κερδοσκοπικά ιδρύματα
(γ) να υπάρχουν τα αναγκαία checks and balances (συστήματα ελέγχων και ισορροπιών)
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το τι έχει λάβει χώρα έκτοτε θεωρώ ότι τα κριτήρια που είχα θέσει τότε εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και σήμερα. Το ερώτημα είναι πως προχωρούμε στη σημερινή συγκυρία. Κατά τη δική μου άποψη η πολιτεία θα πρέπει να δώσει κίνητρα για να κινηθούν τα εν λόγω ιδρύματα προς αυτή την κατεύθυνση. Μια τέτοια εξέλιξη θα ενθαρρύνει επίσης την ισότιμη αντιμετώπιση κρατικών και μη κρατικών ιδρυμάτων, ακαδημαϊκών και φοιτητών.
Πέραν τούτων, θα ήταν παράληψη να μην αναφερθώ και στη σημασία της ποιότητας της δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δυστυχώς, και μεταξύ άλλων, τα αποτελέσματα Κυπρίων μαθητών σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς διαγωνισμούς, για τα μαθηματικά για παράδειγμα, δεν είναι ικανοποιητικά. Η κατάσταση αυτή πρέπει να αντιστραφεί. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό είναι ένα ξεχωριστό θέμα από μόνο του το οποίο χρήζει επιπρόσθετης ανάλυσης.
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η έρευνα αποτελούν σημαντικούς τομείς δράσης. Εξ ορισμού το κράτος έχει καθοριστικό ρόλο να διαδραματίσει. Ως εκ τούτου η κυβέρνηση θα πρέπει να δράσει στρατηγικά και να δημιουργήσει αφ’ ενός τις προϋποθέσεις αναβάθμισης του τομέα και αφ’ ετέρου το καλύτερο δυνατό θεσμικό πλαίσιο για τη καλύτερη δυνατή λειτουργία και συμβίωση κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων. Μεταξύ των ζητημάτων που είναι σημαντικό να επιλυθούν είναι αυτό του αθέμιτου ανταγωνισμού στον βαθμό που υφίσταται καθώς και των συναφών οικονομικών ζητημάτων, περιλαμβανομένων της ορθολογιστικής κατανομής των πόρων. Με μια τέτοια προσέγγιση είναι δυνατό να καταστεί τελικά εφικτή η μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό ακαδημαϊκό κέντρο, η προώθηση της αριστείας και η αύξηση της συμβολής του τομέα στο ΑΕΠ.
* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
