Της Δρ. Άννας Κωνσταντινίδου*
Άραγε η 11η Σεπτεμβρίου 2001, που είναι ορόσημο για το Δυτικό Κόσμο, ότι δηλαδή ο Αραβικός Κόσμος αλλάζει, αποτελεί το ίδιο ορόσημο και για τον τελευταίο;;; Ή μήπως η δεύτερη “Επανάσταση” (μετά από αυτήν της δεκαετίας του 1950) είχε συντελεστεί με τον Πόλεμο στον Κόλπο, το 1991;;;
Δυστυχώς, η Δυτική Περιφέρεια, ούσα επικεντρωμένη από το 1985 για το πώς θα διαχειριστεί την επόμενη μέρα από την σταδιακή πτώση της Σοβιετικής Δύναμης, δεν είδε τα σημάδια στον Αραβικό Κόσμο που ήταν παρόμοια με αυτά του 1945-1948 (η κρίσιμη τριετία για το μεταβατικό στάδιο από την παύση των Διομολογήσεων, Συνθήκη του Montreux 1937)…. Τα είδε πολύ αργά, μόλις το 1990, αλλά και πάλι δεν αντιλήφθηκε, ότι τότε ο Αραβικός Κόσμος έκανε μία δεύτερη “Επανάσταση”…
Να ξανασημειωθεί ότι η Συνθήκη του Montreux για τα Δαρδανέλια είναι το 1936 και ένα χρόνο μετά, ξανά στο Montreux της Ελβετίας συγκεντρώθηκαν οι Δυτικοί για να αποφασίσουν για το Καθεστώς των Διομολογήσεων (και ως εκ τούτου την επόμενη ημέρα ως αποικιοκρατικές δυνάμεις) στον Αραβικό Κόσμο.
Όταν το 1989 “έπεφτε” το Τείχος του Βερολίνου, φαινομενικά και μόνο γκρεμιζόταν, όπως σχεδόν ταυτόχρονα αποδείχτηκε, η διαφοροποίηση του “πλούσιου Βορρά” από το “φτωχό Νότο” και η ισχυρή δυτική περιφέρεια από την υπό ανάπτυξη ανατολική, κι αυτό έγινε με τον Πόλεμο του Κόλπου.
Όσοι έχουμε μελετήσει εθνολογικά τους Άραβες, αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι, ότι κάθε που οι κοινωνίες τους αισθάνονταν εγκλωβισμένες στα δυτικά συμφέροντα κατέφευγαν με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο στις πολιτισμικές αρχές και παραδόσεις τους (κοινωνικές, πολιτικές, φυλετικές κτλ), συγχρόνως δε οφείλουμε για άλλη μία φορά να σημειώσουμε τη μνήμη του Αραβικού Κόσμου ως κοινωνίες παραδοσιακές, θεωρώντας ότι με τον τρόπο αυτό θα προστατεύσουν αφενός την κοινωνική αυθυπαρξία τους αφετέρου τον ορυκτό πλούτο των κοινωνιών τους που εγγυόταν την οικονομική ανάπτυξη της Πολιτείας τους.
Το ίδιο συνέβη με το Ιράκ. Η εν λόγω χώρα ως μπααθιστική κοινωνία θεωρητικά ήταν ένα φιλελεύθερο περιβάλλον, συγκριτικά με τα υπόλοιπα σουνιτικά κράτη του Κόλπου και (στην πλειονότητα) των υπολοίπων αραβικών κρατών (ας μην ξεχνάμε το Ομάν). Οι πετρελαϊκές εταιρείες δυτικών συμφερόντων (και κυρίως αμερικανικών) που είχαν εγκατασταθεί από τη δεκαετία του 1960, διοχέτευαν στην ιρακινή αγορά μεγάλο “όγκο” πετροδολαρίων κι αυτό είχε ως συνέπεια, οι εκάστοτε Κυβερνήσεις και ιδίως του Σαντάμ που διακυβέρνησε τη χώρα από το 1970 και μετά, να χρησιμοποιούν κατά το δοκούν τα δυτικά συμφέροντα, που παρά τις επαναστάσεις αποαποικισμού και την ίδρυση του OPEC το 1960, συνέχιζαν να εξαπλώνονται στην ευρύτερη, γεωγραφική περιοχή… Ο ίδιος ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε εναρμονίσει τις πολιτικές κινήσεις του στη βάση ενός εθνικισμού (με ιδιότυπο τρόπο), καθώς συγχρόνως με χαμαιλεοντικό τρόπο διαχειριζόταν τη δυτική, επιχειρηματική (και διπλωματική) παρουσία στην περιοχή (ας μην ξεχνάμε την οργάνωση και εκπαίδευση του ιρακινού στρατού από τους Αμερικανούς και την πώληση αμερικανικού οπλισμού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980).
Καμπή των εξελίξεων ήταν η από το 1985 σταδιακή “μετάλλαξη” και μεταστροφή της σοβιετικής πολιτικής που βρισκόταν “προ των πυλών” στη μετάβαση προς το καπιταλιστικό μοντέλο, οικονομικής διακυβέρνησης…
Τότε, τα κράτη της Ανατολής προσπάθησαν με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο να βγούνε μπροστά (όπως αντίστοιχα τη δεκαετία του 1930 που άρχισε και τότε μία παγκόσμια μεταστροφή μετά το Κραχ του 1929) ως ηγήτορες στο νέο από κάθε άποψη Κόσμο που διανοιγόταν μπροστά τους (και ιδίως στην ανατολική, γεωγραφική περιφέρεια).
Και ήταν φυσικό επόμενο, οι χώρες που διέθεταν σημαντικό, ορυκτό πλούτο να διεκδικήσουν ένα νέο πολιτικό και πιο αποφασιστικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, ένα ρόλο που είχε ψήγματα έντονου εθνικισμού, στρεφόμενες, όπως αναφέραμε προηγουμένως, στην ιστορική μνήμη και παράδοση.
Έτσι, το ζήτημα των Παλαιστινίων ήρθε εκ νέου στο φως από ένα Ιράκ που διαμόρφωνε πλέον την εξωτερική πολιτική του με βάση τον φυλετισμό του, επαναφέροντας το δόγμα του Παναραβισμού, όπως λίγες δεκαετίες νωρίτερα και κάτω από τα ίδια πολιτικής, διάστασης πλαίσια είχε πράξει ο Αιγύπτιος Πρόεδρος, Αμπντελ Γκαμάλ Νάσερ.
Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα των διπλωματικών εξελίξεων, η Δύση ενθυμούμενη, αν και αργά τι συνέβη λίγες δεκαετίες νωρίτερα, με πρόσχημα την επέμβαση του Ιράκ στο Κουβέιτ και χρησιμοποιώντας την επίφαση του Ανθρωπισμού, επιτέθηκε στρατιωτικά το 1991 στο Ιράκ.
Η αλλαγή της πολιτικής στάσης του Σαντάμ Χουσεΐν απέναντι στη Δύση που θύμιζε τις Επαναστάσεις των Αραβικών Κινημάτων της δεκαετίας του 1950, ενώ παράλληλα έδειχνε ο Ιρακινός, πολιτικός άνδρας τις προθέσεις για την ανάληψη ενός νέου, πολιτικού ρόλου στην περιοχή (παρόμοιο με αυτόν του Νάσερ, τέσσερεις δεκαετίες νωρίτερα) μετά την κατάρρευση του Σοβιετισμού, φάνηκε από την αναληψη πρωτοβουλιών από μέρους του, να εκδώσει το Νόμο 46 του 1988, ο οποίος απαγόρευε τις ξένες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα της χώρας, επιφυλάσσοντας για το ιρακινό κράτος το μονοπώλιο της εκμετάλλευσης.
Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 ήταν το ορόσημο για τη Δύση, όμως η αλλαγή του Αραβικού Κόσμου και πώς πλέον αυτός αντιμετώπιζε τη Δύση, ήταν ο Πόλεμος στον Κόλπο, αφού από το 1995 και μετά οργανώσεις και κινήματα (με ενδεικτικότερη την Αλ Κάιντα του Οσάμα Μπιν Λάντεν) που είχαν γεννηθεί με την χρηματική και στρατιωτική επικούρηση των ΗΠΑ (για να “πολεμήσουν” τον Σοβιετισμό) πλέον στόχευαν στο δυτικό παράγοντα και άρχισαν να οργανώνονται σε νέα πλαίσια.
Ο Αραβικός Κόσμος, άσχετα με το γεγονός ότι πολλά αραβικά κράτη επέδειξαν την ίδια συμπεριφορά με αυτήν που είχαν επιδείξει το 1955 απέναντι στο Νάσερ, είχε κάνει μια δεύτερη “Επανάσταση”, μετά από αυτή, της δεκαετίας του 1950. Μετά το 1995 τα αραβικά στην πλειονότητά τους κράτη άρχισαν να δείχνουν στη Διεθνή Διπλωματία πώς στην πραγματικότητα έβλεπαν το ρόλο τους στο νέο σκηνικό που άρχισε να διαμορφώνεται μετά την κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού.
Ωστόσο παρά τα δείγματα, η Δύση αντιλήφθηκε όλη αυτή την πολιτική αλλαγή πολύ αργά και πιο συγκεκριμένα με την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων.
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός – Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα ΑΠΘ (Νομικής Σχολής και Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ), Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και της Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
