Συνέντευξη στον Τάσο Ρέτζιο
Μια μεγάλη προσφορά, ένα σπουδαίο δώρο στους βιβλιόφιλους, αλλά και στον ελληνικό πολιτισμό, κάνουν αυτήν την περίοδο οι εκδόσεις «Μεταίχμιο». Με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τον οριστικό ερχομό του στην Ελλάδα, προχωρούν στην έκδοση πέντε βιβλίων του, εντός της επετειακής χρονιάς: Τα «Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς», «Βασάντα», «Ο Θεός Κόνανος», «Ιστορίες και περιστατικά» και «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου» θα αναζητήσουν και πάλι ένα νέο κοινό που δεν είχε καμία πρόσβαση στο έργο του.
Ο συγγραφέας, επιμελητής και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρος Ζουμπουλάκης, συνοδεύει τις εκδόσεις μ’ ένα επίμετρο γύρω από την εκδοτική ιστορία του κάθε τίτλου. «Για αρκετά χρόνια δεν υπήρχε ούτε ένα βιβλίο του στα βιβλιοπωλεία», υπογραμμίζει. «Μια νέα γενιά αναγνωστών δεν μπορούσε να έχει καμιά επαφή με το έργο του Κόντογλου. Γιατί, ξέρετε, αν τα βιβλία δεν είναι στα βιβλιοπωλεία και είναι μόνο στις βιβλιοθήκες, τότε ο συγγραφέας γίνεται μια υπόθεση των ερευνητών μόνο».
Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης εξηγεί πως αφορμή γι αυτήν την εκδοτική πρωτοβουλία ήταν τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. «Το 1922 ήταν το έτος που ο Κόντογλου έρχεται οριστικά στην Ελλάδα. Από το Αϊβαλί έρχεται στη Μυτιλήνη και από τότε η Ελλάδα είναι ο τόπος της ζωής του. Σκεφτήκαμε να γίνουν 4 αναστατικές εκδόσεις έργων του Κόντογλου, δηλαδή να τα εκδώσουμε όπως τα είχε φροντίσει και επιμεληθεί ο ίδιος στις αρχικές εκδόσεις. Έχει βγει ήδη ο «Πέδρο Καζάς», αλλά στην έκδοση του 1944, στην τρίτη, δηλαδή, έκδοση και στην καλύτερη των εκδόσεων Γλάρος, γιατί είναι και η πιο πλούσια εικονογραφημένη από τον ίδιο τον Κόντογλου, όπως είχε και την εκδοτική φροντίδα. Μετά βγήκε και η «Βασάντα» στην πρώτη της έκδοση του 1924. Θα ακολουθήσουν δύο ακόμα έργα σε αναστατικές εκδόσεις: ο «Θεός Κόνανος» και το «Ιστορίες και περιστατικά». Ξέρετε, έχει σημασία να βγουν τα έργα στην αρχική του μορφή για να φανεί και το πώς τα εννοούσε, τα δούλευε και ήθελε να παρουσιαστούν ο ίδιος ο Κόντογλου. Γιατί είχε και το μεράκι της τυπογραφίας, του άρεσε να τα φροντίζει.
Ο Κόντογλου ήταν ένας πολυερευνητής και μελετούσε και τον τρόπο που οπτικά θα φαίνονταν τα γραπτά του…
Ξέρετε, σήμερα χάρη στις ψηφιακές δυνατότητες μπορούμε και κάνουμε διόρθωση στο κείμενο. Γιατί παλιότερα οι αναστατικές εκδόσεις ήταν μοιραίο να αναπαράγουν και όλα τα λάθη της έκδοσης. Τώρα, όταν εντοπίζουμε κάποιο προφανές λάθος της έκδοσης, μπορούμε να το διορθώσουμε. Είναι σιωπηρώς διορθωμένες και συνοδεύονται από ένα εκδοτικό σημείωμα που περιγράφει τις περίπλοκες διαδρομές του κειμένου. Για όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία του βιβλίου έχουν πολύ ενδιαφέρουσα περιπέτεια τα βιβλία του Κόντογλου.
Δεν τον γνωρίζουμε καλά, πάντως, τον Κόντογλου, δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία γι αυτόν, είναι ένας άγνωστος…
Συμφωνώ απόλυτα. Φιλολογικά ο Κόντογλου είναι στο σημείο μηδέν. Δεν έχουμε καν ένα αξιόπιστο χρονολόγιο. Ακόμα και για τη γέννησή του, άλλοι λένε 1894, άλλοι 1895, άλλοι 1896… Δεν έχουμε εργογραφία του! Ο άνθρωπος αυτός έγραφε παντού, έχει γράψει χιλιάδες κείμενα! Αυτά που θησαυρίστηκαν σε βιβλίο, συνολικά πρέπει να αντιπροσωπεύουν το μισό έργο του! Έχουμε πράγματα γύρω από το πρόσωπό του (θαυμασμό, μύθο, εκτίμηση), αλλά δεν έχουμε ακριβή γνώση.
Γιατί αξίζει να τον θυμηθούμε σήμερα;
Ο Κόντογλου έχει δυο όψεις δραστηριότητας: τη ζωγραφική και τη συγγραφική. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 20ού αιώνα και βεβαίως έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εκκλησιαστική ζωγραφική. Μόνος του αυτός ο άνθρωπος άλλαξε τον ρου της εκκλησιαστικής ζωγραφικής, το πώς εικονογραφούνται οι ορθόδοξοι ναοί. Στο πεζογραφικό του έργο υπάρχουν πτυχές που είναι εντυπωσιακές. Όταν βγαίνει ο Πέδρο Καζάς δεν το προαναγγέλλει τίποτα στην ελληνική λογοτεχνία, πραγματικά είναι ουρανοκατέβατο! Είναι η εποχή που ο Κόντογλου ξέρει και παρακολουθεί κάποια πράγματα που γίνονται έξω, έχει ένα πολύ ισχυρό δημιουργικό ένστικτο και κάνει τα δικά του αφομοιώνονται κι αυτό που γίνεται στην Ευρώπη. Μετά θα πάρει μια άλλη τροπή το έργο του και ο ίδιος θα θελήσει περισσότερο από συγγραφέας να γίνει ένας πνευματικός καθοδηγητής κι εκεί αρχίζουν και οι συζητήσιμες απόψεις της δουλειάς του.
Αναθεωρήσατε ή ενισχύσατε κάποια πράγματα ξαναβρίσκοντας τον;
Επιβεβαίωσα μέσα μου ότι πρόκειται για ένα δαιμόνιο ταλέντο, δεν μπορώ να φανταστώ πιο ταλαντούχο άνθρωπο απ’ αυτόν. Εκπληκτικό ταλέντο το οποίο πιστεύω πλέον να το αντιμετωπίσουμε ως συγγραφέα και ζωγράφο και όχι τόσο ως πνευματικό ταγό, θεματοφύλακα της παράδοσης κλπ. Γιατί αυτά οδηγούν σε ευκολίες και ρητορισμούς. Να τον αντιμετωπίσουμε ως ένα σύνθετο και πολύπλοκο συγγραφέα.
Υπάρχει και αμηχανία ως προς την υποδοχή του, ακόμα και από την κριτική…
Υπάρχουν πολλές αναγνωστικές αντιδράσεις, άνθρωποι που ξαφνιάζονται. Νόμιζαν ότι είναι συγγραφέας που μιλάει για ορθοδοξία κλπ και διαβάζουν τον Πέδρο Καζά και διαπιστώνουν ότι μεταφέρει όλο τον κόσμο του Έντγκαρ Άλαν Πόε στα ελληνικά! Στην ουσία αυτό που εμπνέει το έργο είναι ο Πόε. Η Βασάντα, από την άλλη, είναι ένα αλλόκοτο βιβλίο: έχει τίτλο μια σανσκριτική λέξη και μέσα έχει κείμενα για το Άγιο Όρος, μεταφράζει τους ψαλμούς, τον Ιώβ… Μια αλλόκοτη σύνθεση που θέλει μεγάλη προσοχή για να καταλάβει κανείς την ενότητα. Είναι ένας ακατάτακτος συγγραφέας και πρέπει να αρχίσει να μελετιέται σοβαρά, να βρει μια εργογραφία. Φανταστείτε πως για να βρω αυτές τις πρώτες δημοσιεύσεις της Βασάντα ταλαιπωρήθηκα πάρα πολύ…
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
