Γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Το θέμα της Βορείου Ηπείρου καλύπτεται διαχρονικά και στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο εφόσον το Λονδίνο ήταν βαθιά αναμεμειγμένο με τη τύχη της…
Στο σημερινό μου άρθρο θα δώσω μια μικρή περιγραφή για το πώς έβλεπαν και χειρίστηκαν τις ελληνικές διεκδικήσεις για τη Βόρειο ΄Ηπειρο στο βρετανικό Υπ. Εξωτερικών (Φόρειν ΄Οφις). Και δηλώνω ότι αυτό δεν αποτελεί ειδική έρευνα για το θέμα, παρά μόνο μια μικρή αναφορά.
Μεταξύ των αποδεσμευμένων προ ετών εγγράφων επέλεξα δύο, τα οποία δίνουν την εικόνα μεταξύ 1946 και 1952.
Το πρώτο είναι Memorandum ημερομηνίας 9 Μαΐου 1949 το οποίο αναφέρει περιπτώσεις που αναβίωσαν οι ελληνικές διεκδικήσεις για την Βόρεια ΄Ηπειρο μετά τις 11 Μαρτίου 1946, όταν εκδόθηκε το F.O.R.D Paper με τα «Ελληνο-Αλβανικά Σύνορα» (“The Greek – Albanian Frontier”). Συνοπτικά το έγγραφο αναφέρει:
Την ελληνική αντιπροσωπεία το 1946 στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, ηγείτο ο Κωσταντίνος Τσαλδάρης (Πρωθυπουργός) και περιλάμβανε και τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Συμφώνησαν όλοι σε μια εθνική εξωτερική πολιτική και την άμεση ανάγκη να πιέσουν την Αλβανία να δώσει μέρος της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα. (Η αναφερόμενη περιοχή βρίσκεται στον συνημμένο χάρτη). Αποφάσισαν να θέσουν το ελληνικό αίτημα όταν θα συζητείτο η Ιταλική συνθήκη για ειρήνη (Η ιταλική αναγνώριση της Αλβανίας).
Στις 3 Αυγούστου λοιπόν, ο κ. Τσαλδάρης έκανε μια αινιγματική ομιλία ζητώντας η Βόρεια ΄Ηπειρος να ενωθεί με την Ελλάδα. Το θέμα δεν συζητήθηκε.
Στις 14 Αυγούστου ο κ. Τσαλδάρης συναντήθηκε με τον Υπουργό Εξωτερικών (Ηνωμένου Βασιλείου) και εξέφρασε την ειλικρινή επιθυμία της κυβέρνησής του για ειρήνη με την Αλβανία. Ρώτησε κατά πόσο το Συμβούλιο Υπουργών των Εξωτερικών μπορούσε να κάνει προτάσεις για συνθήκη ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών. Του ζητήθηκε να ετοιμάσει εισηγήσεις για μια τέτοια συνθήκη.
Στις 22 Αυγούστου σε συνεδρία της ολομέλειας, ο κ. Τσαλδάρης έθεσε ξανά το θέμα της Βορείου Ηπείρου και είπε ότι ήταν ανάγκη να λυθεί αυτή η διαμάχη μεταξύ Ελλάδας – Αλβανίας προτού η Ελλάδα υπογράψει το Μέρος V (άρθρα 21-26) της Συνθήκης της Ιταλίας που παραχωρούσε κάποια δικαιώματα σε μια χώρα με την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο.
Στις 30 Αυγούστου στη συνεδρία της ολομέλειας συζητήθηκε κατά πόσο η ελληνική αντιπροσωπεία μπορούσε να ζητήσει ζητώντας από την ολομέλεια να διευθετήσει τα εκκρεμή θέματα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Το Νοέμβριο (1946) οι Έλληνες, κατόπιν συμβουλής του Βρετανού Υπ. Εξωτερικών έθεσαν το αίτημα τους στη συνάντηση του Συμβουλίου Υπ. Εξωτερικών στη Νέα Υόρκη. Αυτό το έκαναν και λόγω της δήλωσης του Σοβιετικού ΥΠΕΞ V. M. Molotov στη συνεδρία της ολομέλειας στις 30 Αυγούστου ότι όλα τα εδαφικά θέματα που εκκρεμούσαν από την λήξη του πολέμου στην Ευρώπη μπορούσαν να συζητηθούν (στην Ν.Υ) Συμφωνία του Potsdam.
Μέχρι το τέλος του 1946 όμως το ελληνικό αίτημα δεν είχε ακόμα συζητηθεί. Κατά την διάρκεια του 1947 είχε επίσημα επανα-τονιστεί στην διακήρυξη πολιτικής της κυβέρνησης Μαξίμου στις 27 Ιανουαρίου, και σε κοινοβουλευτικό ψήφισμα 15 Οκτωβρίου που εξουσιοδοτούσε την επικύρωση της Ιταλικής συνθήκης ειρήνης. Το αίτημα παρέμεινε ονομαστικά σε εκκρεμότητα ενώπιον της Επιτροπής Υπ. Εξωτερικών…
‘Εκτοτε το θέμα δεν συζητήθηκε εκτός στις συμφιλιωτικές συζητήσεις του Δρ. Evatt αργά το 1948, αναφέρει το Memorandum, όταν οι βόρειοι γείτονες της Ελλάδας απαίτησαν όπως η Ελλάδα θεωρήσει ως οριστική τη τωρινή συνοριακή γραμμή μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας. Οι Έλληνες αρνήθηκαν…
Δύο χάρτες στα βρετανικά αρχεία για τη Βόρειο ΄Ηπειρο
Το δεύτερο, έγγραφο που ετοιμάστηκε από το Τμήμα Έρευνας του Φόρειν ΄Οφις 19.1.1952 αναφέρει και αυτό συνοπτικά:
Οι ΄Ελληνες για ακόμα μια φορά κατέκτησαν μέρος της Βορείου Ηπείρου το 1940-41 και εκδιώχθηκαν από την γερμανική εισβολή.
Ενωρίς το Σεπτέμβριο του 1941 η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση έθεσε στο Φόρειν ΄Οφις to θέμα της Βορείου Ηπείρου. Το Φόρειν ΄Οφις πίστευε τότε ότι η θέση της Ελλάδας ήταν δυνατή, όμως έπρεπε να μετριαστεί με τη τύχη της Αλβανίας, η οποία δεν θα ήταν βιώσιμη δίχως την αμφισβητούμενη περιοχή… Η βρετανική απόφαση ήταν να μην δεσμευόταν η βρετανική κυβέρνηση στο ελληνικό αίτημα. Στις 17 Δεκεμβρίου 1942 ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων υποσχέθηκε να υποστηρίξει την ανεξαρτησία της Αλβανίας και ολοκλήρωσε « Η Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος θεωρεί το θέμα των συνόρων του Αλβανικού Κράτους μετά το πόλεμο ως θέμα που θα λυθεί με τη διευθέτηση ειρήνης».
Ο Α. Eden (ΥΠΕΞ) εξήγησε με επιστολή στον Έλληνα πρέσβη 30.12.1942 ότι η πολιτική της κυβέρνησής του ήταν να μην συζητηθούν θέματα εδαφικών αιτημάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου και το επανέλαβε με επιστολή 27.4.1942 προς τον ΄Ελληνα Πρωθυπουργό.
Το Νοέμβριο του 1944 η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου ζήτησε από τη βρετανική κυβέρνηση να δηλώσει ότι δεν θα παραβλέψει το ελληνικό αίτημα όταν έλθει η ώρα της τελικής διευθέτησης όμως τέτοια δήλωση δεν έγινε.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1945 ο Έλληνας Πρέσβης (στο Λονδίνο) έθεσε ξανά το ελληνικό αίτημα.
Στις 23 Μαρτίου 1945 ο A. Eden ενημέρωσε την Αθήνα ότι αμφέβαλε αν οι ελληνικές διεκδικήσεις εναντίον Βουλγαρίας και Αλβανίας θα αναγνωρίζονταν. Οι ελληνικές διεκδικήσεις συζητήθηκαν στο Φόρειν ΄Οφις στις 28 Ιουνίου 1945 και αποφασίσθηκε ότι μπορούσε να δοθεί κάποια ικανοποίηση στην Ελλάδα στη παράλια περιοχή απέναντι της Κέρκυρας… και ότι η βρετανική κυβέρνηση θα προσπαθούσε να συντονίσει την πολιτική της με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Σε συζήτηση με τον Έλληνα Βασιλέα στις 11 Σεπτεμβρίου 1945 ο Sir Orme Sargent (υπεύθυνος στο Φόρειν ΄Οφις) εξήγησε την επίσημη θέση ότι τα μελλοντικά σύνορα της Αλβανίας (την ανεξαρτησία της οποίας είχαν υποσχεθεί) δεν ήταν θέμα που μπορούσε να διευθετήσει μόνη της η κυβέρνησή του, όμως «θα είχαν κατά νουν τις ελληνικές διεκδικήσεις» όταν θα συζητιούνταν τα θέματα. Ο Βασιλέας επεσήμανε ότι ο κ. Winston Churchill (Βρετανός Πρωθυπουργός) του είχε πει ότι θα διασφάλιζε για την Ελλάδα ότι ζητούσε στη Βόρεια ΄Ηπειρο, με την Ελλάδα να προσφέρει αποζημίωση στους συμμάχους της Μεγάλης Βρετανίας αλλού.
(Σημ. το έγγραφο αναφέρει ότι το τμήμα Έρευνας του Φ.Ο δεν μπόρεσε να βρει την αναφορά του Έλληνα Βασιλέα για τη δήλωση Churchill στα αρχεία των τμημάτων του Φ.Ο).
Στις 4 Μαΐου 1946 η βρετανική κυβέρνηση είπε στην Ελλάδα ότι όταν οι ελληνικές διεκδικήσεις επανέλθουν για συζήτηση «οι αντιπρόσωποι της θα πουν ότι το Λονδίνο δεν έχει αποφασίσει αλλά ότι «πρέπει να διερευνηθούν».
Τον Αύγουστο του 1946 η Επιτροπή των Αρχηγών των Βρετανικών Επιτελείων βρήκε ότι μπορεί να υπήρχε κάτι στις ελληνικές διεκδικήσεις στην Αλβανία σε περίπτωση που η τελευταία επιτίθετο της Ελλάδας, όμως αν αναμειγνυόταν και η Γιουγκοσλαβία θα αδυνατούσε την ελληνική θέση. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1946 είπαν στην Ελλάδα ότι ποτέ δεν της έκρυψαν ότι θεωρούσαν αδύνατη τη θέση της ( διεκδικήσεων έναντι Βουλγαρίας και Αλβανίας) μάλλον «ενοχλητικές».
Τον Δεκέμβριο 1946 όταν οι Έλληνες κατέθεσαν έγγραφο με διεκδικήσεις ενώπιον της βρετανικής αντιπροσωπείας στη Νέα Υόρκη και πάλι τους είπαν ότι δεν είχαν ελπίδες αποδοχής.
Στις 20 Οκτωβρίου 1947 η Ελλάδα επικύρωσε την συνθήκη με την Ιταλία αφήνοντας στο περιθώριο το θέμα με την Αλβανία. Το Νοέμβριο του 1947 υπήρχε μια περίπτωση οι ΗΠΑ να υποστήριζαν επιστροφή της Β. Ηπείρου στην Ελλάδα τελικά όμως το άφησαν να εκκρεμή…
Η σελίδα των συμπερασμάτων
Στις 5 Νοεμβρίου 1949 ο Ernest Bevan (Βρετ. ΥΠΕΞ), είπε στην Ελλάδα ότι κατά τη γνώμη του η Ελλάδα δεν θα ήταν ποτέ ασφαλής από σοβιετική επέμβαση μέχρι να εγκαταλείψει τις διεκδικήσεις της για τη Β. ΄Ηπειρο, δεν έδωσε διαβεβαίωση για βρετανική συμπαράσταση και ότι και οι Αμερικανοί συμφωνούσαν…Ο Τσαλδάρης παραδέχθηκε ότι το Λονδίνο δεν είχε επίσημα εγγυηθεί να υποστηρίξει την Ελλάδα για τις διεκδικήσεις της στη Β. Ήπειρο…
Ολοκληρώνοντας το έγγραφο αναφέρει στα συμπεράσματά του:
Στο παρελθόν η Κυβέρνηση της Α. Μ υποστήριζε τις ελληνικές διεκδικήσεις στη Β. ΄Ηπειρο. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η θέση της ήταν επιφυλακτική…υποστήριζε αποζημίωση στην Ελλάδα στα Δωδεκάνησα αφήνοντας την πόρτα ανοικτή. Εφόσον (έγραψαν) δεν υπεγράφη Συνθήκη Ειρήνης με την Αλβανία, το ελληνο-αλβανικό σύνορο δεν μπορεί να θεωρείται ως τελικά διευθετημένο. Μπορεί, (είπαν) τελικά, να υπάρχει θέμα να δοθεί στην Ελλάδα μια αλβανική περιοχή απέναντι της Κέρκυρας περιλαμβανομένων των περιοχών Δέλβινο, Αγίοι Σαράντα και Κονίσπολη.
«Φαίνεται» γράφουν, « ότι υπήρξαν εμπιστευτικές επικοινωνίες με την Ελλάδα για την επίσημη βρετανική θέση, όμως ταυτόχρονα αφήνοντας να νοηθεί ότι η πόρτα δεν έχει κλείσει οριστικά».
Σήμερα μισό αιώνα μετά, μπορεί να θεωρηθεί σίγουρο πια πως αμφότερες οι πόρτες Λονδίνου και Αθήνας έκλεισαν στο θέμα Βορείου Ηπείρου…
Από το 2013 ο Βρετανός, πρώην Πρωθυπουργός (επί «Σχεδίου Ανάν/Χάνει» για την Κύπρο) Tony Blair, ανέλαβε σύμβουλος του Αλβανού Πρωθυπουργού Edi Rama για να βοηθήσει την ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ…
https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-24387295
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 14/4/2024
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
