Ψηφίστηκε από τη Βουλή ο νέος νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα

Στις 22 Νο­εμ­βρί­ου ψη­φί­σθη­κε από τη Βου­λή ο νό­μος 4996/2022 για τα πνευ­μα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα, ο οποί­ος εν­σω­μα­τώ­νει τις Οδη­γί­ες (ΕΕ) 789/2019 και 790/2019 και ρυθ­μί­ζει το δι­καί­ω­μα δη­μό­σιου δα­νει­σμού. Ο νέ­ος νό­μος εί­ναι εξαι­ρε­τι­κά ση­μα­ντι­κός για τον ΟΣ­ΔΕΛ και για τους δι­καιού­χους που εκ­προ­σω­πεί, κα­θώς επι­λύ­ει σει­ρά κρί­σι­μων για τον κλά­δο του βι­βλί­ου και του Τύ­που θε­μά­των.

Η δια­δι­κα­σία νο­μο­θέ­τη­σης ξε­κί­νη­σε με τη δη­μό­σια δια­βού­λευ­ση του νο­μο­σχε­δί­ου τον πε­ρα­σμέ­νο Οκτώ­βριο. Το αρ­χι­κό σχέ­διο ρύθ­μι­ζε ικα­νο­ποι­η­τι­κά τα θέ­μα­τα του Τύ­που, ήταν όμως εξό­χως προ­βλη­μα­τι­κό ανα­φο­ρι­κά με τη χρή­ση έρ­γων για την κά­λυ­ψη εκ­παι­δευ­τι­κών ανα­γκών. Επι­πλέ­ον πε­ριε­λάμ­βα­νε διά­τα­ξη σχε­τι­κά με την εύ­λο­γη αμοι­βή για ιδιω­τι­κή χρή­ση, η οποία πρα­κτι­κά θα οδη­γού­σε σε μεί­ω­ση του­λά­χι­στον κα­τά 60% των εσό­δων του ΟΣ­ΔΕΛ και των άλ­λων Ορ­γα­νι­σμών Συλ­λο­γι­κής Δια­χεί­ρι­σης (ΟΣΔ) από τη συ­γκε­κρι­μέ­νη πη­γή (2%, 4% και 6% επί της αξί­ας των τε­χνι­κών μέ­σων που χρη­σι­μο­ποιού­νται για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση ιδιω­τι­κών αντι­γρά­φων).

Ο ΟΣ­ΔΕΛ σε συ­νεν­νό­η­ση με τις ενώ­σεις συγ­γρα­φέ­ων, δη­μο­σιο­γρά­φων, εκ­δο­τών βι­βλί­ου και Τύ­που, αλ­λά και με άλ­λους ΟΣΔ κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε, υπέ­βα­λε σχό­λια στη δια­βού­λευ­ση, κα­τέ­θε­σε υπο­μνή­μα­τα και πραγ­μα­το­ποί­η­σε συ­να­ντή­σεις με την Υπουρ­γό Πο­λι­τι­σμού και Αθλη­τι­σμού κυ­ρία Λί­να Μεν­δώ­νη και τους συ­νερ­γά­τες της. Οι ενέρ­γειες αυ­τές ευο­δώ­θη­καν, η Υπουρ­γός πραγ­μα­το­ποί­η­σε ου­σια­στι­κή δια­βού­λευ­ση και έλα­βε σο­βα­ρά υπό­ψη της τις θέ­σεις όσων συμ­με­τεί­χαν. Το πε­ριε­χό­με­νο του νό­μου, το οποίο πρό­τει­νε, με­τά και από την επε­ξερ­γα­σία του στη Βου­λή, απο­τε­λεί ένα σύγ­χρο­νο νο­μι­κό πλαί­σιο, που κα­λύ­πτει με ισορ­ρο­πη­μέ­νο τρό­πο τις ανά­γκες των χρη­στών (π.χ. στον χώ­ρο της εκ­παί­δευ­σης, της έρευ­νας και των βι­βλιο­θη­κών), προ­στα­τεύ­ο­ντας πα­ράλ­λη­λα και ενι­σχύ­ο­ντας την πνευ­μα­τι­κή δη­μιουρ­γία.

Τα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα θέ­μα­τα που ρυθ­μί­ζει ο νέ­ος νό­μος εί­ναι τα εξής:

Εξαί­ρε­ση για την εκ­παί­δευ­ση

Με τον νό­μο 4996/2022 ει­σά­γε­ται νέα εξαί­ρε­ση για την κά­λυ­ψη εκ­παι­δευ­τι­κών ανα­γκών και ει­δι­κό­τε­ρα για την ψη­φια­κή χρή­ση έρ­γων χά­ριν πα­ρα­δείγ­μα­τος κα­τά τη δι­δα­σκα­λία. Η χρή­ση δεν μπο­ρεί να υπερ­βαί­νει το 5% ενός έρ­γου ή ένα ολό­κλη­ρο ποί­η­μα, άρ­θρο και έρ­γο των ει­κα­στι­κών τε­χνών. Για την πραγ­μα­το­ποιού­με­νη χρή­ση οφεί­λε­ται εύ­λο­γη αμοι­βή στους δη­μιουρ­γούς και εκ­δό­τες. Η εξαί­ρε­ση δεν ισχύ­ει σε πε­ρί­πτω­ση που οι δι­καιού­χοι προ­σφέ­ρουν άδειες, οι οποί­ες κα­λύ­πτουν τις εκ­παι­δευ­τι­κές ανά­γκες των εκ­παι­δευ­τι­κών ορ­γα­νι­σμών. Ως εκ τού­του, με τη συ­γκε­κρι­μέ­νη λύ­ση προ­κρί­νο­νται οι λύ­σεις που προ­σφέ­ρει η αγο­ρά, οι οποί­ες έχουν και πε­ρισ­σό­τε­ρα πλε­ο­νε­κτή­μα­τα. Κα­τά πρώ­τον μπο­ρούν να προ­σαρ­μο­στούν στις εξει­δι­κευ­μέ­νες ανά­γκες κά­θε εκ­παι­δευ­τι­κού ιδρύ­μα­τος, οι οποί­ες προ­φα­νώς δεν εί­ναι κοι­νές (π.χ. άλ­λες οι ανά­γκες ενός δη­μο­τι­κού σχο­λεί­ου και άλ­λες ενός ακα­δη­μαϊ­κού ιδρύ­μα­τος), κα­θώς και να προ­σαρ­μο­στούν στα ει­δι­κό­τε­ρα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά κά­θε κα­τη­γο­ρί­ας έρ­γων (π.χ. έρ­γα που απευ­θύ­νο­νται στην εκ­παι­δευ­τι­κή αγο­ρά). Κα­τά δεύ­τε­ρον μπο­ρούν να συμ­φω­νη­θούν όροι και τε­χνο­λο­γι­κά μέ­τρα που θα δια­σφα­λί­ζουν την προ­στα­σία των έρ­γων και την τή­ρη­ση των όρων. Όταν δεν υπάρ­χουν κα­τάλ­λη­λες άδειες, τό­τε οι εκ­παι­δευ­τι­κοί ορ­γα­νι­σμοί θα πραγ­μα­το­ποιούν χρή­ση των έρ­γων σύμ­φω­να με τους όρους της εξαί­ρε­σης. Επι­ση­μαί­νε­ται ότι η ρύθ­μι­ση αφο­ρά όλες τις εκ­παι­δευ­τι­κές βαθ­μί­δες και όλους τους μη κερ­δο­σκο­πι­κούς εκ­παι­δευ­τι­κούς ορ­γα­νι­σμούς. Τα κερ­δο­σκο­πι­κά εκ­παι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα οφεί­λουν για κά­θε χρή­ση να λαμ­βά­νουν την άδεια των δι­καιού­χων.

Νέο δι­καί­ω­μα εκ­δό­τη Τύ­που

Με το νέο συγ­γε­νι­κό δι­καί­ω­μα που ανα­γνω­ρί­ζει ο νό­μος στους εκ­δό­τες Τύ­που, ανα­φο­ρι­κά με το πε­ριε­χό­με­νο που δη­μο­σιεύ­ουν στο δια­δί­κτυο, απο­κτούν τη νο­μι­κή βά­ση για να διεκ­δι­κή­σουν από τις με­γά­λες πλατ­φόρ­μες (Google, Facebook, Microsoft κ.α.) με­ρί­διο των εσό­δων που απο­κο­μί­ζουν οι τε­λευ­ταί­ες από την εκ­με­τάλ­λευ­ση ει­δη­σε­ο­γρα­φι­κού πε­ριε­χο­μέ­νου. Ένα μέ­ρος των εσό­δων υπο­χρε­ού­νται οι εκ­δό­τες να απο­δώ­σουν στους δη­μο­σιο­γρά­φους. Το πο­σό αυ­τό ανέρ­χε­ται σε πο­σο­στό 15% όταν ο αριθ­μός των δη­μο­σιο­γρά­φων που απα­σχο­λού­νται με σύμ­βα­ση ερ­γα­σί­ας υπερ­βαί­νει το 60% του συ­νό­λου των δη­μο­σιο­γρά­φων και άλ­λων απα­σχο­λού­με­νων δη­μιουρ­γών και 25% όταν οι δη­μο­σιο­γρά­φοι με σύμ­βα­ση ερ­γα­σί­ας εί­ναι λι­γό­τε­ροι από το 60% του συ­νό­λου. Ο ελ­λη­νι­κός νό­μος δεν πε­ριο­ρί­στη­κε στην ανα­γνώ­ρι­ση του νέ­ου δι­καιώ­μα­τος, αλ­λά υιο­θέ­τη­σε και δια­τά­ξεις που ρυθ­μί­ζουν τη δια­δι­κα­σία δια­πραγ­μά­τευ­σης με­τα­ξύ εκ­δο­τών Τύ­που και χρη­στών (με­γά­λων πλατ­φορ­μών), ώστε να ολο­κλη­ρώ­νο­νται σε σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα. Σε πε­ρί­πτω­ση απο­τυ­χί­ας των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων, προ­βλέ­πε­ται δια­δι­κα­σία δια­με­σο­λά­βη­σης από την Επι­τρο­πή Τη­λε­πι­κοι­νω­νιών και Τα­χυ­δρο­μεί­ων (ΕΕΤΤ), η οποία δύ­να­ται να ζη­τή­σει και οι­κο­νο­μι­κά στοι­χεία για τον κα­θο­ρι­σμό της αμοι­βής. Σε πε­ρί­πτω­ση που τα μέ­ρη δεν απο­δε­χτούν την πρό­τα­ση της ΕΕΤΤ, τό­τε ο κα­θο­ρι­σμός της αμοι­βής γί­νε­ται από τα δι­κα­στή­ρια. Τέ­λος, οι δια­τά­ξεις προ­βλέ­πουν και κυ­ρώ­σεις κα­τά των πλατ­φορ­μών με χρη­μα­τι­κές ποι­νές που κυ­μαί­νο­νται από 50.000 ευ­ρώ έως και 10.000.000 ευ­ρώ, για την πε­ρί­πτω­ση που αρ­νού­νται να πα­ρά­σχουν οι­κο­νο­μι­κά στοι­χεία ή στην πε­ρί­πτω­ση αυ­θαί­ρε­της με­τα­βο­λής της ορα­τό­τη­τας του πε­ριε­χο­μέ­νου εκ­δο­τών στο δια­δί­κτυο (π.χ. μη εμ­φά­νι­ση στη μη­χα­νή ανα­ζή­τη­σης με την δέ­ου­σα σει­ρά).

Δη­μό­σιος δα­νει­σμός

Επι­λύ­ε­ται, με κα­θυ­στέ­ρη­ση ετών, το θέ­μα του δη­μό­σιου δα­νει­σμού. Με τον νέο νό­μο θε­σπί­ζε­ται δι­καί­ω­μα εύ­λο­γης αμοι­βής (αντί για απο­κλει­στι­κό δι­καί­ω­μα), η οποία ανέρ­χε­ται στο πο­σό των 350.000 ευ­ρώ και κα­τα­νέ­με­ται κα­τά 70% στους δη­μιουρ­γούς (συγ­γρα­φείς, με­τα­φρα­στές, ει­κο­νο­γρά­φους, φω­το­γρά­φους κλπ.) και κα­τά 30% στους εκ­δό­τες. Η αμοι­βή θα ανα­προ­σαρ­μό­ζε­ται κά­θε τρία χρό­νια. Με έκ­δο­ση κοι­νής υπουρ­γι­κής από­φα­σης θα κα­θο­ρι­στούν οι λε­πτο­μέ­ρειες από­δο­σης της εύ­λο­γης αμοι­βής. Επι­ση­μαί­νε­ται ότι η αμοι­βή αυ­τή απο­δί­δε­ται στους συγ­γρα­φείς και σε τυ­χόν λοι­πούς τους δη­μιουρ­γούς (με­τα­φρα­στές, ει­κο­νο­γρά­φους κ.α.) εκεί­νων των βι­βλί­ων που εί­ναι αντι­κεί­με­νο δα­νει­σμού μέ­σω των δη­μο­τι­κών και των δη­μό­σιων βι­βλιο­θη­κών. Οι σχο­λι­κές και ακα­δη­μαϊ­κές βι­βλιο­θή­κες εξαι­ρού­νται από την υπο­χρέ­ω­ση κα­τα­βο­λής αμοι­βής. Τέ­λος, ξε­χω­ρι­στή αμοι­βή οφεί­λουν οι δα­νει­στι­κές βι­βλιο­θή­κες που δεν ανή­κουν στο ελ­λη­νι­κό δη­μό­σιο.

Πλατ­φόρ­μες δια­μοι­ρα­σμού έρ­γων

Με τον νέο νό­μο κα­θιε­ρώ­νε­ται η ευ­θύ­νη των πλατ­φορ­μών δια­μοι­ρα­σμού για τα έρ­γα που αναρ­τούν και δια­μοι­ρά­ζο­νται οι χρή­στες των πλατ­φορ­μών (π.χ. YouTube, Facebook κλπ.). Με το προη­γού­με­νο νο­μο­θε­τι­κό πλαί­σιο την ευ­θύ­νη για αυ­τό το πε­ριε­χό­με­νο την εί­χαν οι χρή­στες που προ­έ­βαι­ναν σε ανάρ­τη­ση. Πλέ­ον, οι πλατ­φόρ­μες θα πρέ­πει να έχουν την άδεια των δι­καιού­χων για το πε­ριε­χό­με­νο που δια­κι­νεί­ται στις πλατ­φόρ­μες τους, δια­φο­ρε­τι­κά θα πρέ­πει να απο­σύ­ρουν το πε­ριε­χό­με­νο.

Εξό­ρυ­ξη δε­δο­μέ­νων

Με τον νό­μο 2496/2022 διευ­κο­λύ­νε­ται η ανά­λυ­ση και η επε­ξερ­γα­σία δε­δο­μέ­νων από ερευ­νη­τι­κούς ορ­γα­νι­σμούς σε βά­σεις δε­δο­μέ­νων που απο­τε­λού­νται από προ­στα­τευό­με­να έρ­γα, κα­θώς πλέ­ον δεν θα απαι­τεί­ται η άδεια των δι­καιού­χων. Η εξό­ρυ­ξη δε­δο­μέ­νων απο­τε­λεί ση­μα­ντι­κή δια­δι­κα­σία για την ανά­πτυ­ξη της έρευ­νας σε όλους τους το­μείς. Στην πε­ρί­πτω­ση των επι­χει­ρή­σε­ων οι δι­καιού­χοι θα μπο­ρούν να δη­λώ­νουν ότι δεν επι­τρέ­πουν την εξό­ρυ­ξη δε­δο­μέ­νων.

Συλ­λο­γι­κές άδειες

Ο νέ­ος νό­μος προ­βλέ­πει τον θε­σμό των συλ­λο­γι­κών αδειών μέ­σω του οποί­ου ένας ΟΣΔ μπο­ρεί να συ­νά­πτει συμ­βά­σεις με χρή­στες, οι οποί­ες θα κα­λύ­πτουν και έρ­γα δι­καιού­χων που δεν έχουν σύμ­βα­ση με τον Ορ­γα­νι­σμό, ώστε οι χρή­στες πρα­κτι­κά να απο­κτούν τη δυ­να­τό­τη­τα χρή­σης για το σύ­νο­λο των έρ­γων. Ο θε­σμός αυ­τός επι­τρέ­πε­ται μό­νον στις πε­ρι­πτώ­σεις που η ατο­μι­κή δια­χεί­ρι­ση δεν εί­ναι πρα­κτι­κή. Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση, ο μη συμ­βε­βλη­μέ­νος δι­καιού­χος μπο­ρεί να δη­λώ­σει ότι δεν επι­θυ­μεί να εκ­προ­σω­πεί­ται από τον Ορ­γα­νι­σμό (δι­καί­ω­μα opt out). Ο Ορ­γα­νι­σμός υπο­χρε­ού­ται να με­τα­χει­ρί­ζε­ται ισό­τι­μα και τους μη συμ­βε­βλη­μέ­νους με αυ­τόν δι­καιού­χους.

Κα­νό­νες συμ­βά­σε­ων

Ο νό­μος 4496/2022 ενι­σχύ­ει την προ­στα­σία των δη­μιουρ­γών όταν συ­νά­πτουν συμ­βά­σεις για την εκ­με­τάλ­λευ­ση των έρ­γων τους, προ­βλέ­πο­ντας ρυθ­μί­σεις για την αμοι­βή τους, την υπο­χρέ­ω­ση λο­γο­δο­σί­ας όσων εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νται τα έρ­γα τους, κα­θώς και δι­καί­ω­μα κα­ταγ­γε­λί­ας σε πε­ρί­πτω­ση που δεν πραγ­μα­το­ποιεί­ται εκ­με­τάλ­λευ­ση.

Πηγη: osdel.gr