Του Δημήτρη Ι. Μπρούχου
«Είναι καιρός, το Ολοκαύτωμα της Νάουσας να πάρει επιτέλους κάποια στιγμή τη θέση που του αξίζει στα βιβλία Ιστορίας της εγκύκλιας εκπαίδευσης, όπου αναφέρεται επιγραμματικά ως «…μικρό Ζάλογγο», μειώνοντας την τεράστια συμβολή του στην έκβαση του Αγώνα και τελικά, στην Εθνική μας Παλιγγενεσία».
22 Απριλίου 1822 – Κυριακή του Θωμά. Τέσσερα ακριβώς χρόνια προτού την Ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826 – Κυριακή των Βαΐων), δεκαεννέα χρόνια μετά την πτώση του Σουλίου (ανατίναξη Κουγκίου, χορός του Ζαλόγγου –13 Δεκεμβρίου 1803) και σαράντα τέσσερα χρόνια πριν από το ολοκαύτωμα στο Αρκάδι (9 Νοεμβρίου 1866), ο Χαλασμός της Νάουσας αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, που κατέχει περίοπτη θέση στις δέλτους της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας στη Νεώτερη Ιστορία της πατρίδας μας.
Ως Χαλασμός της Νάουσας έχει περιγραφεί η καταστροφή της πόλης και η σφαγή των κατοίκων της, όταν μέσα στην καρδιά της Επανάστασης του 1821 ξεσηκώθηκαν σ’ έναν ηρωικό και άνισο αγώνα κατά των Τούρκων, διεκδικώντας τη Λευτεριά.
Παρ’ όλη την ευημερία της και τα προνόμιά της, το Φεβρουάριο του 1822, η Νάουσα και η περιοχή της βρίσκονται στο επίκεντρο μιας μεγάλης εξέγερσης στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης, που ήδη είχε ξεσπάσει σε άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά από μια ολόκληρη σειρά πολεμικών επιχειρήσεων των Ναουσαίων, με αρχηγούς τους Αγγελή Γάτσο, Τάσο Καρατάσο, Ζαφειράκη Θεοδοσίου Λογοθέτη και Διαμαντή Νικολάου, που είχαν ως στόχο τη δημιουργία ενός ελεύθερου επαναστατικού καθεστώτος στην περιοχή, η πόλη πολιορκείται από τα στρατεύματα του Διοικητή της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ, ο οποίος στις 26 Μαρτίου ζήτησε από τους επαναστάτες να καταθέσουν τα όπλα «ίνα τύχουν συγγνώμης», προειδοποιώντας τους ότι σε αντίθετη περίπτωση θα έχουν «πολύ δυσάρεστον τέλος». Η απάντηση των Ναουσαίων ήταν αρνητική και έτσι στις αρχές Απριλίου άρχισε η πολιορκία. Τις επόμενες ημέρες, οι Τούρκοι πραγματοποίησαν πολλές εφόδους εναντίον των καίριων θέσεων που κρατούσαν οι Έλληνες, χάνοντας πολλούς στρατιώτες, μέχρι η πόλη να πέσει τελικά μπροστά στις πολυπληθέστερες δυνάμεις του εχθρού στις 22 Απριλίου, την Κυριακή του Θωμά, του ίδιου έτους.
«Πέτρα στην πέτρα να μη μείνει και ούτε φωνή αλέκτορος να ακουστεί…». Αυτή ήταν η σκληρή διαταγή του Σουλτάνου, που με απίστευτη μανία και απερίγραπτες θηριωδίες εκτέλεσε ο στρατός του. Λεηλασίες, σφαγές του πληθυσμού, εμπρησμοί αλλά και σκηνές αυτοθυσίας και ηρωισμού από πλευράς των Ναουσαίων, ακολούθησαν. Αρκετές γυναίκες προτιμούν να σκοτωθούν, δεκατρείς από αυτές πέφτοντας με τα παιδιά τους στ΄ αφρισμένα νερά του καταρράκτη της Αράπιτσας στους «Στουμπάνους», παρά να ατιμαστούν από τους Τούρκους. Η πόλη καταστράφηκε και τα προνόμιά της αναιρέθηκαν. Οι εκτελεσμένοι στο Κιόσκι Ναουσαίοι ανήλθαν στους 1241. Τη μανία των Τούρκων εναντίον των κατοίκων της Νάουσας πιστοποιεί και έγγραφο του ίδιου του Εμπού Λουμπούτ, το οποίο αναφέρει ότι «οι Ναουσαίοι σφαγιάστηκαν ή απαγχονίστηκαν, τα παιδιά και οι σύζυγοί τους εξανδραποδίσθηκαν, οι περιουσίες τους δημεύθηκαν ενώ οι οικίες τους παραδόθηκαν στις φλόγες…». Πολλοί αιχμάλωτοι που επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη μαζί με τον Εμπού Λουμπούτ, κρεμάστηκαν στις πύλες της πόλης για εκφοβισμό. Οι περισσότερες γυναίκες πουλήθηκαν και οδηγήθηκαν στα χαρέμια πλούσιων Οθωμανών ενώ άλλες θανατώθηκαν με φρικτά μαρτύρια.
Ειδικότερα για τις γυναίκες των αρχηγών της επανάστασης στη Νάουσα, την Ζαφειράκαινα και την Μαρία Καρατάσαινα, επιφύλαξαν τη σκληρότερη μοίρα, καθώς η πρώτη, σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη εκδοχή, χτίστηκε ζωντανή στην Αγιά Σοφία της Θεσσαλονίκης και η δεύτερη θανατώθηκε μέσα σε ένα σακί από φίδια και τρωκτικά.
Όλα αυτά τα αποτρόπαια που συνέβησαν τότε, έμειναν ως γεγονός στην Ιστορία ως: «Η Καταστροφή της Νάουσας» ή «Το Ολοκαύτωμα της Νάουσας» ή «Ο Χαλασμός της Νάουσας».
Η επανάσταση της Νάουσας συνετέλεσε στην απώλεια χρόνου και δυνάμεων για τους Τούρκους, προς όφελος του Αγώνα στη νότιο Ελλάδα. Για την συνεισφορά της στον Αγώνα για την Ανεξαρτησία από τον Τουρκικό ζυγό η Νάουσα είναι η μόνη που φέρει τον τίτλο «Ηρωική πόλη», με Βασιλικό Διάταγμα από το 1955 (ΒΔ.17/8./1955 ΦΕΚ 240/Α/3-9-1955).
Το 2009, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, μου έκανε την τιμή να μου αναθέσει (όντας ήδη από πολλών ετών συνεργάτης της Ιεράς Μητροπόλεως στο θεσμό των «ΠΑΥΛΕΙΩΝ»), τη συγγραφή ενός πρωτότυπου ποιητικού έργου, για το εξαιρετικά σημαντικό και τραγικό συνάμα ιστορικό αυτό γεγονός. Έτσι, πέρα από τη συστηματική μελέτη, αφουγκράστηκα την κυτταρική μου μνήμη ως Μακεδόνας και ως πνευματικός δημιουργός. Περπάτησα πολύ στις ρούγες και στις γειτονιές του τόπου. Συνομίλησα με τα γέρικα δέντρα. Βάδισα στο Κιόσκι, στον Άη-Γιώργη και στ’ Αλώνια. Ένιωσα το ρίγος στις φυλλωσιές του ανέμου. Μύρισα το χώμα μετά τη βροχή, που έβγαζε πατημασιές βημάτων και χρόνων που δεν θα ξανάρθουν. Άκουσα παλιούς να μιλάνε στους δρόμους, επισκέφτηκα τον τόπο θυσίας, είδα τα πρόσωπα των 13 γυναικών στο απυρόβλητο τ’ ουρανού, με ψηλά το κεφάλι και χαμηλό το βλέμμα, στον αιώνιο τελετουργικό χορό τους να δηλώνουν: «Εμείς, το χρέος μας το πράξαμε απέναντι στην τιμή και την υπόληψη της καταγωγής μας».
Κι είδα τις 1241 ψυχές, τους Μάρτυρες της Πίστης και του Έθνους στη γειτονιά των αγγέλων να σεργιανούν στον κάμπο, στην Αράπιτσα, στη «Νάουσα του απάνω κόσμου…». Κάπως έτσι ετέχθη με τη Χάρη του Θεού από την ταπεινότητά μου, το έργο: «Ο Χαλασμός της Νάουσας-1822 μ. Χ., Ελληνική ραψωδία», αφιερωμένο στον ανώνυμο Έλληνα κι Ελληνίδα, Μακεδόνα και Μακεδόνισσα, Ναουσαίο και Ναουσαία του χρέους, που αψήφισε απειλές, κάτεργα και τυραννίες, που πάλεψε με νύχια και με δόντια να κρατηθεί και να κρατήσει ψηλά το λάβαρο της εθνικής αξιοπρέπειας και περηφάνιας του Γένους και κατετέθη ως ελάχιστος οβολός Τιμής στην Εθνική μας Μνήμη, έναντι του μαρτυρικού οβολού Εκείνων, που με τη θυσία τους θα δείχνουν πάντα το δρόμο για τη Λευτεριά.
Φέτος, Κυριακή του Θωμά 1 Μαΐου 2022, 200 ακριβώς χρόνια από τη μεγάλη σφαγή, σε μέρες ανηφορικές για όλους, ο Δήμος της Ηρωικής πόλης άναψε και φέτος ευλαβικά το καντήλι της Ιερής Μνήμης των Αγωνιστών, των 1241 Νεομαρτύρων και Εθνομαρτύρων και των 13 γυναικών που προτίμησαν το θάνατο από την ατίμωση, τιμώντας τους με μια σειρά από εκδηλώσεις, οι οποίες τέθηκαν υπό την αιγίδα και την υψηλή παρουσία της Α. Ε. της προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και κορυφώθηκαν το ίδιο βράδυ, με την παρουσίαση του εν λόγω έργου μου σε μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου, στο κατάμεστο Δημοτικό Θέατρο Νάουσας. Αφηγητής ήταν ο πολυβραβευμένος και δημοφιλής πρωταγωνιστής Γρηγόρης Βαλτινός, τις μονωδίες απέδωσαν οι αδελφοί Κωνσταντίνος & Ματθαίος Τσαχουρίδης με το μουσικό τους σχήμα και η Ναουσαία Μαίρη Δούτση ενώ συμμετείχε μικτό φωνητικό σύνολο.
Το κοινό της πόλης, με δέος και συγκίνηση υποδέχτηκε το έργο για τρίτη φορά, η παγκόσμια πρώτη του οποίου πραγματοποιήθηκε στον ίδιο χώρο (Δημοτικό Θέατρο) κατά την 188η επέτειο το 2010 και η δεύτερη παρουσίασή του πλαισίωσε μια τιμητική εκδήλωση – αφιέρωμα στον ποιητή, που διοργάνωσε ο Δήμος στην Εστία Μουσών κατά την 190ή επέτειο το 2012, όπου ο Δήμαρχος απένειμε στον ποιητή το Μετάλλιο της Ηρωικής πόλης, για την 35χρονη (μέχρι τότε) προσφορά του στην Τέχνη, τον πολιτισμό και για την ανάδειξη του ιστορικού γεγονότος του Ολοκαυτώματος της Νάουσας με το έργο του: «Ο Χαλασμός της Νάουσας-1822 μ. Χ., Ελληνική ραψωδία».
Νομίζω ότι είναι καιρός, το Ολοκαύτωμα της Νάουσας να πάρει επιτέλους κάποια στιγμή τη θέση που του αξίζει στα βιβλία Ιστορίας της εγκύκλιας εκπαίδευσης, όπου αναφέρεται επιγραμματικά ως «…μικρό Ζάλογγο», μειώνοντας την τεράστια συμβολή του στην έκβαση του Αγώνα και τελικά, στην Εθνική μας Παλιγγενεσία».
«ΜΗΝ ΑΡΝΙΕΣΑΙ»
(απόσπασμα)
Τα χρόνια θα φεύγουν / Παιδιά θα γεννιούνται και θα μεγαλώνουν / Τα ήσυχα βράδια παλιές ιστορίες γύρω απ’ το τζάκι / Και πάνω στη λάμπα θαρρείς στροβιλίζονται οι αναμνήσεις / Στιγμών που δε ζήσαμε παρά μόνο με τη φαντασία… Κοιμήσου ψυχή μου, ξαγρύπνα ψυχή μου, μην ξεχνιέσαι / κράτα μόνο βαθιά σου τη χαμένη γενιά σου / μην αρνιέσαι / να κοιτάξεις τον κάμπο σα μια θάλασσα κόκκινη απ’ το αίμα…
1241
IN MEMORIAM
(απόσπασμα)
Όπως ο Άγγελος Κυρίου αποκρίθηκε / Στις μυροφόρες με τη φράση: «Ουκ έστιν ώδε…» / Το Γένος άλλη μια φορά ξαναναστήθηκε / Σαν ένα θαύμα κι όποιος πρόλαβε και το ’δε… «Λαός Ανέστη! Ελλάς Ανέστη! / Χίλιοι διακόσιοι και σαράντα ένας / Που αγωνιστή-κανε σα να ’ταν Ένας! / Ελλάς Ανέστη! Λαός Ανέστη! / Πίστη Χριστού ομολόγησαν και ΗΤΑΝ ΟΛΟΙ ΕΝΑΣ!» Όπως ο Άγγελος Κυρίου πρωτορώτησε / Τίνα ζητείτε, Ιησούν τον Ναζωραίο;… / Βγήκε σαν ήλιος τη Φυλή μας και τη φώτισε / Της Λευτεριάς το όραμα το πιο ωραίο… «Λαός Ανέστη! Ελλάς Ανέστη! / Χίλιοι διακόσιοι και σαράντα ένας / Που αγωνιστή-κανε σα να ’ταν Ένας! / Ελλάς Ανέστη! Λαός Ανέστη! / Πίστη Χριστού ομολόγησαν και ΗΤΑΝ ΟΛΟΙ ΕΝΑΣ!»
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ι. ΜΠΡΟΥΧΟΣ
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
