Συνέντευξη στον Ανδρέα Καρακόκκινο
Η λογοτέχνης Νίκη Κατσαούνη μιλάει με τον Ανδρέα Καρακόκκινο και το SPEAKNEWS, για την εισβολή του ’74 ως ένα σημείο τομής για τους ποιητές της Κύπρου, για την πολιτική πλευρά της λογοτεχνίας και της τέχνης ευρύτερα, για τους τρόπους με τους οποίους μέσα από λέξεις και στίχους μπορεί κανείς να αναψηλαφήσει τις ανοιχτές πληγές που άφησε η εισβολή, καθώς και για τον ρόλο της γλώσσας στην διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας.
Πόσο το ‘74 χρωματίζει την ποίησή σου;
Το ‘74 ήταν για την Κύπρο μια τομή, ένα τραύμα που δεν το βλέπω καν ότι
έχει επουλωθεί, είναι μια πληγή που κακοφόρμισε, που έκλεισε επιδερμικά.
Από καιρού εις καιρόν βλέπουμε το πύον… το οποίο δεν πονά. Όμως είναι
εκεί σαν δυσμοσμία. Το ‘74 ήταν ένα συμβάν εντελώς αντιποιητικό, νοσογόνο
και πυώδες – που πολλοί Κύπριοι μετα-ποιήσαμε για να το αντέξουμε. Το ‘74
ήταν μια εγκοπή που υπολανθάνει μέσα σ’ όλη τη ποίηση της Κύπρου, έστω κι
αν γράφουμε οτιδήποτε άλλο…Συνταγές μαγειρικής. Διδακτορικές διατριβές.
Υπότιτλους. Οδηγίες χρήσεως. Όχι μόνο στη ποίηση. Το ‘74 είναι μέσα σε
όλες τις πράξεις μας, ό,τι κάνουμε -σ’όλη την ανθρώπινη συμπεριφορά στη
Κύπρο: Η ποίηση δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Η σήψη του
τραύματος όζει από παντού. Ακόμα και στην ίδια τη φύση της Κύπρου, που
μεταμορφώθηκε, παρα- μορφώθηκε μάλλον από την πληγή. Ένα θαλερό
περβόλι με πορτοκαλιές των παππούδων μου το είδα στη Δημοφώντος στην
Αμμόχωστο, κομμένο σύριζα και με τους κορμούς καμένους σαν μαύρους
κύκλους επάνω σε λάκκους!!! Είναι εικόνες που δεν ξανάδε μάτι Κυπραίου.
Γιατί κάψαν τους κορμούς σύριζα κομμένου περβολιού;
Είναι όλη η Ποίηση πολιτική;
Βέβαια. Όλη η ποίηση- όπως όλη η τέχνη. Δεν είναι …κομματική, δεν είναι…
παραταξιακή. Εκείνη η τέχνη είναι προπαγάνδα. Είναι κατήχηση. Από την
θρησκευτική κατήχηση βγήκε η λέξη. Είναι μια κατηγορία από μόνη της η
τέχνη της προπαγάνδας.
Όταν λέμε «πολιτική» για την ποίησή μου σημαίνει ότι είναι ένα πολιτειακό συμβάν. Η τέχνη όλη προέρχεται και απευθύνεται, προς την πολιτεία. Αν κάποιος δεν είναι, όπως εγώ, τόσο κοινωνικός και …κοσμικός, τα ποιήματά του, συλλογές και παραλλαγές, παραμένουν …εσώκλειστα! Σε συρτάρια.
Αυτός είναι ένας άλλος λόγος. Αλλά ναι είναι πολιτικότατη όλη η τέχνη γιατί
προ-έρχεται από τη πολιτεία, από εντυπώσεις από τον έξω κόσμο και πάλι
πηγαίνει προς τα έξω. Ο Marcel Duchamp είπε ότι χρειάζεται ακόμα ένας
άνθρωπος για να γίνει ένα κύκλωμα τέχνης. Η τέχνη δεν ζει μόνο μέσα στον
εγκέφαλο: πρέπει να γίνεται απτή, πρέπει να βγει έξω – κι αν την έχεις
κλειδωμένη στο συρτάρι, πάλι …έξω είναι και τριγυρίζει αδικαίωτη.
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι επιλέγουμε την ποίηση που μας… αξίζει και
απευθυνόμαστε στο κοινό που… αξίζουμε.
Επουλώθηκαν οι πληγές του 74;
Αν δηλαδή το ‘74 έγινε εκκίνηση, αφετηρία μιας αυτογνωσίας; Δεν νομίζω.
Τουναντίον. Αν δεν έχουμε κοιτάξει τι σημαίνει αυτό το μείζον κτύπημα σ’
αυτό το μικρόκοσμο, [τι σημαίνει] και τι έγινε ακριβώς, κι αν δεν τολμήσουμε
να το κοιτάξουμε, θα συνεχίσει να στοιβάζει στρώσεις ψεύδους,
ωραιοποίησης, ή κατάκρυψης. Φθοράς. Διαφθοράς.
Το θέμα της κατάκρυψης. Υπάρχει αυτός ο…«αμερικανισμός» μέσα στη
νοοτροπία μας που είναι… «πιο μοδέρνος» από τα ελληνικά μας ακούσματα
και τις γνώσεις. Ότι δηλαδή πρέπει να σκεφτόμαστε «θετικά». Μα δεν είναι
όλα τα πράγματα θετικά. Οι Έλληνες μέσα στο αρχαίο δράμα, οι μεγάλοι
δραματουργοί, ανέδειξαν τον Τραγικό Λόγο ως τον μόνον άξιον…λόγου. Οι
τραγικοί. Μα ο Αριστοφάνης δεν ήταν …αστείος . Ήταν επικριτικός. Διακωμωδούσε. Επικριτικότατα. Βλοσυρά, θα έλεγα.
Να αντιτείνεις με παρρησία- η λέξη παρρησία είναι ελληνική και δεν την
χρησιμοποιώ με την έννοια τη χριστιανική, αλλά με την αρχαία ελληνική
έννοια που σημαίνει τον ατρόμητο λόγο. Τον λόγο που δεν φοβάται- και δε
φοβάται να αντιπαρατεθεί με την εξουσία. Αυτό που κάνει η Ηλέκτρα, αυτό
που κάνει η Αντιγόνη είναι η αντιπαράθεσή τους- όχι προς τους πιο κάτω απ’
αυτούς όπως η Χρυσόθεμις, αλλά προς την εξουσία προς αυτούς που έχουν
σφάλει κι ας είναι πιο ψηλά από τους ίδιους- με κίνδυνο της ζωής τους και
ξέρουν ότι θα πληρώσουν. Επομένως παρρησία είναι να εκφέρεις το λόγο σου
για να υπερασπιστείς την Αλήθεια χωρίς να σκέφτεσαι το τομάρι σου, ότι
μπορείς να πάθεις εσύ ή να υποφέρει η οικογένειά σου – το λέω ειρωνικά
αυτό- Επομένως το τί έγινε το ‘74 δεν έχει τίποτε το «θετικό» να του
προσάψεις. Είναι μια τραγωδία. Που δεν τη χωρεί νους τ’ ανθρώπου.
Που είναι απαράδεκτη.
Ο αγώνας για Ελευθερία είναι για όλους τους ανθρώπους που
εξανδραποδίζονται αγώνας αποκατάστασης της δικαιοσύνης, της ισορροπίας
της ειρήνευσης: αυτή είναι η ΚΑΘΑΡΣΗ για το ‘74.
Έγινε κάθαρση το ‘74;
Όχι. Κάθομαι σε μια περιοχή που λέγεται Έγκωμη, εγώ το διάλεξα κι αυτό
για μένα είναι μαχαιριά. Αυτή δεν είναι η Έγκωμη. Η Έγκωμη είναι κάτω,
νοτιοανατολικά, κοντά στην Αμμόχωστο, είναι μια πρώτη «Αμμόχωστος», η
Έγκωμη, είναι Μυκηναϊκή 3000 χρόνια παλιά. Επομένως δεν είναι «σπίτι»
μου εδώ. Είμαι εξόριστη με τη βία. Πρόσφυγας. Μέτοικος – στον Τόπο μου.
Εγώ πιστεύω ότι όλη η Κύπρος είναι μια προσφυγιά, ότι ο Παφίτης είναι
πρόσφυγας γιατί του «ανήκει» η Αμμόχωστος κι ας είναι ακτήμονας στην
Αμμόχωστο. Η Σαλαμίνα ΜΟΥ όπου έπαιζα παιδί, δεν είναι δική μου. Είναι
όλης της Κύπρου. Και αφού λένε ότι είναι μια «διεθνής κληρονομιά», πόσο
μάλλον είναι και τοπική κληρονομιά. Η Κερύνεια, η Μόρφου ανήκουν σε όλους
μας.
(Ένα ποίημα μου ανέκδοτο είναι ο Νόστος που μπορεί να είναι νόστος για
κάθε πρόσφυγα, που είναι κάθε Κύπριος.).
ΝΟΣΤΟΣ
Επαναπατριζόμενος ο Άγγελος
απουσιάζει./
Κλείνει παράθυρα να ζωγραφίσει/
Τη φύση-μνήμη των οκτώ
των δεκαοκτώ/
Άλλοι το λεν Πατρίδα-
/Με πράσινο
περνά την Πράσινη Γραμμή/
Με Κόκκινο
κατάργησε την κατοχή/
και θαλασσής
γυρίζει στη Γιαλούσα
/γυρεύοντας να ξαναγεννηθεί. (27/6/1987) ]
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το Η Ευλαλία Ο Ιάσονας κι η Γιαλούσα.
Μέχρι να πεθάνω θα είμαι ενάντια στη διχοτόμηση δηλαδή ενάντια στη ΔΔΟ
γιατί διζωνική είναι «δυο ζώνες»- σημαίνει δυο κομμάτια τα οποία πώς
αποφασίζεται ότι θα χωρίσουν αυτά τα δυο κομμάτια λέει φυλετικά ρατσιστικά. Απ’ εκεί Τούρκοι – μουσουλμάνοι κι απ’ εδώ Έλληνες Χριστιανοί.
Πόσο καιρό θα πάρει μέχρι που κάποιος φασίστας πει «απάνω τους, φάτε
τους». Το ‘60 η Κύπρος πήρε την «ανεξαρτησία» της. Για να γίνει το Κακό με
την εισβολή του ’74 πήρε τρία μόνο χρόνια «ανεξαρτησίας».
Σε τρία χρόνια άρχισαν οι Τούρκοι να κάνουν θυλάκους να τραβούνε το κόσμο
τους και να τον παίρνουν εκεί που βόλευε για να τον χωρίσουν σαν πρόβατα
μόλις γινόταν εκείνο που σχεδίαζαν. Τους πήρε μόνον 3 τρία χρόνια. Στο
Χατάϊ της Συρίας πήρε μόνο ένα. Το 1937 ήταν προτεκτοράτο μια μεγάλη
περιοχή της Συρίας που λεγόταν Χατάϊ με την γνωστή Αντιόχεια και την
Αλεξανδρέτα, το λιμάνι, και οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Άραβες – Σύριοι.
Λόγω του Α’Π.Π πολέμου έγινε προτεκτοράτο της Συρίας από τη Γαλλία. Το
1937 έπρεπε να φύγουν οι Γάλλοι όπως και οι Εγγλέζοι από τη Κύπρο. Τότε η
Τουρκία είπε ότι πρέπει να γίνει δικό τους το Χατάυ γιατί είναι πολύ κοντά
στην…Τουρκία (όπως και η Κύπρος.). Εποίκησαν το Χατάϊ και όταν έγινε
δημοψήφισμα , οι Τούρκοι βρέθηκαν περισσότεροι σε μια περιοχή της Συρίας
και έγινε προσάρτηση του Χατάϊ στη Τουρκία.
Το πραξικόπημα και η εισβολή στη γραφή σας
Το ‘74 ζήσαμε την Άλωση – το πραξικόπημα της χούντας κ την εισβολή της
Τουρκίας .- Σε ένα ποίημα, ανέκδοτο, έγραψα ( 25.6.87):
Η ΑΛΩΣΙΣ
Εάλω η Πόλις
εκ των ένδον.
Υπνώττει
η επαγρύπνηση
Κι ο ύπνος αγρυπνεί
Μην αποδράσει τ’ όνειρο.
Ο εφιάλτης είναι εμείς.
Μη σώσει.
Την Ιαχή
-που πάλι εμείςΝα παραδώσει.
Εάλω η λέξις
εκ χειλέων
Που ασχημονούν
Όταν οι νούσιμοι σιωπούν
Μα εκ βαθέων
Βοούν τον λόγο
αλώβητο
Και καρτερούν
ίσως το μένος
Ή και τη μήνη
Μήνυμα
Προ τού
Όλες οι λέξεις
Προδοθούν.
Το βιβλίο «Η Ευλαλία ο Ιάσονας κι η Γιαλούσα» που εκδόθηκε το 1980 είναι
μια τριλογία για τον θάνατο ενός ανθρώπου του γιου μου Ιάσονα κι ενός
τόπου της Γιαλούσας -Αμμοχώστου
………….….
«Όμως θυμάμαι ότι η μέρα είχε ότι συστατικά χρειάζονταν, ένα διπλό
ξύπνημα κι ένα δρόμο λωτό και πολλά δύνασαι μ’ ένα παράθυρο δεντρά. Το
δείλι τύλιγα τις κουβέντες και του τις έπαιρνα. Να το λάθος να ο φόβος και
με ησύχαζε. Κάπου μέσα στο κόσμο ήξερα σίγουρα από μακριά τον αδελφό
μου. Πώς να χαθώ. Τέτοια περιστατικά τα έλεγα τόπο. Ο Άγγελος, η Μαρία,
η Γιαλούσα, το ψυγείο με μισό λεμόνι, η Αγγέλα χτένιζε τη κόρη της, η Έλλη
από το Δίκωμο να γεμίζει τα σεντόνια γιασεμί και μύριζε ο ύπνος.
Πάντα κάπως γίνεται το ξένο όνειρο να μη συμπίπτει με το δικό σου. Αυτό
που λες εσύ πολιτικό, λέει ο άλλος εθνικό. Αν επιμένεις γίνεται μονομανία,
αν απορρίπτεις κακία. Καταφεύγεις όμως σε μικρές εκτονώσεις ή και
εκχυμώσεις και βλέπεις τη λύση. Παίρνω λοιπόν μια λίμα και στρογγυλεύω
τις αιχμές από τις λέξεις, τις αμβλύνω, τις τορνεύω και τις καθιστώ
επάλληλες και ακίνδυνες. Τις εκπυρηνίζω, τις λειαίνω ή τις βάζω σε ταψί
αλειμμένο με βούτυρο. Τις σερβίρω κρύες με κρέμα σαντιγί. Η διαδικασία
επιφέρει ιστορικές αλλαγές. Ο αδελφοκτόνος σπαραγμός ξαφνικά και
θαυματουργά μετά ή παρα-ποιείτε όμως σε ομόνοια. Μετά τη καταστροφή η
αποσωβήνιση του εκτραχηλισμού.
Η σούμα αίρει την επικαταλλαγή,
ο αδελφοκτόνος έχει γίνει ήδη αδελφός». (σελ 25)
…………….…
Να πως έγιναν όλα ένα πράγμα. Ύστερα από λίγο καιρό οι πραξικοπηματίες
αποκαταστάθηκαν πλήρως, ένα κόμμα, το πιο μεγάλο κόμμα της Κύπρου τους
δέχτηκε στους κόλπους του και το θεωρούνε σπουδαίο αυτό που έγινε. Έγινε
το πρώτο μεγάλο κόμμα στη Κύπρο. Το κόμμα το οποίο εγκολπώθηκε και
δέχτηκε τους αδελφοκτόνους να γίνει αδελφόν.
Έτσι προχωρούμε και τώρα που πάμε για εκλογές. Και θα αποφασίσει αυτό τι
θα γίνει, σε συνεννόηση με το άλλο το δεύτερο τη τάξει μεχτο οποίο
συμφωνούν …χονδρικά και χονδροειδώς στη…ΔΔΟ!
Είχαμε μιαν αναλαμπή στη Κύπρο το 2004 όταν έγινε το δημοψήφισμα για τη
διζωνική και το 76% ψηφίσαμε όχι.
Θα υπάρξει επιστροφή των προσφύγων;
Οι πρόσφυγες που ζούνε στο εξωτερικό περιμένουν ότι μια μέρα θα
γυρίσουνε στο τόπο τους. Κι όταν γυρίσουν πού θα πάνε να ζήσουν;
Η Λευκωσία είναι μια θλιμμένη πόλη, έγκλειστη, περιτριγυρισμένη, μισή,
κομματιασμένη. Δεν μυρίζει ελευθερία η Λευκωσία. Μυρίζει τραύμα. Πού θα
μείνει όταν επιστρέψει ο πρόσφυγας που ζει στο εξωτερικό. Δεν έχεις τόπο
πια. Εμείς στη Κύπρο το μόνο πράγμα που ελπίζουμε είναι ότι
θα υπάρχει νόστος. Λύση σημαίνει ότι δεν είμαι υπό κατοχή. Η Ευρώπη
ξεφορτώθηκε τον Χίτλερ. Την Τουρκία θα την αφήσουν εδώ για να την
κάνουν κραταιότερη στην επικράτειά της;
Τι είναι “Το Γλωσσάρι” του ΟΑΣΕ;
Το γλωσσάρι το …σκέφτηκε το 2018 ο ΟΑΣΕ. Συνεργάστηκαν προηγουμένως μυστικά Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι και ένας Εγγλέζος. Απαγορεύεται να λες ο στρατός κατοχής ούτε εισβολή. Τα κατεχόμενα εδάφη λέγονται το «Βόρειο τμήμα της Κύπρου»!!! Στην πραγματικότητα όλη η Κύπρος ζει κάτω από συνθήκες κατοχής. Εφ’
όσον δεν μπορούμε να πάμε στο σπίτι μας, δεν μπορούμε να πάμε στην
Κερύνεια είμαστε υπό κατοχή. Και τα παιδιά μας φεύγουν από τη Κύπρο να
σπουδάσουν και δεν επιστρέφουν γιατί υπάρχει η κατοχή.
Τι ρόλο παίζει η γλώσσα στην Εθνική ταυτότητα;
Η γλώσσα δεν είναι μόνο μέσο επικοινωνίας: για μάς τους μικρούς λαούς είναι
το πιο σπουδαίο όπλο που έχουμε ενάντια σε όποιον εχθρό
επιβουλευθεί την ελευθερία μας. Με τη γλώσσα θα κάνω το πρώτο μου βήμα
ανεξαρτησίας γιατί η γλώσσα είναι που μου δίνει την αυτογνωσία. Ο λόγος
που υπάρχω σαν Ελληνίδα είναι γιατί ήξερα πολύ καλά ελληνικά από το σπίτι
μου. Ο πατέρας μου διάβαζε Ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά που
έρχονταν από την Ελλάδα, όπως «η επιθεώρηση τέχνης» ένα σπουδαίο
περιοδικό. Εγώ έζησα πολύ καιρό στο εξωτερικό και δεν θα είχα ορισμένη
γλώσσα. Και η δική μας Ελληνική διάλεκτος, πάει πίσω στην Κυπρομινωική,
2500 χρόνων παλιά. Ξένοι γλωσσολόγοι λένε για τα Αρχαία Ελληνικά ότι
είναι η μόνη αρχαία γλώσσα που μιλιέται ανελλιπώς. Τα Ελληνικά στην
Ελλάδα και τη Κύπρο μιλιούνται χωρίς διακοπή άσχετα από πόσους δυνάστες
περάσαμε, Αγγλοκρατία, Τουρκοκρατία, Φραγκοκρατία, Ασσύριους, Πέρσες
κλπ. Επομένως αυτή η Γλώσσα δεν είναι κάτι που τώρα…. ανακαλύπτω. Η
ντοπιολαλιά, η διάλεκτος έγινε της μόδας γιατί νομίζουν οι ξένοι πιο πολύ
παρά οι ντόπιοι και προσεταιρίστηκε αυτή την ιδέα και ο τοπικός παράγων
διεθνιστικής δήθεν παράγων ότι θα δημιουργήσουν τοπική εθνική συνείδηση
με την Αρχαία μας Ελληνική Κυπριακή διάλεκτο. Διάλεκτος μας είναι αρχαία
ελληνική με όλα τα δάνεια απλό τους διάφορους δυνάστες. Ο πατέρας μου
έγραφε ποιήματα στη Κυπριακή διάλεκτο με ορθογραφικά λάθη γιατί η
διάλεκτος είναι ακουστική, όχι γραπτή. Φυσικά οι όψιμοι νεοκύπριοι
και… διεθνιστές δεν σκαμπάζουν πως άλλο Κράτος κι άλλο Έθνος και η
ειρηνική συνύπαρξη δεν προϋποθέτει το καλό χτύπημα δύο υλικών- εθνών και
την προκύπτουσα μπεσαμέλ, νεοεθνική φάβα- αφασία. Η Γλώσσα είναι η μόνη
Ελευθερία μας κι ο τρόπος να τη διεκδικούμε. ΝΚ
Οι Ανεμόμυλοι της Αμμοχώστου. (1987).
……………
Όταν οι εκδιωχθέντες
καθεύδουν
θωπευθέντες
Συνομιλούν
Οι ανεμόμυλοι
της Αμμοχώστου
σε μυστική Κυπρομινωική
Και προμηνύουν
μια νέα γλώσσα σκληρή/
που ‘ρίζει τη γη
Μα δεν την χωρίζει
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του speaknews.gr στο Google News πατώντας εδώ
